Ακόμα και όταν η ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος κέρδισε την έγκριση του Κογκρέσου για το νομοσχέδιο που σχετίζεται με τη φαρμακευτική κάλυψη του κρατικού συστήματος υγείας, το επιτελείο της κυβέρνησης αναθεωρούσε τις εκτιμήσεις του για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το κόστος θα είναι κατά 134 δισ. δολάρια μεγαλύτερο απ’ ό,τι αναμενόταν. Αλλά, δεν είναι ανάγκη να μεγαλοποιούμε τα πράγματα. Ούτως ή άλλως, οι πολιτικοί ηγέτες μας δεν συνηθίζουν να παρουσιάζουν μια ψευδή εικόνα των προϋπολογισμών τους. Μια στιγμή.
Το σχέδιο προϋπολογισμού που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα και βάσει του οποίου το δημοσιονομικό έλλειμμα για το 2004 ανέρχεται στα 521 δισ. δολάρια είναι πιο αξιόπιστο από τα προηγούμενα. Οταν η κυβέρνηση υπόσχεται χαμηλότερα ελλείμματα για τα επόμενα έτη, θυμηθείτε το εξής: προ διετίας προέβλεπε δημοσιονομικό έλλειμμα για το 2004 της τάξεως των 14 δισ. δολαρίων.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών, πολλοί σοφοί και ειδήμονες έχουν τοποθετήσει μεγάλη βαρύτητα στη «μεγάλη αύξηση των εγχώριων ελαστικών δαπανών». Παρεμπιπτόντως, το Ιδρυμα Εθνικής Κληρονομιάς (Heritage Foundation), το οποίο έχει ενορχηστρώσει αυτήν την εκστρατεία, είναι πιο επιφυλακτικό από τους υπόλοιπους επικριτές. H εν λόγω οργάνωση καλύπτει τα νώτα της, στηριζόμενη σε υπονοούμενα, δίχως να δηλώνει ευθέως ότι η πηγή του ελλείμματος είναι οι εγχώριες ελαστικές δαπάνες.
Για να κατευνάσει η κυβέρνηση τις αντιδράσεις, ο νέος προϋπολογισμός προτείνει τη συρρίκνωση των πραγματικών εγχώριων ελαστικών δαπανών. Κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Ακόμα και αν συμβεί, θα είχε μικρή επίδραση στον προϋπολογισμό. Και πάλι, δεν αποτελεί μια πλασματική λύση, αλλά την απάντηση σε ένα πλασματικό πρόβλημα. Το βασικό αίτιο που οδήγησε στη διόγκωση του δημοσιονομικού ελλείμματος είναι η μεγάλη πτώση των φορολογικών εσόδων του ομοσπονδιακού κράτους, τα οποία θα μειωθούν από το 20,9% του ΑΕΠ του 2000 στο προβλεπόμενο για το 2004 15,7%, αντικατοπτρίζοντας το χαμηλότερο επίπεδο από το 1950. Σχεδόν το 45% της πτώσης αυτής οφείλεται στις φοροαπαλλαγές που έθεσε σε εφαρμογή ο πρόεδρος Μπους. Το υπόλοιπο ποσοστό αντανακλά το τέλος της εποχής της χρηματιστηριακής φούσκας, την υποτονική οικονομική δραστηριότητα και -κατά πάσα πιθανότητα- την αύξηση των περιπτώσεων φοροδιαφυγής και των φοροαποφυγής.
Είναι αληθές ότι η αύξηση των κρατικών δαπανών συμβάλλουν στην αύξηση του ελλείμματος και, πράγματι, έχουν αυξηθεί οι εγχώριες ελαστικές δαπάνες, όπως είναι οι εισφορές στο σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων που δεν προσδιορίζονται αυτομάτως από στατιστικές φόρμουλες. Παρά ταύτα, ένα μεγάλο μέρος του ελλείμματος συσχετίζεται με τον τομέα εθνικής ασφάλειας.
Τα παραδοσιακά μέτρα αξιολόγησης του προϋπολογισμού κάνουν μια διαφοροποίηση μεταξύ των εγχώριων ελαστικών δαπανών του τομέα αμύνης και των υπόλοιπων εγχώριων ελαστικών δαπανών. Ωστόσο, μια αποτελεσματικότερη μέθοδος αξιολόγησης θα ήταν να συμπεριληφθούν οι δαπάνες της εθνικής ασφάλειας που συσχετίζονται με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στον ευρύτερο τομέα αμύνης και όχι σε μεμονωμένα εσωτερικά προγράμματα.
Το Κέντρο Αμερικανικής Προόδου (Center for AmericaProgress)- επιβεβαιώνοντας προγενέστερα πορίσματα του Κέντρου Προϋπολογισμού και κυβερνητικών Προτεραιοτήτων (Center oBudget and Policy Priorities) – εκτιμά ότι την περιόδο 2000 – 2004 οι ελαστικές δαπάνες που συσχετίζονται την εθνική ασφάλεια αυξήθηκαν από το 3,4% στο 4,7% του ΑΕΠ, ενώ οι υπόλοιπες εγχώριες ελαστικές δαπάνες αυξήθηκαν, μόνον, από το 3,1% στο 3,4% του ΑΕΠ.
Με άλλα λόγια, οι εγχώριες ελαστικές δαπάνες που δεν αφορούν την εθνική ασφάλεια αναλογούν σε ένα πολύ μικρό ποσοστό του προϋπολογισμού συγκριτικά με τις φοροαπαλλαγές και τις δαπάνες του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας. Οπότε, τι μέτρα είναι αναγκαία για να τεθεί υπό έλεγχο ο προϋπολογισμός; Εάν δεν μειωθούν δραστικά οι δαπάνες του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας και ιατρικής περίθαλψης -κάτι το οποίο επιθυμεί η δεξιά παράταξη- κάθε άλλη προτεινόμενη λύση θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει μια μεγάλη αύξηση των κρατικών εσόδων. Πολλά μέλη του Δημοκρατικού Κόμματος κάνουν λόγο για τη μερική κατάργηση των φοροαπαλλαγών του προέδρου Μπους, υπό την προϋποθέση ότι θα διατηρηθούν αυτά τα ευνοϊκά μέτρα για τη «μεσαία τάξη», δηλαδή εκείνων που αντιπροσωπεύουν το 77% των συνολικών φορολογουμένων της φορολογικής κλίμακας του 15% ή και χαμηλότερα. Μια τέτοια πρόβλεψη θα μείωνε το έλλειμμα του φετινού προϋπολογισμού κατά, σχεδόν, 180 δισ. δολάρια. Πράγματι, τα μέτρα αυτά θα ήταν εποικοδομητικά, αλλά όχι αρκετά για την επίτευξη μιας καλύτερης ισορροπίας.