Επικριτικές είναι στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι παρατηρήσεις των εμπειρογνωμόνων και του Τύπου για τον προϋπολογισμό των ΗΠΑ, για το οικονομικό έτος 2005, ο οποίος δημοσιοποιήθηκε τη Δευτέρα από την κυβέρνηση Μπους. Πλείστα είναι τα προβλήματα του εν λόγω προϋπολογισμού, υποστηρίζουν οικονομολόγοι, αρθρογράφοι αλλά και πολιτικοί αντίπαλοι του ρεπουμπλικανικού Λευκού Οίκου, με βασικότερο και οφθαλμοφανέστερο όλων το προϋπολογιζόμενο δημόσιο έλλειμμα. Αυτό, εκτιμάται ότι κατά το τρέχον οικονομικό έτος, που λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου, θα έχει φτάσει στο ποσόν ρεκόρ των 521 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Για το επόμενο οικονομικό έτος και βάσει του προϋπολογισμού για το οικονομικό έτος 2005, το έλλειμμα προβλέπεται να μειωθεί στα 364 δισεκατομμύρια δολάρια, όμως σε αυτό δεν έχει συμπεριληφθεί το κόστος της αμερικανικής παρουσίας και επιχειρήσεων τόσο στο Αφγανιστάν όσο και στο Ιράκ. Παρ’ όλα αυτά, το βασικό χαρακτηριστικό του νέου προϋπολογισμού έγκειται στις μεγάλες αυξήσεις των κονδυλίων για την άμυνα και την εσωτερική ασφάλεια, με παράλληλες μειώσεις ή περιορισμένες αυξήσεις της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατηγοριών δαπανών.
Ειδικότερα, η αμυντική δαπάνη προσδιορίζεται στα 401,7 δισεκατομμύρια δολάρια και είναι αυξημένη κατά 7,1%, ενώ ο Λευκός Οίκος διευκρίνισε ότι η χρηματοδότηση του κόστους της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, που υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια του επόμενου οικονομικού έτους θα ανέλθει έως και στα 50 δισεκατομμύρια δολάρια, «θα εξασφαλισθεί μετά από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου». Το γεγονός αυτό, όπως και οι αναφερόμενες επιμέρους δαπάνες του κονδυλίου για την άμυνα, έχουν προκαλέσει εντονότατες αντιδράσεις στις ΗΠΑ, με αναφορές περί «δημοσιονομικής ανευθυνότητας και αναχρονιστικές επιλογές, οι οποίες αποσκοπούν στη διαφύλαξη της κερδοφορίας κολοσσών της πολεμικής βιομηχανίας…»
Για τον τομέα της ενέργειας, ο νέος προϋπολογισμός περιλαμβάνει κονδύλι, αξίας 24,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το υπουργείο Ενέργειας, μειώνοντας ωστόσο την αξία των προτεινομένων φοροαπαλλαγών γαι την εν λόγω αγορά στα 7,2 δισεκατομμύρια δολάρια για την επόμενη δεκαετία, έναντι των προτεινομένων από το Κογκρέσο πέρσι, 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το κονδύλι για το υπουργείο Δικαιοσύνης ανέρχεται στα 18,7 δισεκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων τα 2,6, προβλέπεται να διατεθούν για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Το ποσόν των 2,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων είναι αυξημένο κατά 19% σε σύγκριση με εκείνο του τρέχοντος οικονομικού έτους. Κύρια οφελημένη θα είναι η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών, το γνωστό μας FBI, του οποίου ο προτεινόμενος προϋπολογισμός ανέρχεται στα 5,1 δισεκατομμύρια δολάρια. Συμπληρωματικό άλλων κονδυλίων, που θα διατεθούν σε συναφείς Υπηρεσίες, η δαπάνη για το FBI θα αφορά σε μεγάλο βαθμό το έργο καταπολέμησης της τρομοκρατίας.
Σημαντικά αυξημένο, σε ποσοστό 10% και ανερχόμενο στα 40,2 δισεκατομμύρια δολάρια, θα είναι επίσης το κονδύλι του υπουργείου Εθνικής Ασφαλείας (Homeland Security Department), γεγονός, το οποίο δικαιολογείται φυσικά, από τις ανάγκες της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας των ΗΠΑ. Από τα 40,2 αυτά δισεκατομμύρια, τα 890 εκατομμύρια προβλέπεται να διατεθούν για τη βελτίωση της ασφάλειας των μεταφορών, κυρίως των αεροπορικών, ενώ άλλα 411 εκατομμύρια δολάρια θα δαπανηθούν για τη λήψη συμπληρωματικών μέτρων ασφαλείας στα σύνορα και στους λιμένες των ΗΠΑ.
