Η επτάωρη τηλεδιάσκεψη που αντικατέστησε τη Σύνοδο Κορυφής των 27 ηγετών της Ε.Ε. υπήρξε ατελέσφορη. Δεν κατάφερε να δώσει απαντήσεις στα προβλήματα που προκύπτουν από την κρίση που επέφερε ο COVID-19. Αυτή η εξέλιξη επιτείνει την υποβόσκουσα υπαρξιακή κρίση στην Ευρώπη και τη μετατρέπει σταδιακά αλλά σταθερά σε αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα. Η άκαμπτη στάση χωρών του Βορρά, με κύριο εκφραστή τη Γερμανία, ως προς την τήρηση κλασικών δημοσιονομικών κανόνων με βασικό εργαλείο τον ESM έχει χάσει τη λάμψη της. Δεν εντυπωσιάζει και δεν μπορεί πια να τρομάξει κανέναν. Είναι απλώς ξεπερασμένη από την πραγματικότητα.
Τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά και δυστυχώς κάποιοι δεν εννοούν να το κατανοήσουν. Αυτό που δυσκολεύτηκε να επιτύχει το δημοσιονομικό σύμφωνο με την ακατάσχετη εμπροσθοβαρή προσαρμογή και την άνευ προηγουμένου φορολογική επιβάρυνση, το πέτυχε εμφατικά ο COVID-19, καθώς τώρα το πρόβλημα είναι κοινό για όλους. Βορράς και Νότος είναι αναγκασμένοι να ενσκήψουν από κοινού στην αναζήτηση λύσεων. Ενώ στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, πολλοί είναι αυτοί που σχολιάζουν ότι το πακέτο των 2 τρισ. δολαρίων για την ανάταξη της οικονομίας φαντάζει εξαιρετικά μικρό, η Ευρώπη δείχνει να παραμένει αγκυλωμένη σε ξεπερασμένες λύσεις που αφορούν διαφορετικής φύσεως προβλήματα. Η πανδημία, όμως, δεν γνωρίζει σύνορα και δεν είναι ευθύνη κανενός, και ως εκ τούτου η αντιμετώπιση του προβλήματος θα πρέπει να είναι συλλογική ή δεν θα υπάρξει.
Η διαφαινόμενη δραματική συρρίκνωση του ΑΕΠ όχι μόνο σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε μια περίοδο σκληρής και άγριας ύφεσης. Η μόνη θαρραλέα αλλά και ρεαλιστική απάντηση στο ξέσπασμα της πανδημίας είναι η χρηματοδότηση. Η έκδοση ευρωομολόγων ανάκαμψης μπορεί να αποτελέσει μια δυναμική απάντηση, ως κοινό εργαλείο διαμοιρασμού του χρέους. Σε πολιτικό επίπεδο, μια τέτοια εξέλιξη θα καταδείκνυε σαφώς τη διακηρυσσόμενη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, που τείνει να καταστεί γράμμα κενό. Οι μεγάλες κρίσεις απαιτούν εμπνευσμένους ηγέτες που τολμούν γρήγορα να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά όπλα για να ανακόψουν την πορεία προς την παγκόσμια ύφεση, πριν αυτή καταστεί μη αναστρέψιμη.
Ηδη διαφαίνονται και πυκνώνουν φωνές –τόσο σε επίπεδο ηγεσιών όσο και σε επίπεδο ευρωπαϊκών κοινωνιών– που διατυπώνουν ένα σοβαρό ερώτημα περί του λόγου ύπαρξης (reason why) της Ε.Ε. Αν δεν επιδεικνύεται αλληλεγγύη, προς τι η Ενωση; Αν η Ευρώπη μοιάσει στην «άκαρπη συκιά» της ευαγγελικής παραβολής, κινδυνεύει να ξεραθεί.
Η επικίνδυνη ολιγωρία του Βορρά φαίνεται να καθοδηγείται για άλλη μια φορά από κακώς νοούμενα ηθικολογικά – νομικίστικα ερείσματα προτεσταντικής προέλευσης του παρελθόντος. Δεν θα πρέπει, όμως, να διαφεύγει από κανέναν ότι «το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο» (Μαρκ. 2, 27). Δεν έγινε η Ενωση για να υπηρετεί τους δημοσιονομικούς κανόνες, αλλά οι κανόνες για να εξυπηρετούν την Ευρώπη και να δίνουν λύσεις στα προβλήματα των λαών της.
* Ο κ. Αντώνης Ζαΐρης είναι αναπλ. αντιπρόεδρος του ΣΕΛΠΕ και επίκ. καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Παν. Νεάπολις στην Πάφο Κύπρου.
** Ο δρ Γιώργος Δίελλας διδάσκει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο ΕΑΠ και στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης.