Εντός ολίγων εβδομάδων, οι Αρχές θα πρέπει να λάβουν αποφάσεις που θα καθορίσουν τη μοίρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η Ε.Ε. μπορεί είτε να συσπειρωθεί και να εκπληρώσει τις προσδοκίες και τις φιλοδοξίες των πολιτών της είτε θα συνεχίσει να διαλύεται.
Πριν από την πρόσφατη ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής, η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι η Ε.Ε. χρειάζεται τουλάχιστον 1 τρισεκατομμύριο ευρώ για την καταπολέμηση του νέου κορωνοϊού (δεν ανέφερε τον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής που θα χρειαζόταν ένα παρόμοιο ποσό). Πιστεύω ότι υπάρχει ένας μόνο τρόπος για να συγκεντρωθεί ένα τόσο μεγάλο ποσό: η έκδοση ομολόγων στο διηνεκές.
Οι χώρες της Ευρώπης και οι ηγεσίες τους δεν είναι εξοικειωμένες με τα ομόλογα στο διηνεκές, αλλά έχουν μακρά ιστορία. Η κυβέρνηση της Βρετανίας εξέδωσε για πρώτη φορά ενοποιημένες ομολογίες το 1752. Αργότερα τις χρησιμοποίησε για τη χρηματοδότηση των Ναπολεόντειων Πολέμων και του Κριμαϊκού Πολέμου, της Πράξης κατάργησης της δουλείας, του Δανείου οικονομικής ενίσχυσης προς την Ιρλανδία (Irish Distress Loan) και του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών ενέκρινε την έκδοση ενοποιημένων ομολόγων το 1870 για την αναδιάρθρωση των χρεών που συσσωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.
Οπως υποδηλώνει το όνομά του, το κεφάλαιο ενός ομολόγου στο διηνεκές δεν χρειάζεται να επιστραφεί ποτέ, καθώς οφείλεται μόνο η καταβολή ετήσιων τόκων. Η εξυπηρέτηση ενός ομολόγου αξίας ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ με επιτόκιο 0,5%, θα κόστιζε 5 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Η έκδοση του ομολόγου αξίας ένα τρισεκατομμυρίου ευρώ δεν χρειάζεται να πραγματοποιηθεί μεμιάς· η πώληση μπορεί να γίνει τμηματικά. Οι πρώτες δόσεις θα αγοραστούν από μακροπρόθεσμους επενδυτές, όπως εταιρείες ασφάλειας ζωής και καθώς κι άλλοι επενδυτές εξοικειώνονται με τα ομόλογα στο διηνεκές, τελικά θα αγοράσουν ένα ασφάλιστρο. Στο σημερινό περιβάλλον των χαμηλών επιτοκίων, η Γερμανία μπόρεσε να πουλήσει ένα 30ετές ομόλογο με αρνητική απόδοση.
Ο λόγος του ποσού των καταβληθέντων ετήσιων τόκων προς το εισπραχθέν ποσό, είναι 1:200. Φυσικά οι τόκοι πρέπει να καταβάλλονται ετησίως, αλλά η παρούσα αξία των μελλοντικών πληρωμών μειώνεται συνεχώς και τελικά πλησιάζει, χωρίς όμως να φτάνει, στο μηδέν. Πέντε δισεκατομμύρια ευρώ είναι ένα ασήμαντο ποσό όταν χρειάζεται επειγόντως ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Αυτό αποτελεί κάτι λιγότερο από το 3% του τελευταίου ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και λίγο περισσότερο από το 1% του επόμενου προϋπολογισμού που βρίσκεται υπό συζήτηση.
Ωστόσο, το θέμα των ομολόγων στο διηνεκές δεν εξετάσθηκε σοβαρά στη Σύνοδο Κορυφής του Απριλίου. Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ έριξε την ιδέα στο τραπέζι, αλλά αγνοήθηκε. Η συζήτηση επικεντρώθηκε στα χρήματα που θα μπορούσαν να αντληθούν, αυξάνοντας το μέγεθος του επόμενου προϋπολογισμού. Μετά τη συνάντηση, η πρόεδρος Φον ντερ Λάιεν αναφέρθηκε σε δισεκατομμύρια, όχι τρισεκατομμύρια. Κάτι φάνηκε πως είχε πάει πολύ στραβά.
Υποθέτω ότι η ιδέα της έκδοσης ομολόγων στο διηνεκές απορρίφθηκε, καθότι είναι μια καινοτομία που δεν υπήρχε όταν καταρτίστηκε η Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΣΛΕΕ). Οι ασυνήθιστες καταστάσεις, όμως, απαιτούν ασυνήθιστα μέτρα. Τα ομόλογα αυτά δεν θα πρέπει να εκδίδονται υπό φυσιολογικές συνθήκες.
