Το δολάριο είναι ένα νόμισμα που παιζει παγκοσμίως κυρίαρχο ρόλο. Οι αγορές Θα έπρεπε, λοιπόν, να ανησυχούν για την πρόσφατη πτώση του έναντι των υπολοίπων νομισμάτων. Αυτήν την άποψη μοιράζονται πολλοί. H τύχη του δολαρίου αποτελεί πλέον μείζον ζήτημα για τους διοικητές κεντρικών τραπεζών και τους υπουργούς Οικονομικών των Επτά πλουσιοτέρων χωρών του κόσμου στη συνάντησή τους στη Φλόριντα.
Από το 2001, το δολάριο έχει υποχωρήσει κατά 33% έναντι του ευρώ και κατά 15% έναντι του γεν. Οι διαπραγματευτές νομισμάτων ανά τον κόσμο θα αναλύσουν λεπτομερώς κάθε δήλωση της ομάδας των «Επτά», αναζητώντας κάποια ένδειξη περί του ότι επίκειται συντονισμένη παρέμβαση για την αναχαίτιση της υποτίμησης του δολαρίου. Πολλοί επιχειρηματίες, επίσης, θα κρατούν την αναπνοή τους.
Αυτό είναι κατανοητό. Κάθε μεταβολή στις ισοτιμίες των νομισμάτων έχει νικητές και ηττημένους. Ωστόσο, το πραγματικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία δεν είναι η απρόσμενη αποδυνάμωση του δολαρίου, αλλά το γεγονός ότι το δολάριο παραμένει ισχυρό, παρά τις απώλειες που έχει υποστεί.
Η πτώση του αμερικανικού νομίσματος ήταν αναπόφευκτη και θα ωφελήσει τις ΗΠΑ, όπως και άλλες χώρες, γιατί θα συμβάλει στη μείωση του υπέρογκου αμερικανικού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, που απειλεί σήμερα άμεσα την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας.
Για τον ίδιο λόγο, το δολάριο θα έπρεπε να αποδυναμωθεί περαιτέρω και κατά πάσα πιθανότητα θα αποδυναμωθεί. Αλλά ορισμένες χώρες δεν είναι προετοιμασμένες να αφήσουν το δολάριο να πέσει τόσο όσο χρειάζεται ώστε να βελτιωθούν τα αμερικανικά μακροοικονομικά στοιχεία. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ αναλογεί στο 5% του ΑΕΠ και πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι το ποσοστό αυτό πρέπει να μειωθεί τουλάχιστον κατά το ήμισυ.
Κάτι τέτοιο θα σταθεροποιούσε τον λόγο των εξωτερικών υποχρεώσεων των ΗΠΑ ως προς το ΑΕΠ, που έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Μέχρι στιγμής, το δολάριο έχει υποχωρήσει κατά 15% έναντι ενός ευρύτερου καλαθιού νομισμάτων, σε όρους σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας.
Ούτως ή άλλως, μετά την προσαρμογή του στα επίπεδα του πληθωρισμού, η αξία του δολαρίου πλησιάζει τον μέσο όρο της τελευταίας 30ετίας. Πιθανότατα να είναι απαραίτητη μια περαιτέρω πτώση, κατά 20%, μέσα στην επόμενη διετία προκειμένου να μειωθεί κατά το ήμισυ το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι φαίνεται να είναι ικανοποιημένοι με την κατάρρευση του δολαρίου. Οι Ευρωπαίοι, ωστόσο, αντιδρούν, υποστηρίζοντας ότι το ευρώ έχει επωμισθεί το βάρος της δυσανάλογης πτώσης του δολαρίου. Καθώς το ευρώ έχει ενισχυθεί έναντι του δολαρίου, οι κεντρικές τράπεζες της Κίνας, της Ιαπωνίας και άλλων ασιατικών χωρών έχουν προχωρήσει σε αγορές δολαρίων για να αναχαιτίσουν την άνοδο των δικών τους νομισμάτων. Με αυτές τις ενέργειες έχουν ήδη χρηματοδοτήσει, μέσα στο 2003, περισσότερο από το ήμισυ του αμερικανικού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών.