Μία ακόμη από τις αμερικανικές Υπηρεσίες, η οποία ευνοείται από το νέο προϋπολογισμό είναι η NASA, το κονδύλι για την οποία αυξάνεται κατά 5,6%, στα 16,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Υπενθυμίζεται ότι ο πρόεδρος Μπους επιθυμεί να δώσει νέα πνοή στο αμερικανικό πρόγραμμα εξερεύνησης του διαστήματος.
Για την παιδεία, ο νέος προϋπολογισμός των ΗΠΑ προβλέπει σημαντικές αυξήσεις και ειδικότερα την κατά ένα δισεκατομμύριο δολάρια, στα 13,3, του κονδυλίου οικονομικής ενίσχυσης των φτωχών περιοχών της χώρας. Σε ό,τι αφορά την υγεία, η κυβέρνηση Μπους προτείνει την παροχή φοροαπαλλαγών, μέσω των οποίων θα βοηθηθούν όσοι δεν έχουν υγειονομική ασφάλιση να την αγοράσουν. H αξία των εν λόγω φοροαπαλλαγών υπολογίζεται στα 70 δισεκατομμύρια δολάρια για την επόμενη δεκαετία, ενώ υπενθυμίζεται ότι περί τα 40 εκατομμύρια Αμερικανοί -εκτιμάται ότι- είναι ανασφάλιστοι.
Τέλος, ο νέος προϋπολογισμός περιλαμβάνει προτάσεις για συμπληρωματικές φοροαπαλλαγές, αξίας σχεδόν 1,1 τρισεκατομμυρίων δολαρίων κατά τη διάρκεια των επόμενων δέκα ετών. Εξ’ αυτών, οι φοροαπαλλαγές αξίας 175 δισ. δολαρίων θα πρέπει να υλοποιηθούν ώς το 2009, και των υπολοίπων 900 δισεκατομμυρίων τον αμέσως επόμενο χρόνο, το 2010, όταν -βάσει της αμερικανικής νομοθεσίας, και εφόσον θα έχει κερδίσει τις εκλογές του 2004- ο κ. Μπους δεν θα μπορεί να παραμείνει πρόεδρος των ΗΠΑ.
Παράλληλα προβλέπεται όμως και η συρρίκνωση του δημοσίου ελλείμματος στα 237 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2009, από το ρεκόρ των 521 δισεκατομμυρίων φέτος, στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε. H βασική δυνατότητα μείωσης του ελλείμματος, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, θα έγκειται καταρχήν στην -προβλεπόμενη- υψηλή ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας τα επόμενα χρόνια αλλά και στη σημαντική συγκράτηση των αυξήσεων των ελαστικών δαπανών για πολλά κρατικά προγράμματα -εξαιρουμένων πάντα εκείνων για την άμυνα και την εθνική ασφάλεια. Οι εν λόγω αυξήσεις, σε πολλές περιπτώσεις, διατηρούνται κάτω από το 1%.
Εν καταλείδι, η αίσθηση, η οποία δημιουργείται από τις προτάσεις του Λευκού Οίκου στο πλαίσιο του νέου προϋπολογισμού, είναι ότι πολλά ενδεχόμενα δεν λαμβάνονται υπόψη -όπως η επίδραση στη δημόσια οικονομία, μετά από το 2005, του κόστους της παρουσίας των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, ή μία σημαντική επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης- ενώ άλλες προβλέψεις είναι επίσης ενδεικτικές προκελογικών μάλλον, και λιγότερο ενδεικτικών μίας υπεύθυνης κυβέρνησης ενεργειών, όπως είναι η «υπόσχεση» για τις φοροαπαλλαγές των 900 δισ. δολαρίων το… 2010. Βεβαίως, είναι επίσης δύσκολο να αγνοηθεί το τρέχον έλλειμμα, που ήδη υπολογίζεται να αποτελέσει ρεκόρ και εάν τελικώς διογκωθεί περαιτέρω στην πορεία, θα έχει απλώς να καταρρίψει αυτό, το προηγούμενο ρεκόρ, με ένα… ακόμη.