Μεγάλες κινήσεις και παντελή αλλαγή σκηνικού σημειώθηκαν στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίων μετά την τελευταία συνεδρίαση της επιτροπής χάραξης νομισματικής πολιτικής της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (FOMC) στις 25 Ιουνίου. Στη συνεδρίαση αυτή η επιτροπή νομισματικής πολιτικής αποφάσισε τη μείωση του βασικού επιτοκίου fed funds target κατά 25 μ.β. στο 1.00% που αποτελεί και το χαμηλότερο επίπεδό του από το 1958. Η δήλωση που συνόδευσε των απόφαση για τα επιτόκια διατήρησε το δίπτυχο των εκτιμήσεων για το ισοζύγιο των ρίσκων στα μέτωπα της οικονομικής ανάπτυξης και του γενικού επιπέδου τιμών την οποία για πρώτη φορά εισήγαγε στη συνεδρίαση της 6ης Μαΐου. Συγκεκριμένα, η επιτροπή διατήρησε «ουδέτερη» εκτίμηση όσον αφορά την επίτευξη συνθηκών διατηρήσιμης ανάκαμψης στο ορατό μέλλον, ενώ συνέχισε να θεωρεί την πιθανότητα εκδήλωσης κάποια διατηρήσιμης πτώσης του γενικού επιπέδου τιμών κάτω από τα τρέχοντα επίπεδα ελαφρώς υψηλότερη από την πιθανότητα ενίσχυσης των πληθωριστικών πιέσεων. Αν και το μέγεθος της μείωσης των επιτοκίων δεν ήταν τελείως αναπάντεχο (παρόλο που η πλειοψηφία προσέβλεπε σε 50 μ.β., σημαντική μερίδα επενδυτών πράγματι ανέμεναν μείωση 25 μ.β.), η μεγάλη πτώση στις τιμές των κρατικών ομολόγων και η άνοδος του δολαρίου αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης για τα επιτόκια εξηγείται από το γεγονός ότι η γραπτή δήλωση, η οποία συνόδευσε την απόφαση για τα επιτόκια, ήταν εμφανώς πιο αισιόδοξη όσον αφορά τις προοπτικές της πραγματικής οικονομίας σε σχέση με αυτήν στις αρχές Μαΐου. Πράγματι, ενώ η δήλωση του Μαΐου χαρακτήριζε τις τότε επικρατούσες συνθήκες στα μέτωπα της παραγωγής και της αγοράς εργασίας «απογοητευτικές», η δήλωση του Ιουνίου έκανε λόγω για σταθεροποιητικές τάσεις στην αγορά εργασίας, ενίσχυση της κατανάλωσης και σημαντική βελτίωση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών.
Στις αγορές αυτό που έχει συμβεί, μετά το FOMC του Ιουνίου, είναι η αντιστροφή των περισσοτέρων στοιχημάτων (trades), τα οποία είχαν δομηθεί μετά τη συνεδρίαση της 6ης Μαΐου. Συγκεκριμένα, το δολάριο ανέκτησε σημαντικό έδαφος έναντι των περισσοτέρων άλλων κυρίων νομισμάτων εκτός γιεν, τα χρηματιστήρια σημείωσαν νέες κούρσες τιμών και οι αγορές κρατικών ομολόγων σε ΗΠΑ, Ευρωζώνη και Ιαπωνία δέχθηκαν σημαντικές πιέσεις καθώς επενδυτές και κερδοσκόποι άρχισαν να προεξοφλούν ανάκαμψη της οικονομίας της ΗΠΑ (και κατ’ επέκταση και της διεθνούς οικονομίας) από το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Κατά την άποψή μας, αυτή η σημαντική αλλαγή σκηνικού στις διεθνείς αγορές ήταν κυρίως αποτέλεσμα της σημαντικής βελτίωσης της ψυχολογίας των επενδυτών και σε μικρότερο βαθμό της όποιας καλυτέρευσης των οικονομικών στοιχείων. Πράγματι, αν και τα πλέον πρόσφατα στοιχεία μαρτυρούν σταθεροποίηση ή ακόμη και ανάκαμψη