Τι υποστηρίζει ο πρώτος γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου Πίτερ Σάδερλαντ
– Πάντα πρεσβεύατε ότι η οικοδόμηση ενός πλαισίου ενισχυτικού για το διεθνές εμπόριο θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη ισότητα και πλούτο για όλους. Τον περασμένο Απρίλιο, ωστόσο, προειδοποιούσατε ότι ο αναπτυξιακός γύρος της Ντόχα θα είναι μια κρίσιμη δοκιμή. Πώς τα βλέπετε τώρα, μετά την αποτυχία του γύρου στο Κανκούν;
– Αυτό που συνέβη στο Κανκούν ήταν πολύ δυσάρεστο, μια σοβαρή αποτυχία, όχι όμως τραγωδία. Παρόμοια γεγονότα είχαμε σε όλους τους γύρους του εμπορίου, αφ’ ότου ξεκίνησαν. Μπορεί να αποδοθεί σε ποικίλους παράγοντες κανένας από τους οποίους, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τελειωτικός για τον ίδιο το γύρο ούτε βέβαια για το θεσμό. Δεν θα μπω στο παιχνίδι τού ποιος φταίει. Σχεδόν όλοι όσοι συμμετείχαν φέρουν ευθύνες. Επρεπε να είχε επιτευχθεί συμφωνία και πραγματικά κόντεψε. Βασικοί συμμετέχοντες, τόσο από τη βόρεια, όσο και από τη νότια πλευρά του οικονομικού χάσματος, ίσως να έχουν μετανιώσει και να θεωρούν ότι με μια αποτελεσματικότερη προσέγγιση το Κανκούν θα μπορούσε να είχε πετύχει.
Η αλήθεια είναι ότι, παρά τη σημαντική πρόοδο, οι προσδοκίες ήσαν υπερβολικά υψηλές με ευθύνη και των αναπτυσσομένων και των ανεπτυγμένων χωρών. Αλλά το θεμελιώδες σκεπτικό για το γύρο της Ντόχα είναι σήμερα ακόμα προφανέστερο απ’ ό,τι ήταν στο Κανκούν. Το φάσμα εναλλακτικών σεναρίων για το παγκόσμιο εμπόριο και τις εμπορικές στρατηγικές ανοίγεται μπροστά μας. Και είναι ανησυχητικό, ιδίως, θα έλεγα, για αναπτυσσόμενες χώρες. Μια δυσοίωνη μετα-Κανκούν ρητορική αναδύεται από ορισμένες πλευρές στον ανεπτυγμένο κόσμο. Προτείνει εναλλακτικές στρατηγικές προς τις πολυμερείς ρυθμίσεις, με τη μορφή διμερών ή περιφερειακών σχέσεων και μονομερών ενεργειών.
Στις ΗΠΑ, δύο προεδρικοί υποψήφιοι των Δημοκρατικών, ο Ντικ Γκέπχαρντ και ο Χάουαρντ Ντιν, φαίνεται να υιοθετούν θέσεις ανοιχτά προστατευτικές. Στην Ευρώπη, η αρχική θέση που πήρε ο Πασκάλ Λαμί ήταν ανησυχητική γιατί έμοιαζε να αμφισβητεί τη δέσμευση δεκαετιών της Ε.Ε. -επί της αρχής τουλάχιστον- υπέρ των πολυμερών ρυθμίσεων. Φαίνεται όμως να μην ήταν παρά τακτική κίνηση διότι πρόσφατα ο Λαμί επανεπιβεβαίωσε τη δέσμευση της Ε.Ε. στον πολυμερισμό.
Μια άλλη ανησυχητική διάσταση είναι κάποια κόπωση σε εκείνες τις πλευρές που κατά κανόνα στηρίζουν τις πολυμερείς διαδικασίες, τη βιομηχανία και τις υπηρεσίες, που ακούγονται τώρα λιγότερο και εκδηλώνουν μικρότερο ενδιαφέρον απ’ όσο στο γύρο της Ουρουγουάης.