Αν η Ε.Ε., όμως, δεν είναι σε θέση να εξετάσει την έκδοσή τους υπό τις τρέχουσες εξαιρετικές περιστάσεις, ενδέχεται να μην μπορέσει να επιβιώσει από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα. Αυτό δεν αποτελεί μια θεωρητική πιθανότητα, αλλά την τραγική πραγματικότητα. Ο νέος κορωνοϊός και η κλιματική αλλαγή απειλούν όχι μόνο την ανθρώπινη ζωή, αλλά και την επιβίωση του πολιτισμού μας.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ιδιαίτερα ευάλωτη επειδή βασίζεται στο κράτος δικαίου και όπως είναι γνωστό, τα γρανάζια της Δικαιοσύνης γυρίζουν πολύ αργά. Αντίθετα, ο νέος κορωνοϊός κινείται πολύ γρήγορα και απρόβλεπτα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ε.Ε. χρειάζεται να εκδώσει ομόλογα στο διηνεκές.
Θα ήθελα να εξηγήσω γιατί τα ομόλογα στο διηνεκές είναι απαραίτητα για την Ευρώπη αυτήν τη στιγμή. Δεν θα πρέπει να συγχέονται με τα κορωνο-ομόλογα τα οποία έχουν, δικαίως, απορριφθεί. Τα κορωνο-ομόλογα είναι διχαστικά· ενισχύουν το ήδη σημαντικό χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου, ενώ δημιουργούν επίσης διαιρέσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης, των νέων μελών και των παλαιών. Αντίθετα, τα ομόλογα στο διηνεκές ενώνουν. Παρέχουν οικονομικούς πόρους στην Ε.Ε. και σε όλα τα μέλη της, που είναι ασύγκριτα μεγαλύτεροι από αυτούς που μπορεί να προσφέρει ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός. Θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Ε.Ε. να εκπληρώσει τις προσδοκίες και τις φιλοδοξίες των πολιτών της.
Η ανάλυση κόστους/οφέλους είναι τόσο συντριπτικά υπέρ των οφελών, που δημιουργεί σπουδαία δημοσιονομικά περιθώρια. Αν η Ε.Ε. εκδώσει ομόλογα για ίδιο λογαριασμό, μπορεί να διανείμει χρήματα στις χώρες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, όπως ορίζεται από την Επιτροπή και τις κυβερνήσεις, σύμφωνα με αμοιβαία συμφωνημένους κανόνες και διαδικασίες προϋπολογισμού. Οι πρόσθετες δαπάνες δεν θα απαιτούσαν νέα νομοθεσία. Η απόφαση έκδοσης ομολόγων στο διηνεκές πρέπει να ληφθεί έως το καλοκαίρι, γιατί χωρίς αυτά η Ιταλία μπορεί να χρεοκοπήσει μέχρι το φθινόπωρο. Αυτό θα αποτελούσε τεράστιο πλήγμα για την Ε.Ε.
Η δυνατότητα διάθεσης κεφαλαίων σε όσους τα χρειάζονται περισσότερο, θα δημιουργήσει τεράστιες δυνατότητες. Τα περισσότερα από τα χρήματα θα κατέληγαν στις χώρες του Νότου, καθότι επλήγησαν περισσότερο. Αλλά θα μπορούσαν να κατανεμηθούν και στους πιο ευάλωτους. Η Κάριτας Ευρώπη (Caritas Europa), ένας καθολικός φιλανθρωπικός οργανισμός, μόλις δημοσίευσε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση για τους μετανάστες χωρίς έγγραφα που εργάζονται κυρίως στη γεωργία και ζουν σε τραγικές συνθήκες, δημιουργώντας εστίες μόλυνσης. Αν λάβουμε υπόψη τους πρόσφυγες από τη Συρία, καθώς και άλλους πρόσφυγες που εκδιώχθηκαν από την Τουρκία και κατέληξαν στην Ελλάδα, τότε μπορούμε να εντοπίσουμε τις κύριες πηγές μόλυνσης. Δεν μεταφέρουν τον ιό, αλλά προσβάλλονται από αυτόν στη χώρα προορισμού τους, λόγω των άθλιων συνθηκών διαβίωσής τους. Η νομιμοποίησή τους θα έσωζε τις ζωές των ίδιων, αλλά και του γενικού πληθυσμού θέτοντας υπό έλεγχο τον ιό.
Ενα τρισεκατομμύριο ευρώ για την καταπολέμηση του νέου κορωνοϊού θα μπορούσε πραγματικά να επιτύχει τον στόχο του. Το ίδιο ισχύει και για το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Η υπόθεση υπέρ της έκδοσης ομολόγων στο διηνεκές είναι τόσο ισχυρή ώστε το βάρος της απόδειξης πέφτει σε εκείνους που είναι αντίθετοι. Ναι, υπάρχει ένα στοιχείο αμοιβαιοποίησης, αλλά ωχριά μπροστά στα δυνητικά οφέλη. Απομένει εξαιρετικά λίγος χρόνος για να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε την ευκαιρία που προσφέρουν τα ομόλογα στο διηνεκές.
* Ο κ. Τζορτζ Σόρος είναι επενδυτής και φιλάνθρωπος.