H αμερικανική αλυσίδα καφέ Starbucks προγραμμάτιζε ν’ ανοίξει στις 16 Ιανουαρίου το πρώτο της καφέ στη Γαλλία. Ηταν ένα γενναίο βήμα δεδομένου ότι τα καφέ είναι συνυφασμένα με το Παρίσι. Ορισμένες γαλλικές εφημερίδες κυριολεκτικά αφρίζουν και μόνον στη σκέψη ότι οι Αμερικανοί νομίζουν πως μπορούν να φτιάξουν καφέ. O Economist, όμως, είχε την τολμηρή ιδέα να εξετάσει τι μπορούμε να μάθουμε για τις συναλλαγματικές ισοτιμίες από την τιμή του καφέ του Starbucks, που σερβίρεται πλέον σε 32 χώρες.
Οι αναγνώστες του Economist γνωρίζουν ήδη τον παλαιότερο δείκτη Big Mac, που μας δίνει τη δυνατότητα να εξετάσουμε κατά πόσον τα νομίσματα διαφόρων χωρών βρίσκονται στο «σωστό» επίπεδο έναντι του δολαρίου αν συγκρίνουμε τις τιμές των χάμπουργκερ του MacDonald σε όλον τον κόσμο. Δεδομένου ότι το δολάριο υποχώρησε προσφάτως έναντι του ευρώ και ενετάθησαν οι διαμαρτυρίες ότι η Κίνα διατηρεί το νόμισμά της σε αθέμιτα χαμηλά επίπεδα, είναι μεγάλος ο πειρασμός να εξετάσουμε αν ο δείκτης καφέ του Starbucks καταλήγει στα ίδια συμπεράσματα στα οποία καταλήγει και ο δείκτης Big Mac. Οι δύο αυτοί δείκτες βασίζονται στη θεωρία της «ισοτιμίας αγοραστικής αξίας» που λέει ότι μακροπρόθεσμα οι συναλλαγματικές ισοτιμίες πρέπει να κινούνται έτσι ώστε σταδιακά να εξισώνονται οι διαφορετικές τιμές ενός καλαθιού με αγαθά και υπηρεσίες σε διαφορετικές χώρες: δηλαδή με ένα δολάριο θα έπρεπε να αγοράζει κανείς τα ίδια παντού.
Μέση τιμή
Κατά σύμπτωση, η μέση τιμή του καφέ του Starbucks στην Αμερική είναι η ίδια με τη μέση τιμή ενός χάμπουργκερ Big Mac, δηλαδή 2,80 δολάρια. Διαιρώντας την τιμή του νομίσματος της εκάστοτε χώρας διά της τιμής του δολαρίου, υπολογίζουμε τις «ισοτιμίες αγοραστικής αξίας» έναντι του δολαρίου και συγκρίνοντας τις ισοτιμίες αυτές με τις πραγματικές ισοτιμίες εντοπίζουμε σε πιο βαθμό είναι υπερτιμημένο ή υποτιμημένο ένα νόμισμα έναντι του δολαρίου. Για τα περισσότερα σημαντικά νομίσματα, ο δείκτης καφέ του Starbucks καταλήγει στα ίδια συμπεράσματα με εκείνα στα οποία καταλήγει ο δείκτης Big Mac. Το ευρώ είναι υπερτιμημένο έναντι του δολαρίου κατά περίπου 30% και η στερλίνα κατά 17%. Και με τις δύο μετρήσεις, το νόμισμα που εμφανίζεται ως το πλέον υπερτιμημένο του κόσμου είναι το ελβετικό φράγκο. Τα δολάρια του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας εξακολουθούν να είναι υποτιμημένα έναντι του δολαρίου παρά την πρόσφατη ανατίμησή τους.
Διαφορές
Εκεί που εντοπίσαμε διαφορές ανάμεσα στα πορίσματα των δύο μετρήσεων ήταν στην Ασία. Οι μετρήσεις βάσει του δείκτη Big Mac έδειξαν ότι το γιεν είναι υποτιμημένο κατά 12% έναντι του δολαρίου. Ωστόσο, η μέτρηση βάσει του δείκτη καφέ Starbucks έδειξε ότι είναι υπερτιμημένο κατά 13%. Ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση προκαλεί η διαφορά ανάμεσα στα συμπεράσματα των δύο μετρήσεων ως προς το κινεζικό γουάν: εμφανίζεται υποτιμημένο κατά 56% έναντι του δολαρίου με βάση τον δείκτη Big Mac αλλά με βάση τον δείκτη καφέ Starbucks βρίσκεται στην απολύτως σωστή ισοτιμία του. Στην περίπτωση αυτή, όμως, οι Αμερικανοί επιχειρηματίες δεν μπορούν να στηρίξουν με επιχειρήματα τις διαμαρτυρίες τους για τα χαμηλά επίπεδα του γουάν. Οι διαφορές στην τιμολόγηση ενδέχεται να αντανακλούν απλούστατα τις διαφορές ανταγωνισμού ανάμεσα στις αγορές των δύο προϊόντων.
Αλλη μέτρηση
Ισως πολλοί αναγνώστες να βρίσκουν δύσπεπτη αυτήν την ανάλυση. Τόσο η μία όσο και η άλλη μέτρηση έχουν ατέλειες ως προς την καταγραφή της ισοτιμίας αγοραστικής αξίας επειδή διαστρεβλώνονται από τις διαφορές στο κόστος μη εμπορεύσιμων όπως τα ενοίκια. Προσφέρουν, όμως, έναν τρόπο κατανόησης των συναλλαγματικών ισοτιμιών σαφώς πιο διασκεδαστικό από τα ακαδημαϊκά βιβλία. Πολλοί αναγνώστες μας ρωτούν γιατί δεν συγκρίνουμε τις διαφορετικές τιμές του Economist σε διάφορες χώρες. Σε αντίθεση με τα χάμπουργκερ Big Mac ή τον καφέ του Starbucks, ο Economist δεν παράγεται στην εκάστοτε χώρα γι’ αυτό και η διανομή του αντιπροσωπεύει σημαντική μερίδα του κόστους του. Τα χάμπουργκερ και ο καφές μπορούν να μας πουν περισσότερα για τα νομίσματα.