Υπάρχουν και άλλοι κίνδυνοι, όπως ορισμένες απόψεις στη συζήτηση στις ΗΠΑ για την Κίνα, και για την υποτιθέμενη μεταφορά θέσεων εργασίας από τις πλούσιες στις φτωχές χώρες γενικότερα. Και στη Βρετανία υψώθηκαν φωνές κατά της μεταφοράς θέσεων εργασίας στην Ινδία. Ολα αυτά αντανακλούν μιαν αδυναμία να κατανοηθεί ότι, ενώ ο μεγάλος όγκος των επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης είναι θετικός για όλους, θα υπάρξουν στιγμές μεταφοράς ευκαιριών στις αναπτυσσόμενες χώρες, που είναι ακριβώς αυτό που έπρεπε να συμβεί.
Οι μείζονες παίκτες -και εδώ περιλαμβάνω τη Βραζιλία, την Ινδία και την Κίνα- πρέπει τώρα να παίξουν ένα θετικό και εποικοδομητικό ρόλο για να ξανακινήσουν τα πράγματα. Οπωσδήποτε ο Μπομπ Ζέλιγκ και ο Πασκάλ Λαμί είναι κατά την άποψή μου βασικά περισσότερο εποικοδομητικοί παρά αρνητικοί στο πολυμερές εμπόριο.
– Πολλοί επικριτές της παγκόσμιας διαδικασίας του εμπορίου επανέρχονται σ’ αυτό που θεωρούν υποκρισία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των ΗΠΑ στη γεωργία.
– Ελάχιστοι άγιοι υπάρχουν στο παγκόσμιο εμπόριο, ιδίως όταν πρόκειται για τη γεωργία. Εχω επικρίνει εντονότατα την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ε.Ε. Αλλά είμαι ρεαλιστής και πεπεισμένος ότι πρέπει να εξετάζουμε, όχι ποια είναι η θέση κάποια στιγμή, αλλά από πού προέρχεται και γιατί, και άρα αν υπάρχει μια θετική δυναμική με την οποία να εργασθούμε.
Αναμφισβήτητα η ΚΑΠ έχει σημαντικά ελαττώματα. Επίσης είχε σοβαρές επιζήμιες επιπτώσεις για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Αλλά πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι αποτέλεσε πολιτικό αγκωνάρι για μια σειρά χωρών στην Ε.Ε. που είχαν σχετικά μεγάλες αγροτικές κοινότητες εξαρτώμενες από το σύστημα ενισχύσεών της και ήταν κρίσιμος θεμέλιος λίθος για τη δημιουργία της Ε.Ε. Δεν παραβλέπω το μακρύ χρόνο που χρειάστηκε η Ε.Ε. για να προχωρήσει. Ας είμαστε όμως ρεαλιστές. Οι μεταρρυθμίσεις που υιοθέτησε η Ε.Ε. στα μέσα του 2003 είναι ένα πραγματικό βήμα προς την αποσύνδεση επιδοτήσεων και παραγωγής. Οπωσδήποτε οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να πάνε βαθύτερα. Αλλά το περιβάλλον για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ ήταν θετικότερο απ’ όσο πολλοί αναγνώρισαν.
Εδώ υπάρχουν πραγματικά ζητήματα. Δεν είναι πολιτικά εφικτό απλώς να καταργηθεί η Κοινή Αγροτική Πολιτική. Θέλω να επαναλάβω ότι πρέπει να υπάρχει η προοπτική οι αγορές εκείνες που κατακλύζονται από τις επιδοτήσεις της Ε.Ε. να επιτρέψουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στους φυωχότερους αγρότες. Αλλά αυτό δείχνει και την ανάγκη να μειωθούν τα υψηλά επίπεδα αγροτικών ενισχύσεων εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης – στην Ιαπωνία, στην Ινδία, στη Νορβηγία, στην Ελβετία και στις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Διανύουμε εκλογικό έτος στις ΗΠΑ και ο αμερικανικός νόμος του 2002 για την ασφάλεια των αγροτών δεν θα καταργηθεί μέχρι την προεδρική εκλογή το Νοέμβριο.
– Η Μαίρη Ρόμπινσον (πρώην υψηλή επίτροπος των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες και πρώην πρόεδρος της Ιρλανδίας) επιχειρεί να εισαγάγει τις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, ώστε οι αποφάσεις να θεμελιώνονται στις επιπτώσεις τους στους ανθρώπους.
