Η νομισματική και οικονομική πολιτική που εφάρμοσε η κυβέρνηση Ερντογάν έχει επιτύχει μεν να περιορίσει την ύφεση εν μέσω πανδημίας, αλλά παράλληλα αποσταθεροποιεί περαιτέρω την τουρκική λίρα. Είναι αμφίβολη έτσι η βιωσιμότητα αυτού του μείγματος πολιτικής που επιδερμικά στηρίζει την οικονομία και επί της ουσίας υπονομεύει το βιοτικό επίπεδο του τουρκικού λαού και την επιβίωση των τουρκικών επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε χθες η στατιστική υπηρεσία της Τουρκίας, το δεύτερο τρίμηνο του έτους το τουρκικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 9,9%, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη πτώση της τελευταίας δεκαετίας κι ενώ είχε προηγηθεί το πρώτο τρίμηνο αύξησή του κατά 4,5%. Η εικόνα της τουρκικής οικονομίας φαίνεται, έτσι, εκ πρώτης όψεως ενθαρρυντική, καθώς αντιμετωπίζει ύφεση μικρότερη από άλλων αναπτυσσόμενων χωρών. Οι προβλέψεις μιλούσαν, άλλωστε, για συρρίκνωσή της κατά 10,7%. Την ίδια στιγμή, όμως, συνεχίζεται σχεδόν αδιάκοπα η υποχώρηση της τουρκικής λίρας που χθες κυμαινόταν σε επίπεδα γύρω στις 7,34 λίρες προς ένα δολάριο. Σε σχετικό ρεπορτάζ του, το Bloomberg επισημαίνει πως η τουρκική οικονομία των 743 δισεκατομμυρίων δολαρίων έχει επιδείξει αντοχές και πορεία πολύ καλύτερη από εκείνη των ομολόγων της, δηλαδή των άλλων αναπτυσσόμενων χωρών. Το οφείλει σε έναν μάλλον παράτολμο συνδυασμό χαμηλών επιτοκίων, αυξημένων δημοσιονομικών δαπανών αλλά και εκτεταμένου δανεισμού που ενθαρρύνεται από την κυβέρνηση. Οπως επισημαίνει ο οικονομολόγος Ζιαντ Νταούντ, συνεργάτης του Bloomberg, «τόσο η πανδημία όσο και τα κατασταλτικά μέτρα που εφαρμόστηκαν για την ανάσχεσή της κατέφεραν πλήγμα στην τουρκική οικονομία, που αμβλύνθηκε με τον εκτεταμένο δανεισμό». Ο ίδιος προσθέτει, όμως, ότι «το τίμημα αυτής της πολιτικής είναι η αποσταθεροποίηση του νομίσματος της χώρας που τελικά ανάγκασε την κεντρική τράπεζα να αυξήσει προ ημερών το κόστος του δανεισμού».
Ακρίβεια
Η πτώση της τουρκικής λίρας συνεχίζεται εδώ και μήνες και ανεκόπη μόνον προσωρινά και για μία μόνο συνεδρίαση προ ημερών, όταν ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε τον εντοπισμό μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα. Τότε ανέκαμψε από τα επίπεδα-ρεκόρ των οκτώ και πλέον λιρών προς ένα δολάριο στα οποία είχε υποχωρήσει, καθώς η τουρκική οικονομία πλήττεται παράλληλα από τη ραγδαία μείωση του τουρισμού εξαιτίας της πανδημίας. Οταν, άλλωστε, έγιναν γνωστές οι εκτιμώμενες διαστάσεις του κοιτάσματος, το βάθος του και οι δυνατότητες εκμετάλλευσής του, η λίρα άρχισε και πάλι να υποχωρεί. Και βέβαια η αποδυνάμωση του νομίσματος συνεπάγεται ακριβότερες εισαγωγές και κατ’ επέκταση γενικότερη ακρίβεια, με διαρκή μείωση της αγοραστικής δύναμης των Τούρκων. Αυτή αντανακλάται, άλλωστε, στα επιμέρους στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα χθες η τουρκική στατιστική υπηρεσία, καθώς καθοριστικό παράγοντα στη συρρίκνωση του ΑΕΠ αποτέλεσε η μείωση της κατανάλωσης των τουρκικών νοικοκυριών κατά 8,6% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους. Αναπόφευκτο συνεπακόλουθο και η μείωση κατά 6,3% που κατέγραψαν οι εισαγωγές, όταν το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο είχε προηγηθεί αύξησή τους κατά 21,9%. Οπως ήταν αναμενόμενο, άλλωστε, η πανδημία οδήγησε και σε μείωση των εξαγωγών κατά 35,3% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους.
Πλήγμα για τις επιχειρήσεις
Από την αρχή του έτους η τουρκική λίρα έχει χάσει το 19% της αξίας της έναντι του δολαρίου, ενώ μέσα στον Αύγουστο υποτιμήθηκε κατά 7%. Αναπόφευκτα η διολίσθηση του νομίσματος εντείνει τις πληθωριστικές πιέσεις, με τον πληθωρισμό να κυμαίνεται σε επίπεδα πάνω από το 12%. Πλήττει, έτσι, τις τουρκικές επιχειρήσεις, μεγάλη μερίδα των οποίων έχει λάβει δάνεια σε ξένο νόμισμα και δυσκολεύεται να τα αποπληρώσει. Ηδη μέσα στον τελευταίο χρόνο έχει καταγραφεί κύμα αναδιάρθρωσης του χρέους πολλών τουρκικών επιχειρήσεων. Είναι, άλλωστε, ενδεικτική των δυσχερειών που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις της χώρας και η πτώση 6,1% που σημείωσαν στο δεύτερο τρίμηνο οι επενδύσεις. Σημειωτέον ότι οι επενδύσεις των επιχειρήσεων δεν έχουν αυξηθεί καθόλου από την προηγούμενη νομισματική κρίση που έπληξε την Τουρκία πριν από δύο χρόνια. Προκειμένου να βοηθήσει τις επιχειρήσεις αλλά και τους καταναλωτές, η κυβέρνηση έθεσε σε εφαρμογή πρόγραμμα στήριξης συνολικού ύψους 240 δισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών, ποσό αντίστοιχο των 33 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η κεντρική τράπεζα διασφάλισε, άλλωστε, άφθονη ρευστότητα στην οικονομία αγοράζοντας μαζικά ομόλογα του τουρκικού δημοσίου, ενώ παράλληλα προχώρησε σε επανειλημμένες μειώσεις των επιτοκίων, μεταξύ των οποίων και η εσπευσμένη μείωση κατά μισή εκατοστιαία μονάδα τον Μάρτιο, όταν άρχισε να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις η πανδημία και να αναστέλλεται η οικονομική δραστηριότητα. Και βέβαια η πολιτική των έκτακτων μέτρων δεν πρόκειται να αποτρέψει τελικά την ύφεση. Το ΔΝΤ προβλέπει πως φέτος η τουρκική οικονομία θα συρρικνωθεί συνολικά 5%.