Το δολάριο ΗΠΑ έχει κερδίσει σημαντικό έδαφος έναντι των περισσοτέρων άλλων κύριων νομισμάτων εκτός του γιεν από τα μέσα Ιουνίου. Ο καταλύτης της ενίσχυσης αυτής είναι οι αυξανόμενες προσδοκίες για διατηρήσιμη ανάκαμψη της οικονομίας των ΗΠΑ (και ακολούθως της διεθνής οικονομίας) από το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος. Η ανάκαμψη αυτή εάν (όπως όλα δείχνουν) επιβεβαιωθεί θα οδηγήσει σε περαιτέρω ανάκαμψη των αμερικανικών χρηματιστηρίων και συνεπώς σε προσέλκυση νέων απ’ ευθείας επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου, οι οποίες είναι απολύτως απαραίτητες για την χρηματοδότηση του διογκούμενου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ. Να σημειωθεί ότι το έλλειμμα αυτό ήδη βρίσκεται σε επίπεδα άνω του 5% του ΑΕΠ και αναμένεται να διογκωθεί περαιτέρω τους επόμενους μήνες και έτη. Η μεγάλη πτώση του δολαρίου από τον Φεβρουάριο του 2002 έως τα μέσα Ιουνίου 2003 δεν φαίνεται προς το παρόν να έχει οδηγήσει σε κάποια σημαντική συρρίκνωση της ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, τουλάχιστον όπως αυτό απεικονίζεται στα πλέον πρόσφατα στοιχεία (Μάιος 2003) για το αμερικανικό ισοζύγιο πληρωμών. Πράγματι, ο συνολικός όγκος των εισαγωγών συνεχίζει να είναι κατά τουλάχιστον 50% μεγαλύτερος του συνολικού όγκου εξαγωγών, ο ρυθμός ανάπτυξης των εισαγωγών είναι δύο και πλέον φορές υψηλότερος του ρυθμού μεταβολής των εξαγωγών, ενώ οι τάσεις αυτές δεν φαίνονται εύκολα αντιστρέψιμες στο ορατό μέλλον, καθώς όπως όλα δείχνουν η οικονομική ανάκαμψη στις ΗΠΑ θα προηγηθεί και θα είναι ισχυρότερη από την ανάκαμψη των περισσοτέρων άλλων κύριων οικονομιών. Δεδομένων των ανωτέρω παραγόντων και λαμβάνοντας επίσης υπ’΄ όψιν το μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και τα χαμηλά επιτόκιο των ΗΠΑ είναι εύλογο να διερωτάται κανείς εάν η πρόσφατη ανάκαμψη του δολαρίου ΗΠΑ είναι διατηρήσιμη μεσοπρόθεσμα. Σίγουρα, οι υψηλοί ρυθμοί παραγωγικότητας, οι δυνάμεις της «νέας οικονομίας» και ο μεγάλος βαθμός ευελιξίας των αγορών προϊόντων και υπηρεσιών των ΗΠΑ αποτελούν παράγοντες εγγύησης ενός ισχυρού δολαρίου μακροπρόθεσμα. Τι γίνεται όμως στην τρέχουσα συγκυρία, όπου ακόμη και μια επιστροφή των διεθνών επενδυτικών κεφαλαιακών εισροών στις ΗΠΑ στα επίπεδα (υπερβολής;) των προηγούμενων ετών δεν θα είναι αρκετή να χρηματοδοτήσει το διογκούμενο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών που φαίνεται να αυξάνεται με ρυθμό μισής έως μίας ποσοστιαίας μονάδας του ΑΕΠ ετησίως; Παρ’ όλο που ως γνωστόν οι νομισματικές ισοτιμίες μπορούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα να αποκλίνουν σημαντικά από τα μακροχρόνια επίπεδα ισορροπίας (equilibrium levels) που καθορίζονται από τα σχετικά μακροοικονομικά θεμελιώδη θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στην ανωτέρω ερώτηση κινούμενοι στους εξής βασικούς άξονες: 1. ποιος/ ποιοι είναι οι κύριοι στρατηγικοί στόχοι του παρόντος μείγματος νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής των ΗΠΑ και 2. τι σηματοδοτεί η τρέχουσα οικονομική συγκυρία και τάσεις. Οσον αφορά τον πρώτο άξονα πιστεύω ότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πρωταρχικός στόχος της κυβέρνησης των ΗΠΑ είναι η εξασφάλιση συνθηκών διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης εν όψει των προεδρικών εκλογών του επόμενου έτους όπως άλλωστε υποδεικνύει και το τρέχον σούπερ-επεκτατικό μείγμα