Μα πώς, τελικά, μπορεί μια πετρελαϊκή εταιρεία να χάσει το ένα πέμπτο των αποθεμάτων της εν μια νυκτί; Και μάλιστα όχι μια οποιαδήποτε πετρελαϊκή εταιρεία, αλλά το ίδιο το πρότυπο του σύγχρονου πετρελαϊκού κολοσσού, η Royal Dutch/Shell, η οποία επί μακρόν υπερηφανευόταν για την εξαιρετική της διαχείριση. Στις 9 Ιανουαρίου, η Shell ανακοίνωσε ότι υποβαθμίζει από «αποδεδειγμένα» σε «πιθανά» και άλλες, λιγότερο σίγουρες κατηγορίες, σχεδόν 4 δισ. βαρέλια πετρελαίου και φυσικού αερίου της, ήτοι το ένα πέμπτο των συνολικών αποθεμάτων της. Καθώς τα αποδεδειγμένα αποθέματα είναι ένα από τα βασικά μέτρα, που χρησιμοποιούν οι αναλυτές για την αποτίμηση των πετρελαϊκών εταιρειών, οι επενδυτές δεν χάρηκαν ιδιαίτερα. Και η τιμή της μετοχής της τρίτης μεγαλύτερης πετρελαϊκής εταιρείας του κόσμου έπεσε αμέσως κατά 7%, εν μέσω φόβων πως τα χειρότερα δεν έχουν ακόμα γίνει γνωστά.
Κατά μία έννοια, η είδηση δεν είναι τόσο κακή όσο φαίνεται. H εταιρεία δεν «έχασε» πετρέλαιο. H προαναφερθείσα ποσότητα εξακολουθεί ν’ αποτελεί περιουσιακό στοιχείο, έστω και μικρότερης αξίας, λόγω του χαμηλότερου βαθμού βεβαιότητας. H Shell προσδοκά ακόμα ότι θα κατορθώσει εντέλει να φέρει στην αγορά το «επανεκτιμημένο» πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Επιμένει ότι δεν αναθεώρησε τα οικονομικά της αποτελέσματα, όπως η Εnroκαι η WorldCom, παρότι σίγουρα αναθεώρησε στοιχεία κεφαλαιώδους σημασίας για τους επενδυτές.
Παρ’ όλα αυτά, το «φιάσκο» θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλες αλλαγές, τόσο στη Shell όσο και στη βιομηχανία στο σύνολό της. O επικεφαλής της εταιρείας, σερ Φίλιπ Ουότς, δεν ήταν ποτέ ένα από τα αγαπημένα πρόσωπα των επενδυτών, τώρα όμως δέχεται έντονες πιέσεις ν’ αποχωρήσει. Επί μακρόν θεωρούνταν ακατάδεκτος και αντιεπικοινωνιακός, κι αυτή την εντύπωση την ενίσχυσε όταν άφησε άλλα στελέχη της εταιρείας να διαχειρισθούν τις κακές ειδήσεις. Πλέον, οι επενδυτές αμφισβητούν και την ικανότητά του. Τα αναθεωρημένα στοιχεία δείχνουν ότι, υπό τον σερ Φίλιπ, η Shell είχε πολύ χειρότερες επιδόσεις απ’ όσο πιστεύαμε, από διάφορες απόψεις. H εταιρεία συμβούλων Wood Mackenzie υπολογίζει ότι, το 1997-2002, το ποσοστό αντικατάστασης αποθεμάτων της εταιρείας -τα οποία αναπόφευκτα εξαντλούνται καθώς αντλείται το πετρέλαιο από τη γη- δεν ήταν 105%, όπως εκτιμάτο αρχικά, αλλά μόλις 57%, ήτοι πολύ χαμηλότερο από των BP και ExxoMobil. Τώρα, το κόστος «ανακάλυψης και ανάπτυξης» της Shell για εκείνη την περίοδο αναθεωρείται από τα σχετικά υψηλά 4,27 δολάρια το βαρέλι στα 7,90 δολάρια το βαρέλι.
Δεν υπάρχουν στοιχεία εγκληματικής κακοδιαχείρισης, ούτε επίσημος κανόνας ή συμφωνία της βιομηχανίας για τον τρόπο κατάταξης των αποθεμάτων. Βάσει των οδηγιών της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC) για το ποια μπορούν να χαρακτηρίζονται «αποδεδειγμένα» αποθέματα, υπάρχει απόρρητο και οι ανακατατάξεις είναι αποδεκτές. Το ασυνήθιστο, στην προκειμένη περίπτωση, είναι το εκπληκτικό μέγεθος αυτής της αναθεώρησης των αποθεμάτων, που είναι το μεγαλύτερο στα χρονικά της βιομηχανίας.
Οπως έχει επισημανθεί, ο σερ Φίλιπ ήταν στο παρελθόν υπεύθυνος για τις διαδικασίες άντλησης και παραγωγής της Shell. Αυτό σημαίνει ότι γνώριζε, ή τουλάχιστον όφειλε να γνωρίζει με πόση ακρίβεια καταγράφει η εταιρεία τις ανακαλύψεις νέου πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τα μάτια όλων θα είναι στραμμένα πάνω του κατά την ανακοίνωση αποτελεσμάτων τέταρτου τριμήνου της εταιρείας, στις 5 Φεβρουαρίου -αν, βέβαια, είναι εκεί.
Το λάθος της Shell ίσως ωθήσει σε μια κίνηση τυποποίησης σε όλη τη βιομηχανία, και πιθανόν και υιοθέτησης αυστηρότερων κανόνων σχετικά με την καταγραφή των αποθεμάτων, παρότι οι ανταγωνιστές της Shell εμμένουν στα δικά τους στοιχεία. H αναθεώρηση της Shell είναι τόσο σημαντική ώστε ενδεχομένως η SEC να ξεκινήσει ευρύτερες έρευνες, μετά την πρώτη διερεύνηση που έχει δρομολογηθεί. Περισσότερη διαφάνεια θα ζητήσουν και οι επενδυτές.