Για περισσότερα από 10 χρόνια, μια ομάδα επιχειρηματιών στην κομητεία της Λουζέρν στην ανατολική Πενσιλβάνια προσέφερε δεκάδες χιλιάδες δολάρια στην προεκλογική εκστρατεία των επιτρόπων της κομητείας. Οταν αυτοί εξελέγησαν, παραχώρησαν στους εν λόγω επιχειρηματίες τη διαχείριση του συνταξιοδοτικού ταμείου της κομητείας που τότε διέθετε 200 εκατομμύρια δολάρια. Οι επιχειρηματίες προσέλαβαν ασφαλιστικές, χρηματιστηριακές και διαχειριστές κεφαλαίων και στη συνέχεια απεκόμισαν πολλά εκατομμύρια δολάρια από προμήθειες.
Κανένας δεν έδωσε σημασία μέχρις ότου άρχισε να υποχωρεί η αγορά, οπότε εξανεμίσθηκε το 1/4 των κεφαλαίων του συνταξιοδοτικού ταμείου. Εξελέγη νέος ελεγκτής της κομητείας, ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ταμείο είχε υπονομευθεί από χρήματα, που είχαν εισρεύσει σ’ αυτό, ως δωρεές σε πολιτικούς.
Ο Στίβεν Φλαντ, που εξελέγη ελεγκτής της κομητείας της Λουζέρν το 2002, έδωσε εντολή να ελεγχθεί το ταμείο από ορκωτούς λογιστές. Σε συνεργασία με το διοικητικό συμβούλιο του συνταξιοδοτικού ταμείου υπέβαλε αγωγή κατά των επιχειρηματιών, των επιτρόπων της κομητείας και των εταιρειών που είχαν χειρισθεί τα χρήματα του συνταξιοδοτικού ταμείου από το 1988 με το επιχείρημα ότι είχαν επιλέξει ανάρμοστες επενδύσεις και ευθύνονταν για την απώλεια εκατομμυρίων δολαρίων εξ αιτίας των υπερβολικών προμηθειών. H υπόθεση αποτελεί ηχηρό παράδειγμα ενός γνωστού προβλήματος που έχει κατά καιρούς εντοπισθεί σε ολόκληρη την επικράτεια των ΗΠΑ, από το Κονέκτικατ μέχρι την Καλιφόρνια: όταν εκλεγμένοι αξιωματούχοι καταλαμβάνουν θέσεις στα διοικητικά συμβούλια κρατικών συνταξιοδοτικών ταμείων, οι επενδυτικές επιλογές σπιλώνονται από τις δωρεές της προεκλογικής τους εκστρατείας.
Πριν από πέντε χρόνια, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς επανεξέτασε τον ρόλο που διαδραματίζουν οι δωρεές της προεκλογικής εκστρατείας στην επιλογή επενδύσεων των συνταξιοδοτικών ταμείων και διαπίστωσε ότι το πρόβλημα είναι εκτεταμένο. Το εντόπισε μάλιστα σε τουλάχιστον 17 πολιτείες. Στη συνέχεια, συνέταξε ρυθμίσεις για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αλλά προσέκρουσε στις αντιδράσεις της βιομηχανίας χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των εκλεγμένων αξιωματούχων. Σήμερα το θέμα επανέρχεται στην επικαιρότητα. Τα περιουσιακά στοιχεία των συνταξιοδοτικών ταμείων έχουν συρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια και τα διοικητικά τους συμβούλια έχουν αρχίσει να επανεξετάζουν τα σχέδιά τους για να εξακριβώσουν αν οι ζημίες τους οφείλονται και σε άλλα αίτια πέραν της κακής κατάστασης της αγοράς.
2.600 συνταξιοδοτικά σχήματα
Στο σύνολο της επικράτειας των ΗΠΑ, περίπου 2.600 κρατικά ή περιφερειακά συνταξιοδοτικά σχήματα διαθέτουν περί τα 2,1 τρισ. δολάρια για περισσότερους από 20.000.000 καθηγητές, πυροσβέστες, δημοτικούς υπαλλήλους, δικαστές και συνταξιούχους.
Κι ενώ τα διοικητικά συμβούλια των κρατικών συνταξιοδοτικών σχημάτων διαφέρουν, σε όλα συμμετέχουν συνήθως δήμαρχοι, κυβερνήτες, υπουργοί Οικονομικών, ελεγκτές, σύμβουλοι του δήμου, νομικοί σύμβουλοι, συνδικαλιστές και άλλοι εκλεγμένοι αξιωματούχοι. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις πολιτειών, όπως εκείνη της Νέας Υόρκης, που εναποθέτουν τα πάντα σε μία μόνον εποπτική αρχή, για παράδειγμα στον υπουργό Οικονομικών της πολιτείας.
Μολονότι η κατάσταση προσφέρεται για καταχρήσεις, οι διαχειριστές των χρημάτων συχνά προσφέρουν δωρεές στους αξιωματούχους αυτού του είδους κατά την προεκλογική τους εκστρατεία. Στη χειρότερη περίπτωση, οι επόπτες των συνταξιοδοτικών ταμείων κατανέμουν τις επενδύσεις όχι με αξιοκρατικά κριτήρια αλλά βάσει του ποιος τούς έχει δωρίσει χρήματα. Τότε παραβλέπουν τις υπερβολικές χρεώσεις ή τις ασυνήθιστες αποδόσεις του χαρτοφυλακίου και μπορεί να εγκρίνουν ανάρμοστες επενδύσεις ή να αποσιωπήσουν ζημίες για να μην προσβάλουν τους δωρητές τους.
Σε μερικές περιπτώσεις, οι ελεγκτικές αρχές διαπίστωσαν ότι τα χρήματα από προεκλογικές εκστρατείες ευθύνονταν για σοβαρότατες περιπτώσεις διασπάθισης δημοσίου χρήματος.
Στη Φιλαδέλφεια, μια ομάδα επιχειρηματιών που πραγματοποίησαν επενδύσεις σε επιχειρηματικά κεφάλαια, προσέφερε δεκάδες χιλιάδες δολαρίων στους αξιωματούχους της πόλης και της πολιτείας και βρίσκεται τώρα στο επίκεντρο ερευνών των ομοσπονδιακών αρχών. Στις έρευνες αυτές εμπλέκονται συνταξιοδοτικά ταμεία του κράτους και των τοπικών αρχών τουλάχιστων τριών πολιτειών. Γενικότερα, τα επιχειρηματικά κεφάλαια θεωρούνται επένδυση υψηλού κινδύνου και κατά συνέπεια δεν θεωρούνται κατάλληλη επιλογή για συνταξιοδοτικά ταμεία.
Μεγάλη διακινδύνευση
Σε πολλές περιπτώσεις τα συνταξιοδοτικά ταμεία έχουν εξαναγκασθεί να αναλάβουν μεγάλη διακινδύνευση. Δεδομένου ότι η διοίκηση χρεώνει υψηλότερες προμήθειες σε επενδύσεις που απαιτούν ενεργή διαχείριση, οι διαχειριστές των κεφαλαίων έχουν την τάση να προωθούν περισσότερες μετοχές παρά συνετά ομόλογα.
Προωθούν γενικότερα επενδύσεις με μεγαλύτερη διακινδύνευση, όπως τα επιχειρηματικά κεφάλαια και τα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου. Τα συνταξιοδοτικά ταμεία επιχειρήσεων οφείλουν να ακολουθούν μια σειρά κανόνων που στοχεύουν στο να διασφαλίσουν ότι θα χρηματοδοτούνται με τον δέοντα τρόπο και δεν θα χρησιμοποιηθούν ως όχημα για να συγκαλύψουν φοροδιαφυγές των εταιρειών. Οι κανόνες αυτοί, όμως, δεν ισχύουν για τα συνταξιοδοτικά ταμεία του κράτους και των περιφερειών.