Η επί της αρχής απαγόρευση χορήγησης κρατικών ενισχύσεων από κράτη μέλη σε επιχειρήσεις είναι μια εκ των βασικότερων και αυστηρότερων αρχών της πολιτικής ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 107 Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ε.Ε.).
Προστατεύεται έτσι ο ανταγωνισμός και αποτρέπεται η κρατική εμπλοκή προκειμένου να ευνοηθούν συγκεκριμένες επιχειρήσεις ή συγκεκριμένοι κλάδοι επιχειρήσεων. Η χώρα μας έχει στο παρελθόν υποστεί τις συνέπειες σοβαρών τέτοιων παραβάσεων που οδήγησαν σε πρόστιμα, αλλά και σε διαρθρώσεις επιχειρήσεων (βλ. παράδειγμα Ολυμπιακής Αεροπορίας).
Επί της ως άνω απαγόρευσης, έχουν προβλεφθεί ορισμένες εξαιρέσεις.
Ειδικότερα, στην παρ. 2 του άρθρου 107 της Συνθήκης προβλέπεται ότι συμβιβάζονται με την εσωτερική αγορά οι ενισχύσεις για την επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες ή άλλα έκτακτα γεγονότα, ενώ και στην παρ. 3β του ίδιου άρθρου προβλέπεται η ύπαρξη παρέκκλισης από τον κανόνα για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους. Ακόμα και η υποπερίπτωση ε) του ίδιου άρθρου προβλέπει και μια γενικότερη πρόβλεψη εξαίρεσης σε άλλες κατηγορίες ενισχύσεων που καθορίζονται από το Συμβούλιο, κατόπιν πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Μια εξ αυτών, χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία ενέκρινε προσωρινό πλαίσιο (19.3.2020 C(2020) 1863 final), ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να κάνουν χρήση της πλήρους ευελιξίας που προβλέπουν οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις με στόχο τη στήριξη της οικονομίας στο πλαίσιο της έξαρσης της νόσου COVID-19.
Χρησιμοποιήθηκε ως νομιμοποιητική βάση η ως άνω περίπτωση του άρθρου 107 παρ.3β αναγνωρίζοντας ότι δεν έχει υπάρξει διαταραχή μόνο της οικονομίας κάποιου κράτους μέλους, αλλά ολόκληρης της οικονομίας της Ε.Ε.
Αυτή η παραδοχή της γενικής διαταραχής του συνόλου της οικονομίας της Ε.Ε. είναι ένα σοβαρό νομικό και πολιτικό επιχείρημα υπέρ της δημιουργίας ενός κοινού χρεωστικού τίτλου λόγω της πανδημίας που πλήττει την Ευρώπη, όπως διεκδικεί και η πατρίδα μας με τις συνεχείς παρεμβάσεις του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο ανώτατο Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Με την ως άνω έγκριση προβλέπονται πέντε είδη ενισχύσεων:
i) άμεσες επιχορηγήσεις, ήτοι επιλεκτικά φορολογικά πλεονεκτήματα και προκαταβολές ώστε τα κράτη μέλη να έχουν τη δυνατότητα να θεσπίσουν μηχανισμούς για τη χορήγηση έως και 800 000 ευρώ σε επιχειρήσεις για την κάλυψη των επειγουσών αναγκών ρευστότητας·
ii) κρατικές εγγυήσεις για τραπεζικά δάνεια επιχειρήσεων,
iii) επιδοτούμενα δημόσια δάνεια σε επιχειρήσεις,
iv) διασφαλίσεις για τις τράπεζες που διοχετεύουν τις κρατικές ενισχύσεις στην πραγματική οικονομία,
v) βραχυπρόθεσμη ασφάλιση εξαγωγικών πιστώσεων. Όλα τα ως άνω προφανώς λαμβάνουν χώρα σύμφωνα με τις εκάστοτε προβλέψεις των εθνικών νομοθεσιών.
Το ως άνω πλαίσιο που τέθηκε είναι αναμφίβολα προς την ορθή κατεύθυνση, καθόσον απελευθερώνει τα κράτη μέλη από χρονοβόρες διαδικασίες ελέγχου και διευκολύνεται η χρήση εθνικών πόρων προς ενίσχυση της ρευστότητας της οικονομίας και τη στήριξης των κοινωνιών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πλήττονται από την πρωτοφανή και παγκόσμια κρίση.
Όμως, η δημιουργία ενός κοινού χρεωστικού τίτλου (κορωνο-ομόλογο) είναι πιο αναγκαία από ποτέ, καθώς, όπως ήδη ανέφερε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ως άνω απόφαση της, υπάρχει διαταραχή ολόκληρης της οικονομίας της Ε.Ε.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ενώπιον μιας ιστορικής, πρωτόγνωρης και μοναδικής πρόκλησης και οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.
*Ο Γιώργος Κώτσηρας είναι Βουλευτής Δυτικής Αττικής της ΝΔ και Διδάκτωρ Ευρωπαϊκού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών