Η εικόνα μιας πανίσχυρης Αμερικής, που με την τεράστια στρατιωτική, τεχνολογική και οικονομική της υπεροχή μπορεί να επιβάλλει τη βούλησή της παντού στον κόσμο, η εικόνα της νέας και μοναδικής «αυτοκρατορίας» του καιρού μας, δεν προκαλεί μόνον αισθήματα αγανάκτησης και εκδηλώσεις διαμαρτυρίας ή, αντίστροφα, καιροσκοπικής υποταγής, όπως τόσο έντονα τα ζήσαμε στην Ευρώπη όλους τους τελευταίους μήνες. Φαίνεται να προβληματίζει ολοένα περισσότερο κατά πόσον, και ιδίως για πόσο καιρό, μπορεί να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Και αυτός ο προβληματισμός παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον όταν προέρχεται από κορυφαίους Αμερικανούς διανοητές, με την έμφαση όχι στην ευθεία αντιπαράθεση προς τις επιλογές της σημερινής πολιτικής ηγεσίας των ΗΠΑ, αλλά σε μια προσπάθεια να επηρεασθεί η κατεύθυνση των επιλογών τους εφεξής.
Το επιχειρεί ο γνωστός ιστορικός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ -εκεί όπου ο πρόεδρος Μπους πήρε πτυχίο Ιστορίας- Πολ Κένεντι, συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του έργου Η άνοδος και η πτώση των μεγάλων δυνάμεων. Μέσα από το παιχνίδι των βιβλίων που συνιστούμε στους φίλους μας να διαβάσουν στις καλοκαιρινές διακοπές, ο Κένεντι παροτρύνει τον πρόεδρο των ΗΠΑ και τους επιτελείς του να μελετήσουν τις αιτίες που πολλαπλασίαζαν τις στρατιωτικές επεμβάσεις της βρετανικής αυτοκρατορίας πριν από έναν αιώνα, τις αρχικά περιορισμένες προθέσεις τους σε πολλές περιπτώσεις, και την αδυναμία απεμπλοκής στη συνέχεια, με αποτέλεσμα τη φθορά και τελικά τη διάλυση της αυτοκρατορίας. Κορυφαίο παράδειγμα η κατάληψη της Αιγύπτου, όπου ο τότε πρωθυπουργός Γκλάντσοουν διαβεβαίωνε ότι τα βρετανικά στρατεύματα θα αποσύρονταν γρήγορα, το νωρίτερο δυνατό, μόλις θα αποκαθιστούσαν την τάξη, θα εξουδετέρωναν τους ισλαμιστές φονταμενταλιστές, θα ετοίμαζαν τον εγχώριο στρατό και θα έθεταν τις βάσεις για την οικονομική ανάπτυξη. Και η απόσυρση αυτή έγινε εβδομήντα χρόνια αργότερα… Οι αναλογίες με τη σημερινή κατάσταση στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ είναι προφανείς. Αλλά και με τις πιέσεις για νέες επεμβάσεις στη Λιβερία, για την οποία επίσης κάνει λόγο ο Κένεντι, και σε μια σειρά από άλλες χώρες (Ιράν, Συρία, Βόρεια Κορέα) που αποφεύγει να αναφέρει.
Η σύσταση προς τον Αμερικανό πρόεδρο στην οποία καταλήγει έχει ακουστεί πολλές φορές τον τελευταίο χρόνο από πολιτικούς και διανοητές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού: να προαγάγει τη συμφιλίωση με το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών και την ενίσχυσή του. Λιγότερο διαδεδομένη είναι η αιτιολογία, που τεκμηριώνει ιστορικά: να αποφύγει την «αιχμαλωσία» της αυτοκρατορίας μέσα από την ανάληψη ενός υπερβολικού φορτίου που δεν θα μπορέσει να αντέξει.
Πόση απήχηση μπορούν να έχουν επιχειρήματα σαν αυτά του Κένεντι στη σημερινή πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ; Ενας παλιός Ευρωπαίος, ο άλλοτε διευθυντής της εφημερίδας Le Monde, Αντρέ Φοντέν, διακρίνει στις πρόσφατες ομιλίες του Μπους και σε τοποθετήσεις του Ντόναλντ Ράμσφελντ μιαν αλλαγή κλίματος, καθώς πιέζονται να συνειδητοποιήσουν το αφόρητο κόστος της παγκόσμιας κυριαρχίας.