Ανάλογο των ρηξικέλευθων προγραμμάτων που δοκιμάστηκαν σε άλλες χώρες, το HartzPlus, το γερμανικό πρόγραμμα βασικού εισοδήματος, μελετά το πώς αλλάζουν η συμπεριφορά και η στάση των ανθρώπων όταν λαμβάνουν τακτικά χρήματα χωρίς προϋποθέσεις, προκειμένου να δούν εάν θα αναζητήσουν δουλειά ή θα αδρανήσουν. Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ του γερμανικού περιοδικού Der Spiegel, 120 άτομα, επιλεγμένα ουσιαστικά στην τύχη, θα λαμβάνουν 1.200 ευρώ τον μήνα επί τρία χρόνια. Τα άτομα αυτά θα επιλεγούν ανάμεσα σε ένα εκατομμύριο αιτούντες, που είναι ο στόχος όσων σχεδίασαν το πρόγραμμα και τη σχετική έρευνα. Μοναδική προϋπόθεση για να συμμετάσχει κανείς στο πρόγραμμα να είναι μόνιμος κάτοικος Γερμανίας.
Στη σχετική έρευνα συμμετέχουν το γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών (DIW) καθώς επίσης και το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ. Οι 120 δικαιούχοι του προγράμματος θα παρακολουθούνται συστηματικά και θα τους υποβάλλονται ερωτήσεις. Οι απαντήσεις τους και η στάση τους θα συγκρίνεται με μια ομάδα ελέγχου που δεν θα χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα. Οπως τονίζει το ρεπορτάζ του Spiegel, η ιδέα ξεκίνησε από την Ενωση «Το βασικό μου εισόδημα» που εδώ και έξι χρόνια κληρώνει 1.000 ευρώ τον μήνα και χρηματοδοτείται από ιδιώτες δωρητές. Η εν λόγω Ενωση οργανώνει τη χρηματοδότηση βασικού εισοδήματος και φέρεται να έχει ήδη συγκεντρώσει 140.000 ιδιώτες δωρητές.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη
Η ιδέα της άνευ όρων παροχής βασικού εισοδήματος προκαλεί έντονη αντιπαράθεση στη Γερμανία. Το πρόγραμμα είχε αρχικά σχεδιασθεί για να αρχίσει τον Μάιο του περασμένου έτους στο Βερολίνο, καθώς έχουν προηγηθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες πειράματα αυτού του είδους, που έλαβαν μάλιστα μεγάλη δημοσιότητα στη διάρκεια του 2017. Μεγαλύτερη δημοσιότητα από όλα πήρε το σχετικό πρόγραμμα της Φινλανδίας, γνωστό με τα αρχικά KELA. Διήρκεσε δύο χρόνια μέχρι το τέλος του 2018 και προέβλεπε τη χορήγηση 560 ευρώ τον μήνα σε 2.000 ανέργους που επελέγησαν τυχαία από όλη τη χώρα. Ζητούμενο ήταν και τότε να καταγραφεί η αντίδρασή τους, κατά πόσον θα έψαχναν δουλειά με περισσότερη ηρεμία ή θα επαναπαύονταν. Το πρόγραμμα έγινε τόσο δημοφιλές ώστε στην προεκλογική εκστρατεία του περασμένου έτους το αντιπολιτευόμενο κόμμα Αριστερή Συμμαχία συμπεριέλαβε ένα αντίστοιχο στην πολιτική του ατζέντα με τη διαφορά ότι μιλούσε για βασικό εισόδημα 800 ευρώ τον μήνα χωρίς να συνοδεύεται από την απώλεια άλλων επιδομάτων.
Κάπως διαφορετικά είναι τα αντίστοιχα προγράμματα που έχουν εφαρμοσθεί πιλοτικά σε ορισμένες περιοχές της Ολλανδίας από το 2015 και μετά, καθώς τότε η κυβέρνηση εξουσιοδότησε τις τοπικές αρχές να πειραματισθούν κατά βούληση με καινοτόμες κοινωνικές πολιτικές. Οι δημοτικές αρχές εφάρμοσαν προγράμματα που ουσιαστικά αποτελούν ένα είδος βασικού εισοδήματος. Διαφέρουν μόνον ως προς το ότι περιορίζονται στους δικαιούχους κοινωνικών επιδομάτων ή απευθύνονται μόνον σε μεμονωμένα άτομα και όχι σε κοινότητες.
Στην Ισπανία, άλλωστε, η Βαρκελώνη εφάρμοσε το πρόγραμμα Β-Mincome που είχε διάρκεια από τον Οκτώβριο του 2017 έως το τέλος του περασμένου έτους. Κατά την εφαρμογή του παρουσιάστηκε ως πείραμα που στοχεύει «να εντοπίσει τον κάλλιστο δυνατό τρόπο για τη μείωση της ανισότητας και την καταπολέμηση της φτώχειας». Είχε και αυτό τη διάσταση του βασικού εισοδήματος αλλά τα χρήματα χορηγούντο στην οικογένεια και όχι σε ένα άτομο. Χορηγήθηκε, έτσι, σε 1.000 οικογένειες, η αντίδραση των οποίων συγκρίθηκε με μια ομάδα ελέγχου αποτελούμενη από 500 οικογένειες.
Ελβετία
Στην Ελβετία, άλλωστε, προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης η πρωτοβουλία Ελβετού παραγωγού ταινιών που εφάρμοσε πιλοτικό πρόγραμμα στο χωριό Ρεϊνάου, στο καντόνι της Ζυρίχης. Βασίστηκε στην ιδέα να δώσει σε 650 εθελοντές τη δυνατότητα να εισπράττουν κάθε μήνα επί ένα χρόνο ένα ποσό που θα ποικίλλει αναλόγως με την ηλικία του εκάστοτε δικαιούχου. Ανάμεσά τους θα συγκαταλεγόταν και μια ομάδα που θα λάμβανε πάνω από 2.500 ελβετικά φράγκα, ποσό άνω των 2.300 ευρώ. Η ομάδα αυτή θα όφειλε πάντως να επιστρέψει εν ευθέτω χρόνω το ποσό όταν θα αυξάνονταν τα έσοδά της. Το πρόγραμμα τέθηκε, όμως, σε δημοψήφισμα όπως και πολλά άλλα κοινωνικά ζητήματα στην Ελβετία και προσέκρουσε ακριβώς στο μεγάλο ύψος του ποσού. Η πρωτοβουλία έλαβε, ωστόσο, μεγάλη δημοσιότητα και φαίνεται να κερδίζει την υποστήριξη της κοινής γνώμης.