– Κατά τη γνώμη μου η ανάπτυξη των φτωχότερων χωρών ενδιαφέρει πάρα πολύ τον ΠΟΕ, αλλά το ενδιαφέρον αυτό περιορίζεται από την εντολή του, που είναι να διευκολύνει το εμπόριο. Οσοι πιστεύουμε στην παγκόσμια οικονομική ολοκλήρωση και στις ευνοϊκές επιδράσεις του εμπορίου, θεωρούμε ότι ένα πολυμερές σύστημα μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ίσων ευκαιριών και μέσω αυτών στην ανάπτυξη καλύτερων συνθηκών για τους φτωχούς.
Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες δίνουν μεγάλη σημασία στην προστασία της κυριαρχίας τους όταν αντιμετωπίζουν τις πολιτικές πλευρές της ανάπτυξης. Τα δικαιώματα των εργαζομένων ή τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι καλά παραδείγματα. Υπάρχει τεράστια διαφωνία για την άμεση εισαγωγή τους στις εμπορικές αποφάσεις και δεν θα συμβεί σύντομα. Νομίζω όμως ότι η σύνθετη προσπάθεια να επηρεασθεί η απελευθέρωση του εμπορίου αξίζει να διερευνηθεί.
– Απορρίπτετε επομένως τις εκκλήσεις για μια πιο φιλόδοξη ατζέντα του ΠΟΕ που θα λαμβάνει υπόψη περιβαλλοντικές και κοινωνικές διαστάσεις;
– Είμαι ένας ρεαλιστής που πιστεύει στη σύναψη συμφωνιών που πραγματικά μας προχωρούν. Οποιος, όπως εγώ άλλοτε, ενέχεται στην επίτευξη συμφωνιών, αναγκάζεται να περιορισθεί στο εφικτό. Αν εγώ διαμόρφωνα τον κόσμο, θα έκανα τα πράγματα πολύ διαφορετικά. Θα υποστήριζα περισσότερη παγκόσμια διακυβέρνηση εφόσον θα ήταν συμβατή με τη δημοκρατική νομιμοποίηση. Δεν αντιτίθεμαι σε εξελίξεις που προωθούν αυτούς τους στόχους. Υποστηρίζω όμως να θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους που να μπορούν να επιτευχθούν. Ποιοι είναι αυτοί κάθε φορά, είναι προϊόν της ιστορίας εκείνης της φάσης. Αυτό που θα έρθει στο μέλλον ελπίζω να είναι καλύτερο.
Αλλά πιστεύω ότι ο ΠΟΕ ήταν η μεγαλύτερη πρόοδος στην πολυμερή διακυβέρνηση αφότου ιδρύθηκαν οι θεσμοί του Μπρέτον Γουντς. Δεν πρέπει να τον καταστρέψουμε με υπερβολικές φιλοδοξίες που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν.
– Δεν θα αλλάξει ο ρόλος και οι προοπτικές του ΠΟΕ με την άνοδο νέων οικονομιών, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Ρωσία;
– Απολύτως, και καλωσορίζω ανεπιφύλακτα αυτήν την προοπτική. Νομίζω ότι η άποψη ορισμένων στον ανεπτυγμένο κόσμο ότι ο ανταγωνισμός από τις χώρες αυτές είναι καλός, φτάνει να μη μας ξεπερνάνε σε κανένα τομέα, είναι απόλυτα αντίθετος προς το γενικό καλό.
Ενα από τα μεγαλύτερα και θετικότερα στοιχεία στο αβέβαιο παγκόσμιο οικονομικό μας κλίμα αυτήν την ώρα είναι η εκπληκτική ανάπτυξη της Κίνας. Είχα πάρει μέρος στις διαπραγματεύσεις για την κινεζική ένταξη. Τότε πολλοί αμφισβητούσαν τα στοιχεία για τη μεγέθυνση που έρχονταν από την Κίνα, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που σε ένα διαφορετικό πλαίσιο αμφισβητούσαν αν θα είχαμε ποτέ ενιαίο νόμισμα στην Ευρώπη. Εχω απαυδήσει με τους αρνητές και τους κυνικούς, εκείνους που μόνιμα παίρνουν την απαισιόδοξη άποψη για το μέλλον και μάλιστα για τους πάντες εκτός από τον εαυτό τους. Οι Κινέζοι απέδειξαν ότι αυτό που έχουν ξεκινήσει να επιτύχουν έχει μεγάλη βάση και είναι ένα από τα φωτεινά σημεία στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον.
