H νέα χρονιά ξεκινά με ένα οικονομικό μυστήριο: γιατί συνεχίζουν η Κίνα και η Ιαπωνία να συσσωρεύουν τεράστιες, πλεονασματικές ποσότητες δολαρίων -χρηματοδοτώντας έτσι και το έλλειμμα του ισοζυγίου εμπορικών συναλλαγών των ΗΠΑ- ενώ η αξία των εν λόγω δολαρίων συνεχίζει να καταρρέει;
Η δημιουργία του ασιατικού βουνού από δολάρια, μοιάζει ασφαλώς εσφαλμένη επενδυτική επιλογή. Αλλωστε, το δολάριο απώλεσε πέρυσι το 20% της αξίας του έναντι του ευρώ, λόγω της ανησυχίας που δημιουργεί το διπλό αμερικανικό έλλειμμα, ήτοι το δημόσιο καθώς και εκείνο του ισοζυγίου τρεχόντων λογαριασμών. Ακόμα, πολλοί αναλυτές, (εμού συμπεριλαμβανομένου,) έχουν προειδοποιήσει για την πιθανή, περαιτέρω, ραγδαία πτώση του δολαρίου φέτος, ειδικά δε στην περίπτωση, κατά την οποία η Κίνα και η Ιαπωνία θα αρχίσουν να… ξεπουλούν το πλεόνασμα των δολαρίων τους.
Ανάμεσα σε εκείνους, οι οποίοι ανησυχούν ιδιαίτερα, συμπεριλαμβάνεται και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο προειδοποιούσε στην τελευταία έκθεσή του, που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Σεπτέμβριο, ότι είναι πιθανή η περαιτέρω πτώση της συναλλαγματικής αξίας του δολαρίου και ότι «μία ανεξέλεγκτη αναπροσαρμογή συνεχίζει να αποτελεί σημαντικό κίνδυνο».
Ας αναζητήσουμε όμως μία «αντιδραστική» απάντηση στο οικονομικό ερώτημα της νέας χρονιάς: Ισως οι ασιατικές χώρες να εφαρμόζουν μία εντελώς λογική στρατηγική, μέσω της οποίας επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση της εγχώριας απασχόλησης αντί των οικονομικών αποδόσεων. Αν ισχύει αυτό, τότε οι χρηματιστές της αγοράς συναλλάγματος μπορούν να σταματήσουν να προβληματίζονται τόσο έντονα και να αρχίσουν να υποκλίνονται σε ένα δολάριο, το οποίο διαδραματίζει σταθεροποιητικό ρόλο, ανάλογο με εκείνον που έπαιξε προ 50ετίας, τη χρυσή εποχή τη συμφωνίας του Μπρέτον Γουντς.
Ο εν λόγω αντίλογος εκφράσθηκε από τον οικονομολόγο της Deutsche Bank, Πέτερ Γκάρμπερ, προ διμήνου, στο πλαίσιο συνεδρίου, που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Εάν μπορεί να ειπωθεί για μία «εναλλακτική» οικονομική θεωρία ότι δημιούργησε θόρυβο, αυτό ισχύει για το έργο του Γκάρμπερ.
Ο Γκάρμπερ υποστηρίζει ότι η φαινομενικά παράλογη συσσώρευση πλεονάσματος δολαρίων στην Ασία, αποτελεί την αναπόφευκτη επίπτωση της στρατηγικής της για ανάπτυξη, με αιχμή του δόρατος τις εξαγωγές. Στην προσπάθειά τους να αυξήσουν την εγχώρια απασχόληση, οι Ασιάτες διατηρούν τη συναλλαγματική ισοτιμία των νομισμάτων τους πλασματικώς χαμηλή, πουλώντας στις Ηνωμένες Πολιτείες φθηνά προϊόντα, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας που τους οδηγεί στη συσσώρευση ολοένα και μεγαλύτερων πλεονασματικών ποσοτήτων δολαρίων. «H βασική, παγκόσμια ανισορροπία δεν έχει να κάνει με τη συναλλαγματική ισοτιμία», δήλωνε τον Νοέμβριο ο Γκάρμπερ, στο συνέδριο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. «H ουσιαστική παγκόσμια ανισορροπία έγκειται στην τεράστια, πλεονασματική προσφορά εργατικών χεριών στην Ασία, τα οποία προσδοκούν τώρα να ενταχθούν στο πλαίσιο της σύγχρονης, παγκόσμιας οικονομίας…».
Ο Γκάρμπερ υπολογίζει ότι μόνον στην Κίνα υπάρχουν περί τα 200 εκατομμύρια υποαπασχολούμενοι, οι οποίοι περιμένουν να ενταχθούν στην «παγκόσμια οικονομία» μέσα στην επόμενη εικοσαετία. «Πρόκειται για έναν αριθμό, που αντιστοιχεί με τον πληθυσμό μιας ολόκληρης ηπείρου, για μία στρατιά εργατών, αντίστοιχη αριθμητικά με το εργατικό δυναμικό της Βόρειας Αμερικής ή της Ευρωπαϊκής Ενωσης…» εξηγεί και τονίζει: «H ταχύτητα, με την οποία τα εκατομμύρια αυτά εργατικά χέρια θα αρχίσουν να εντάσσονται στην αγορά εργασίας, θα αποτελέσει, σε τελική ανάλυση, τον καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης των συναλλαγματικών ισοτιμιών…».
