«Μακρινό όνειρο» φαίνεται ότι μένει ακόμα η δημιουργία ενιαίας αγοράς ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς οι κολοσσοί του κλάδου κοινής ωφελείας στη «Γηραιά Ηπειρο» φροντίζουν να κρατούν «με νύχια και με δόντια» τους πελάτες τους, ενώ οι διασυνοριακές συναλλαγές παραμένουν περιορισμένες. Οπως υποστηρίζουν στελέχη επιχειρήσεων και αξιωματούχοι της E.E., η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά «δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα στο εγγύς μέλλον, εφόσον εξακολουθούν να υφίστανται οι εθνικές αγορές».
Η ανάπτυξη μιας ενιαίας αγοράς ενέργειας είναι ένας από τους κυριότερους στόχους της απελευθέρωσης που ξεκίνησε στην E.E. πριν από τέσσερα χρόνια. H Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει επίσης τη βελτίωση της διασύνδεσης μεταξύ των χωρών ως μέσο ενίσχυσης του ανταγωνισμού, αφότου η απελευθέρωση προκάλεσε ένα κύμα συγχωνεύσεων το οποίο, με τη σειρά του, συνέβαλε στη δημιουργία τεράστιων εταιρειών κοινής ωφελείας, εγείροντας φόβους για νέα μονοπώλια. Ωστόσο, ένα από τα βασικά εμπόδια για την ανάπτυξη αυτής της ενιαίας αγοράς είναι η «κυκλοφοριακή συμφόρηση» που παρατηρείται στα διασυνοριακά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με αξιωματούχους των Βρυξελλών, τρεις κολοσσοί του χώρου -η κρατική Electricite de France και οι γερμανικές RWE και E.ON- ελέγχουν περί το 45% της αγοράς παραγωγής ενέργειας της «Γηραιάς Ηπείρου». Οι επόμενες τρεις σε μέγεθος, η ιταλική Enel, η σουηδική Vattenfall και η βελγική Electrabel, ελέγχουν επιπλέον 20% της αγοράς. Οπως επισημαίνουν οι αναλυτές, «τα πρώην κρατικά μονοπώλια έχουν καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να διασφαλίσουν ότι ο ανταγωνισμός βρετανικού τύπου (σ.σ.: η Βρετανία απελευθέρωσε πλήρως τις βιομηχανίες ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου της κατά τη δεκαετία του ’90, πυροδοτώντας κλιμάκωση του ανταγωνισμού και πόλεμο τιμών μεταξύ των εταιρειών κοινής ωφελείας) δεν θα εξαπλωθεί στην υπόλοιπη Ευρώπη».
Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στη δημοσιότητα έγγραφο της στρατηγικής της, η οποία προβλέπει τη δημιουργία περιφερειακών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, ως πρώτο βήμα για την επίτευξη -και στον κλάδο αυτό- μιας «ενιαίας Ευρώπης». Οπως επισημαίνει χαρακτηριστικά η Επιτροπή, χωρίς αυτούς τους στενούς διασυνοριακούς δεσμούς δεν θα σταθεί δυνατή η δημιουργία περιφερειακών αγορών. Και προσθέτει ότι μια απελευθερωμένη ενεργειακά E.E. δεν θ’ ανακύψει πριν από το 2010, στην καλύτερη περίπτωση, ενώ μια περιφέρεια-πυρήνας που θα καλύπτει τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελβετία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και ανατολικές χώρες όπως η Πολωνία και η Τσεχία -αμφότερες πρόκειται να γίνουν μέλη της E.E. το ερχόμενο έτος- είναι πιθανή το 2006-07. Κατά τα λοιπά, χωριστοί περιφερειακοί κόμβοι είναι πιθανό να δημιουργηθούν στην Ιβηρική Χερσόνησο, τις σκανδιναβικές χώρες, τα κράτη της Βαλτικής και τη νοτιοανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των βαλκανικών χωρών, της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Αρκετά πιο πίσω, πάντως, βρίσκεται η απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου, παρότι ξεκίνησε μόλις ένα χρόνο μετά εκείνη της αγοράς ηλεκτρισμού. Χρηματιστήρια ενέργειας έχουν δημιουργηθεί στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία και την Ισπανία, αλλά υπάρχει μόνο ένα μικρό περιφερειακό χρηματιστήριο φυσικού αερίου, στο Βέλγιο. Οι απόπειρες δημιουργίας κόμβων συναλλαγών στα σύνορα Ολλανδίας/Γερμανίας δεν έχουν σημειώσει μεγάλες προόδους.