Πρωτοφανή καταστροφή, τη μεγαλύτερη που έχει γνωρίσει ο κλάδος από το 1950, έχουν προκαλέσει στον παγκόσμιο τουρισμό η πανδημία και τα μέτρα κοινωνικού αποκλεισμού που έλαβαν οι κυβερνήσεις για να ανακόψουν την περαιτέρω μετάδοσή της. Μια καταστροφή της οποίας η έκταση δεν μπορεί ακόμη να υπολογιστεί, καθώς η πανδημία είναι σε εξέλιξη και η διάρκειά της παραμένει άγνωστη, όπως άγνωστο είναι και το χρονικό διάστημα που θα παραμένουν κλειστά τα σύνορα και σε ισχύ οι απαγορεύσεις ταξιδιών και μετακινήσεων.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών (UNWTO), μόνο στη διάρκεια του πρώτου τριμήνου του 2020 ο τουρισμός μειώθηκε παγκοσμίως κατά 22%. Την πλέον ραγδαία μείωση κατέγραψαν οι χώρες της ζώνης Ασίας – Ειρηνικού, στις οποίες ο αριθμός των αφίξεων μειώθηκε κατά 33 εκατ. άτομα. Την ίδια στιγμή, όμως, στην Ευρώπη η μείωση ήταν μεν μικρότερη ως ποσοστό, εξίσου ιλιγγιώδης σε απόλυτους αριθμούς δε, καθώς η Γηραιά Ηπειρος κατέγραψε 22 εκατ. λιγότερες αφίξεις τουριστών.
Στο σύνολο του έτους, όμως, η μείωση ενδέχεται να κυμανθεί από 60% έως και 80% σε σύγκριση με τα επίπεδα του περασμένου έτους. Οπως τονίζει στη σχετική έκθεσή της η εν λόγω υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών, μια τέτοια θεαματική πτώση στην παγκόσμια τουριστική κίνηση θα θέσει σε κίνδυνο την ευημερία εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ παράλληλα απειλεί να ανακόψει την πορεία προς την επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης. Ειδικότερα τον Μάρτιο, οπότε κορυφωνόταν η μετάδοση της πανδημίας σε μεγάλο αριθμό χωρών, οι αφίξεις τουριστών ανά τον κόσμο σημείωσαν ραγδαία μείωση κατά 57%. Είχαν προηγηθεί τα μέτρα κοινωνικής απομόνωσης αλλά και οι απαγορεύσεις μετακινήσεων και ταξιδιών σε πολλές χώρες. Το ποσοστό αυτό ισοδυναμεί με μείωση του αριθμού των τουριστών παγκοσμίως κατά 67 εκατ., που συνεπάγεται μείωση των παγκόσμιων εξαγωγών κατά 89 δισ. δολάρια.
Επιχειρώντας να υπολογίσει κατά προσέγγιση τον αντίκτυπο που θα έχει συνολικά η πανδημία στον ζωτικό κλάδο του τουρισμού, ο UNWTO εξετάζει τρία διαφορετικά σενάρια, ανάλογα με τη διάρκεια της πανδημίας και τη συνεπακόλουθη αναστολή στην οικονομική δραστηριότητα. Οπως επισημαίνει ο UNWTO, όλα θα εξαρτηθούν από το πόσο θα διαρκέσουν οι περιορισμοί στα ταξίδια και στις μετακινήσεις, αλλά και έως πότε θα παραμείνουν κλειστά τα σύνορα.
Στην περίπτωση που θα αρχίσουν να αίρονται στις αρχές Ιουλίου οι περιορισμοί στα ταξίδια και θα ανοίγουν τα σύνορα διεθνώς, η μείωση του τουρισμού θα είναι της τάξεως του 58%. Το ποσοστό, όμως, εκτιμά πως θα αυξηθεί στο 70% στο δεύτερο σενάριο, αν οι περιορισμοί και το κλείσιμο των συνόρων διαρκέσουν μέχρι τον Σεπτέμβριο. Και εκτινάσσεται στο 78% αν οι περιορισμοί στα ταξίδια, τα κλειστά σύνορα και κάθε άλλο μέτρο κατά της πανδημίας επεκταθούν μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου.
Το πρόβλημα είναι πως αυτά τα ποσοστά μείωσης συνεπάγονται και πλήγμα στα έσοδα από εξαγωγές και προπαντός καίριο πλήγμα στις αγορές εργασίας, με την απώλεια εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με τον UNWTO, ο αριθμός των τουριστών παγκοσμίως θα μειωθεί αναλόγως, από 850 εκατ. έως 1,1 δισ. άτομα. Η μείωση αυτή συνεπάγεται ταυτόχρονα ότι οι τουριστικές χώρες θα χάσουν από 910 δισ. έως 1,2 τρισ. δολάρια από έσοδα σχετιζόμενα με τον τουρισμό. Και το χειρότερο είναι ότι θα χαθούν από 100 εκατ. έως 120 εκατ. θέσεις εργασίας παγκοσμίως.
Ο αντίκτυπος θα ποικίλλει, αλλά θα γίνει αισθητός σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες του UNWTO, η ανάκαμψη θα σημειωθεί μέσα στο επόμενο έτος, αν και πιθανώς θα αρχίσει διστακτικά από το τελευταίο τρίμηνο του 2020. Εκτιμάται, πάντως, πως η τουριστική κίνηση θα αρχίσει να ανακάμπτει πρώτα σε επίπεδο εγχώριων αγορών. Αργότερα θα ακολουθήσει η παγκόσμια αγορά, με καλύτερες προοπτικές για ταχύτερη ανάκαμψη να εμφανίζουν οι χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Η εικόνα είναι πιο ασαφής όσον αφορά την Ευρώπη και την Ασία, ενώ δεν φαίνονται καλές οι προοπτικές για τις χώρες της αμερικανικής ηπείρου.