οικονομικής πολιτικής (αρνητικά πραγματικά επιτόκια και νέες μεγάλες φόροαπαλλαγές). Το ασθενέστερο βέβαια δολάριο βοηθά στην κατεύθυνση της ανάκαμψης, καθώς καθιστά τα αμερικανικές εξαγωγές πιο ελκυστικές στις διεθνείς αγορές. Από τα ανωτέρω συνάγεται κατά την άποψή μου το συμπέρασμα ότι η αμερικανική κυβέρνηση και οι νομισματικές αρχές των ΗΠΑ επεδίωκαν στην πραγματικότητα την αποδυνάμωση του δολαρίου από τα υψηλά του στα τέλη της προηγούμενης (και τις αρχές της τρέχουσας) δεκαετίας και ενδεχομένως επιθυμούν περαιτέρω πτώση του στον βαθμό που αυτή δεν θα είναι αποσταθεροποιητική για τις αμερικανικές αγορές. Πράγματι, αν ανατρέξουμε στο πρόσφατο παρελθόν θα δούμε ότι η πτώση του δολαρίου ξεκίνησε τον Φεβρουάριο / Μάρτιο 2002, όταν ο κ. Γκρίνσπαν (ασύνηθες για κεντρικό τραπεζίτη να ομιλεί για θέματα νομισματικής πολιτικής) αναφέρθηκε στο πρόβλημα της διατηρησημότητας του διδύμου διογκούμενο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών – ισχυρό δολάριο. Ο ρυθμός αποδυνάμωσης επιταχύνθηκε μετά την αιφνίδια αντικατάσταση του πρώην υπουργού οικονομικών κ. Ο’Νιλ από τον κ. Σνόου (Δεκέμβριος 2002), καθώς και ύστερα από δηλώσεις έλλειψης ανησυχίας του τελευταίου για την αποδυνάμωση του δολαρίου (Μάρτιος 2003). Η δε πτώση του δολαρίου έλαβε τον χαρακτήρα παιγνίου μονής κατεύθυνσης κατόπιν δήλωσης του κ. Σνόου τον προηγούμενο Μάιο ότι οι πρόσφατες κινήσεις στις αγορές συναλλάγματος ήταν αρκετά ήπιες «fairly modest». H τελευταία δήλωση εκ πρώτης όψεως ίσως φαίνεται υπερβολική, καθώς στην χρονική κατά την οπαία έλαβε χώρα η ισοτιμία ευρώ/δολάριο και ο δείκτης του δολαρίου έναντι των κύριων άλλων νομισμάτων ήταν χαμηλότερα 36.5% και 19.5%, αντίστοιχα από τα επίπεδα του Φεβρουαρίου 2002. Παρ’ όλα αυτά, Η πτώση του δολαρίου ήταν πολύ μικρότερου μεγέθους εάν την δει κανείς έναντι ενός σταθμισμένου καλαθιού των νομισμάτων των κύριων εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ (όπως του μεξικανικού και των περισσοτέρων ασιατικών νομισμάτων). Το φαινόμενο αυτό εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από τα λεγόμενα currency pegs δηλ. το γεγονός ότι σημαντικοί εταίροι έχουν «κλειδώσει» τις συναλλαγματικές ισοτιμίες των νομισμάτων τους έναντι του δολαρίου, καθώς και το γεγονός ότι άλλοι (π.χ. Μεξικό) έχουν πρόσφατα προχωρήσει σε de facto υποτιμήσεις των νομισμάτων τους. Τα ανωτέρω υποδεικνύουν ότι κάποιες σημαντικές «βαλβίδες εκτόνωσης» έχουν μείνει φραγμένες κατά την διαδικασία διόρθωσης του δολαρίου από τα επίπεδα υπερτίμησης του στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας και έως ένα βαθμό δικαιολογούν γιατί το κύριο όφελος της αποδυνάμωσής του το είχαν τα κύρια ευρωπαϊκά νομίσματα, καθώς και τα υπόλοιπα νομίσματα του δολαριακού μπλοκ. Επίσης συνάγεται το συμπέρασμα ότι προαπαιτούμενο μιας σημαντικής διόρθωσης του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών είναι η περαιτέρω σημαντική πτώση του δολαρίου, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του ελλείμματος των ΗΠΑ είναι έναντι της Ασίας και των χωρών της NAFTA. Η πιθανότητα ανατίμησης του κινέζικου νομίσματος ίσως συμβάλλει προς την κατεύθυνση διόρθωσης του ελλείμματος των ΗΠΑ, αλλά είναι σαφές ότι χωρίς των περαιτέρω αποδυνάμωση του δολαρίου το έλλειμμα αυτό θα συνεχίσει να αυξάνεται σε όλο και πιο προβληματικά επίπεδα.
(1) O Πλάτων Μονοκρούσος είναι Head of Economic Research της EFG Eurobank Ergasias