Βραχυπρόθεσμα, η Ασία θα μπορούσε να θεωρηθεί ο σωτήρας των ΗΠΑ. Αλλά, μακροπρόθεσμα, οι κυβερνήσεις των ασιατικών χωρών καθυστερούν μια απαραίτητη προσαρμογή, επιτρέποντας την μεγαλύτερη διόγκωση του αμερικανικού ελλείμματος. Κάτι τέτοιο ενδέχεται να οδηγήσει στη μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη αύξηση του χρέους των ΗΠΑ.
Η συμπεριφορά των ασιατικών κεντρικών τραπεζών έχει, επίσης, αποπροσανατολίσει τις ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τα μηνύματα της αγοράς. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ αντανακλά αριθμητικά την ανεπάρκεια της εγχώριας αποταμίευσης.
Ειδικότερα, οι ΗΠΑ οφείλουν να συναιτίσουν το δημοσιονομικό τους έλλειμμα. Ωστόσο, δεν αισθάνονται υποχρεωμένες να το κάνει.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όταν το δημοσιονομικό έλλειμμα διογκώνεται τόσο γρήγορα και το νόμισμα υποτιμάται, οι επενδυτές απαιτούν υψηλότερες αποδόσεις ομολόγων για να αποζημιώνονται για την αυξημένη διακινδύνευση.
Για την κυβέρνηση αυτό αποτελεί προειδοποίηση, αλλά και κίνητρο για να μειώσει τον δανεισμό της. Ωστόσο, οι ασιατικές κυβερνήσεις καταβροχθίζουν ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου χωρίς να λαμβάνουν υπ’ όψη τη σχέση κινδύνου και απόδοσης. Κατά συνέπεια, οι ομολογιακές αποδόσεις διατηρούνται σε τεχνητά χαμηλά επίπεδα, στηρίζοντας, έτσι, τον ανεξέλεγκτο αμερικανικό δανεισμό.
Ουσιαστικά, οι κυβερνήσεις των ασιατικών χωρών αγοράζουν ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου, προκειμένου να βεβαιωθούν ότι οι Αμερικανοί διαθέτουν την αγοραστική δύναμη για την κατανάλωση των προϊόντων τους. H τακτική αυτή δεν μπορεί να διαιωνιστεί.
Αργά ή γρήγορα, οι ασιατικές κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι έχουν πραγματοποιήσει πολύ μεγάλες τοποθετήσεις σε ένα αβέβαιο νόμισμα με χαμηλές αποδόσεις. Αν σταματήσουν να αγοράζουν, ίσως πυροδοτηθεί μια απότομη πτώση του δολαρίου και μια απότομη άνοδος των αποδόσεων των ομολόγων. Οταν καθυστερείται η απαραίτητη προσαρμογή του δολαρίου και των ομολογιακών αποδόσεων οι επιπτώσεις, ενδεχομένως, να είναι πολύ πιο οδυνηρές τη στιγμή της αναπόφευκτης διόρθωσης.
Φυσικά και η Ζώνη του Ευρώ δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Οι χαράσσοντες την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν πανικοβληθεί από την απότομη άνοδο του ευρώ, αλλά το ευρώ κυμαίνεται σε φυσιολογικά επίπεδα ως προς το καλάθι των ισοτιμιών. Εάν οι Ευρωπαίοι ανησυχούν για τις συνέπειες ενός ισχυρότερου ευρώ ως προς τις οικονομίες τους, τότε η λύση είναι απλή.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να μειώσει τα επιτόκιά της. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης φέρουν οι ΗΠΑ, καθότι δεν έχουν κατορθώσει να περιορίσουν τον δανεισμό των νοικοκυριών και της κυβέρνησης ώστε να ενισχυθεί η αποταμίευση. H χαλαρή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική της αρχίζει να φαίνεται παράτολμη. H κατάρρευση του δολαρίου έχει μεταφέρει το βάρος της προσαρμογής των μακροικονομικών δεδομένων της σε άλλες οικονομίες. Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να έρθει αντιμέτωπη με τις δικές της ευθύνες.