σε κάποιους τομείς της οικονομίας, βασικοί και αναγκαίοι κρίκοι λείπουν ακόμη από την εξίσωση της οικονομικής ανάκαμψης. Εως αυτό το σημείο τα ενθαρρυντικά δεδομένα για την οικονομία των ΗΠΑ είναι το ιδιαίτερα ευνοϊκό μίγμα πολιτικής (αρνητικά πραγματικά επιτόκια και νέες μεγάλες φορολογικές ελαφρύνσεις), η υποστήριξη των πραγματικών εισοδημάτων από τη σχετική αποκλιμάκωση των διεθνών τιμών πετρελαίου μετά τον πόλεμο στο Ιράκ, το ασθενέστερο δολάριο, η συνεχιζόμενη υποστήριξη της καταναλωτικής δαπάνης λόγω σημαντικής ανάκαμψης της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και ρευστοποιήσεων από τις υπεραξίες στην αγορά ακινήτων, η βελτίωση της ψυχολογίας καταναλωτών και επιχειρήσεων λόγω της ανάκαμψης των χρηματιστηρίων και της μείωσης των γεωπολιτικών εντάσεων. Αν και τα ανωτέρω υποδεικνύουν ότι υπάρχουν πράγματι συστατικά για την έναρξη διατηρήσιμης ανάκαμψης τους επόμενους μήνες κάποιες άλλες αναγκαίες προϋποθέσεις όπως η ανάκαμψη της επενδυτικής δαπάνης και η βελτίωση της αγοράς εργασίας δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους ανωτέρω παράγοντες καθώς και τα πρόσφατα σημεία κόπωσης στις τάσεις (άνοδος των χρηματιστηρίων και πτώση στις τιμές κρατικών ομολόγων) που επικράτησαν στις αγορές για περίοδο δύο περίπου εβδομάδων μετά την τελευταία συνεδρίαση της Fed, είναι εύλογο να διερωτάται κανείς για το τι πρόκειται να επακολουθήσει τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες. Κατ’ αρχήν θεωρούμε ότι για να συνεχίσουν οι ανοδικές κινήσεις στα διεθνή χρηματιστήρια (και να σημειωθεί περαιτέρω πτώση στις αγορές κρατικών ομολόγων) θα πρέπει τα επερχόμενα οικονομικά στοιχεία να δείξουν σαφή σημεία ανάκαμψης της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, πρόθεση για την ανάληψη νέων επενδυτικών πρωτοβουλιών και σταδιακή σταθεροποίηση/πτώση του ποσοστού ανεργίας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι τα πλέον πρόσφατα στοιχεία επιτρέπουν συγκρατημένη αισιοδοξία όσον αφορά τις προοπτικές της οικονομίες των ΗΠΑ, η επικρατούσα κατάσταση στην Ευρωζώνη (κυρίως Γερμανία) θέτει υπό σοβαρή αμφισβήτηση το βασικό σενάριο της ΕΚΤ σύμφωνα με το οποίο η οικονομία θα σημειώσει σχετική ανάκαμψη το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Τέλος σε επίπεδο νομισματικής πολιτικής θα πρέπει ενδεχομένως να υπάρξει κάποια σταδιακή απεμπλοκή της έμφασης της πολιτικής από τους κινδύνους του αντιπληθωρισμού (κυρίως στις ΗΠΑ αλλά και στην Ζώνη του Ευρώ). Για το τελευταίο προαπαιτείται βελτίωση των συνθηκών της πραγματικής οικονομίας αλλά και εξασθένηση των πτωτικών πιέσεων στο μέτωπο του πληθωρισμού, κυρίως όπως αυτές αποτυπώνονται στις κινήσεις σημαντικών δεικτών γενικού επιπέδου τιμών, όπως ο δομικός δείκτης αποπληθωριστή καταναλωτικής δαπάνης στις ΗΠΑ.
(1) O κ. Πλάτωνας Μονοκρούσος είναι Head of Economic Research της EFG Eurobank Ergasias.