Πέντε χρόνια μετά την εκδήλωση της κρίσης των subprime (9 Αυγούστου
2007) και τέσσερα χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers
(15 Σεπτεμβρίου 2008), η χρηματοπιστωτική βιομηχανία εξακολουθεί να
μην έχει τους θεσμούς και τους κανόνες που θα μπορούσαν να
περιορίσουν τους κινδύνους που δημιουργούνται.
Είναι αρκετό να δει κανείς τα σκάνδαλα που έχουν αποκαλυφθεί τους
τρεις τελευταίους μήνες, γράφει στην εφημερίδα Μοντ ο γάλλος
οικονομολόγος και ιστορικός Νίκολας Μπαβαρέζ (Nicolas Baverez).
Η JPMorgan, που έχει πολύ καλή φήμη στο ζήτημα του ελέγχου των
κινδύνων, έχασε πολλά δισεκατομμύρια στις αγορές παραγώγων. Η
Barclays και άλλες τράπεζες κατηγορήθηκαν για χειραγώγηση του Libor
και του Euribor. Η HSBC κατηγορήθηκε για ξέπλυμα χρημάτων προς
όφελος εγκληματικών ή τρομοκρατικών οργανώσεων. Η Knight Capital
κόντεψε να χρεοκοπήσει ύστερα από μια ζημιά 440 εκατομμυρίων
δολαρίων που οφείλεται στο λάθος ενός λογισμικού.
Την ίδια ώρα, φουντώνει στην Ευρώπη η κρίση του δημοσίου χρέους,
απειλώντας την Ισπανία με χάος και προκαλώντας μαζική διαφυγή
κεφαλαίων από τη νότια προς τη βόρεια Ευρώπη.
Η ανικανότητα ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος διατηρεί
μια δομική αστάθεια που εμποδίζει οποιαδήποτε αξιόπιστη διέξοδο από
την κρίση: οι τράπεζες παίζουν ένα ρόλο-κλειδί στη δημιουργία
χρήματος, στη χρηματοδότηση των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων και
του παγκοσμίου εμπορίου, που αντιπροσωπεύει το 20% του παγκοσμίου
ΑΕΠ έναντι 5,5% το 1950. Η αστάθεια αυτή τροφοδοτεί επίσης τους
λαϊκισμούς που αποσταθεροποιούν τις δημοκρατίες.
Οι λόγοι της αποτυχίας είναι γνωστοί, τονίζει ο Baverez. Στο
πνευματικό επίπεδο, είναι η δυσκολία εκτίμησης των συστημικών
κινδύνων, τα διεθνή μεταδοτικά φαινόμενα, η σχέση ανάμεσα στα
δημόσια χρέη και τους τραπεζικούς ισολογισμούς. Στο οικονομικό και
χρηματοπιστωτικό επίπεδο, είναι η επανεθνικοποίηση των δανείων και
ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα χρηματοπιστωτικά κέντρα, ιδιαίτερα τη
Γουόλ Στριτ και το Σίτι.
Στο νομικό επίπεδο, ένας από τους λόγους είναι η διαφορά των
ελέγχων, ιδιαίτερα ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες με τους κανόνες
Volcker και την Πράξη Dodd-Frank και τη Βρετανία με τις προτάσεις
της έκθεσης Vickers. Στο πολιτικό επίπεδο, τέλος, είναι το κύμα του
λαϊκισμού που εξαπολύεται εναντίον των δημοκρατιών και οδηγεί σε
μια τυφλή χρηματοπιστωτική καταστολή.
Οι στόχοι που πρέπει να επιδιώξει το νέο σύστημα ελέγχου του
χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι σαφείς: η εξασφάλιση της
χρηματοδότησης της απασχόλησης και της ανάπτυξης, η εγγύηση των
καταθέσεων, η βελτίωση της αντοχής των χρηματοοικονομικών θεσμών
στους κραδασμούς και ο έλεγχος των κινδύνων και της
χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Για τους λόγους αυτούς, είναι
απαραίτητη η δράση σε δύο μέτωπα.
Σε παγκόσμια κλίμακα, πρέπει να οικοδομηθεί μια αρχιτεκτονική
εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος γύρω από δύο πόλους. Ο
ένας είναι η ομάδα G20 και ο άλλος το δίκτυο των εξειδικευμένων
θεσμών που αποτελείται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τις
μεγάλες κεντρικές τράπεζες.
Σε μικροοικονομική κλίμακα, οι προτεραιότητες πρέπει να είναι η
προοδευτική ενίσχυση των πόρων των τραπεζών, ο περιορισμός του
μεγέθους των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων, ένας αποτελεσματικός
ανταγωνισμός και η τροποποίηση προς το αυστηρότερο των αστικών και
ποινικών ευθυνών των διοικητών.
Παραλλήλως, ο έλεγχος δεν πρέπει να σταματά στις τράπεζες, αλλά να
περιλαμβάνει όλα τα ιδρύματα που συμμετέχουν στην ενδιάμεση
χρηματοδότηση και τον δανεισμό. Σε αντίθετη περίπτωση, θα
δημιουργηθεί ένα παράνομο τραπεζικό σύστημα ανάλογο με τον
μηχανισμό των subprime, γεμάτο με κρυφούς συστημικούς κινδύνους και
νέες φούσκες.
Πηγή: ΑΜΠΕ