Θετική οπωσδήποτε είναι και η ανάπτυξη στην Ινδία, αν και οι ξένες άμεσες επενδύσεις εκεί είναι ένα κλάσμα εκείνων της Κίνας. Η Ινδία ήταν προστατευτική και υπερρυθμισμένη και παραμένει από ορισμένες απόψεις, έχοντας σοβαρά προβλήματα να αντιμετωπίσει για να ανοίξει την οικονομία της σε επενδύσεις που θα της έδιναν ακόμα υψηλότερους ρυθμούς μεγέθυνσης από τους σημερινούς. Προχωρεί όμως σημαντικά στην κατεύθυνση της φιλελευθεροποίησης.
Οσο για τη Ρωσία, κοιτάξτε πού βρισκόταν το 1998, με την οικονομία της να έχει καταρρεύσει, και δείτε την σήμερα. Τα μακροοικονομικά θεμελιώδη της είναι ουσιωδώς καλύτερα από εκείνα πολλών από τους πιο ανεπτυγμένους Δυτικούς γείτονές της.
Μόλις επέστρεψα από τη Μόσχα όπου είδα τον πρόεδρο Πούτιν. Η Ρωσία έχει βέβαια το πλεονέκτημα των υψηλών τιμών του πετρελαίου και διαθέτει φυσικούς πόρους, αλλά έχει μπροστά της ένα πελώριο βουνό να ανέβει από εκεί όπου βρισκόταν και το ανεβαίνει αρκετά καλά. Βρίσκεται σε εξέλιξη μια επανάσταση στις δομές της εσωτερικής διοίκησης προς ένα συνεκτικότερο οικονομικό μοντέλο. Θα ήθελα να δω την είσοδο της Ρωσίας στον ΠΟΕ το ταχύτερο δυνατόν. Σήμερα τοποθετείται στο τέλος του 2004. Δεν είναι διόλου βέβαιο ότι θα επιτευχθεί, αλλά το θεωρώ πολύ σημαντικό να γίνει.
– Ο πρόεδρος Λούλα της Βραζιλίας περιηγείται τον κόσμο για να ενισχύσει το εμπόριο ανάμεσα στη Βραζιλία και στις άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.
– Αυτό δείχνει μια πολύ διαφορετική στάση από τον προστατευτισμό και την εσωστρέφεια στα θέματα της παγκοσμιοποίησης και του εμπορίου που κυριαρχούσε άλλοτε στη Βραζιλία. Σήμερα είναι μια εποικοδομητική δύναμη στις διαπραγματεύσεις του εμπορίου.
Είναι πολύ εντυπωσιακή, για παράδειγμα, η ανάπτυξη του εμπορίου ανάμεσα στη Βραζιλία και στην Κίνα αυτή τη στιγμή. Δεν νομίζω, πάντως, ότι αυτή μπορεί να είναι η τελική απάντηση, διότι αυτό που χρειάζεται εντέλει είναι να αυξηθεί το εμπόριο ανάμεσα στον ανεπτυγμένο και τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Λέγεται ότι η Ανατολική Ασία διαδέχεται την Ευρώπη ως μείζων εμπορικός και επενδυτικός εταίρος των ΗΠΑ, αλλά πρόκειται για ανοησίες. Τα τελευταία δέκα χρόνια είδαμε τη μεγαλύτερη διατλαντική ολοκλήρωση στο εμπόριο και στις επενδύσεις της ιστορίας, μεγαλύτερη απ’ όσο τα εκατό χρόνια που είχαν προηγηθεί. Παρεμπιπτόντως, στην παραγωγικότητα η Ευρώπη προηγείται των ΗΠΑ στο προϊόν ανά εργατοώρα, αλλά απλώς οι Ευρωπαίοι δεν δουλεύουν τόσο σκληρά και μικρότερη μερίδα του πληθυσμού τους είναι απασχολούμενοι. Οποιος διαγράφει την Ευρώπη, ή οραματίζεται ένα μυστικιστικό μέλλον όπου το εμπόριο μεταξύ των αναπτυσσομένων χωρών αντικαθιστά εκείνο του ανεπτυγμένου κόσμου, ζει στα σύννεφα.
Αποσπάσματα εκτεταμένης συνέντευξης που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα opendemocracy.net.