Ο Γκάρμπερ παρομοιάζει την παγκόσμια ανισορροπία εργατικών χεριών, με τη σύγκρουση δύο, προηγουμένως, ανεξάρτητων πλανητών: ενός καπιταλιστικού και ενός σοσιαλιστικού.
«Αίφνης… αγκαλιάσθηκαν, για να δημιουργήσουν μία μεγάλη αγορά…» υποστηρίζει. O καλύτερος τρόπος επαναγοράς στην ισορροπία έγκειται στο να επιδιώξουν οι πρώην σοσιαλιστικές οικονομίες την ανάπτυξη μέσω των εξαγωγών, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διαδραματίσουν ρόλο κυματοθραύστη, απορροφώντας τις διεθνείς εξαγωγές.
Εάν όλα αυτά σας θυμίζουν τον κόσμο μετά το 1945, έχει καλώς. Αυτό πρέπει να σας φέρνουν κατά νου. Αυτό το οποίο συμβαίνει είναι η αναβίωση του χρηματoπιστωτικού συστήματος βάσει της ιστορικής συμφωνίας Μπρέτον Γουντς (BrettoWoods), που οδήγησε και στη δημιουργία του ΔΝΤ, υποστηρίζει ο Γκάρμπερ και δύο συνεργάτες του, οικονομολόγοι. Οπως αναφέρουν σε μελέτη τους, η οποία δημοσιεύθηκε από το National Bureau of Economic Research, «στο σύστημα της δεκαετίας του ’50, που δημιουργήθηκε βάσει της συμφωνίας BrettoWoods, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούσαν το κέντρο, διαθέτοντας κατ’ ουσίαν μία αγορά χρήματος και μία αγορά αγαθών, που ήσαν ανεξέλεγκτες. Επανερχόμεθα σε έναν κόσμο του είδιους αυτού» υποστηρίζουν στη μελέτη τους ο Πέτερ Γκάρμπερ και οι συνεργάτες του, Μάικλ Π. Ντούλι και Ντέιβιντ Φόκερτς-Λάνταου.
Οι συγγραφείς τονίζουν ότι χωρίς να το αντιλαμβανόμεθα, έχουμε επιστρέψει σε έναν κόσμο σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, με την Κίνα και άλλες αναπτυσσόμενες ασιατικές χώρες να διατηρούν το νόμισμά τους σε πλασματικά χαμηλά επίπεδα, συνδέοντάς το με ένα δολάριο που χάνει διαρκώς έδαφος. Οι σημερινοί Ασιάτες είναι σαν τους Ευρωπαίους μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, χρησιμοποιώντας φθηνές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ για να προσφέρουν ώθηση στην οικονομική τους αναγέννηση. Εκείνο δε, το οποίο είναι εντυπωσιακό, έγκειται στο ότι το νέο σύστημα «BrettoWoods» αποδίδει τόσο καλά, όσο και το αρχικό. «Παρά τα αυξανόμενα αμερικανικά ελλείμματα, αυτό το σύστημα παραμένει σταθερό και συντηρήσιμο», υποστηρίζουν ο Γκάρμπερ και οι συνεργάτες του. Οι ίδιοι αναφέρονται στην άποψη, την οποία είχε εκφράσει το 1965 ο Γάλλος αναλυτής Ζακ Ρουφ, όταν έκανε λόγο για την ευημερία των Ηνωμένων Πολιτειών, στο πλαίσιο που διαμορφώθηκε από τη συμφωνία BrettoWoods, μία ευημερία, η οποία αποτέλεσε πραγματικότητα, παρά τα τεράστια εμπορικά ελλείμματα της χώρας. «Εάν είχα μία συμφωνία με τον ράφτη μου, ότι όσα χρήματα του έδινα, ως πληρωμή, θα που τα επέστρεφε την ίδια ημέρα με τη μορφή δανείου, δεν θα είχα καμία αντίρρηση να συνεχίσω να του παραγγέλνω κοστούμια…».
Φυσικά, αυτή η «αεικίνητη» κατάσταση δεν μπορεί να συνεχισθεί επ’ άπειρον. Κάποια στιγμή, αυτά τα 200 εκατομμύρια των Κινέζων θα βρουν απασχόληση και τότε η Κίνα θα αντιμετωπίζει τις ΗΠΑ ως ίση προ ίση. Τότε, θα εκδηλωθεί μία πραγματική κρίση του δολαρίου. Μέχρι τότε, θα δούμε σε πολλές περιπτώσεις τους Αμερικανούς εργαζόμενους να ξεσηκώνονται, διαμαρτυρόμενοι για το πώς εκχωρούνται θέσεις τους εργασίας, οι οποίες γίνονται θυσία σε αυτόν τον βωμό ενός νέου κόσμου τύπου BrettoWoods. Αλλά, προς το παρόν, η Wall Street, ίσως θα έπρεπε να είναι λιγότερο απαισιόδοξη σε ό,τι αφορά το δολάριο.