Οι αποκαλούμενες «ευρωπαϊκές συμφωνίες», οι οποίες ετέθησαν σε ισχύ τη δεκαετία του ’90, έχουν ήδη ανοίξει το δρόμο των εμπορικών συναλλαγών ανάμεσα στις 15 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στα δέκα νέα μέλη της, που θα ενταχθούν πλήρως σε αυτήν από την 1 Μαΐου. Το 95% των εμπορικών συναλλαγών ανάμεσα στους «15» και στους «10» πραγματοποιείται αυτήν τη στιγμή υπό καθεστώς ελεύθερου εμπορίου, με τις σημαντικότερες εξαιρέσεις να εντοπίζονται στα αγροτικά προϊόντα, φρέσκα ή «κατεργασμένα». Ετσι, η 1η Μαΐου θα σηματοδοτήσει κατ’ ουσίαν την ολοκλήρωση των αγορών των «10» με εκείνην των «15», δηλαδή τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς των «25» σε ό,τι αφορά το εμπόριο και τις υπηρεσίες, ενώ το «απόλυτο» χαρακτηριστικό της ενιαίας αγοράς, το ευρώ, θα υιοθετηθεί από κάθε μία από τις νέες χώρες – μέλη αμέσως μόλις εκπληρώσουν όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις.
Από τεχνικής απόψεως, πάντως, η ολοκλήρωση της 1ης Μαΐου θα σημάνει τα εξής για τα νέα μέλη και για τη διευρυμένη Ενωση:
1) Για τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές τους, οι «10» θα πρέπει να μειώσουν τους δασμούς τους από το 9% στο 4%, υιοθετώντας το ενιαίο ποσοστό δασμολόγησης των εισαγωγών.
2) Τα νέα κράτη – μέλη δεσμεύονται αυτομάτως σε όλες τις υποχρεώσεις, αλλά θα χαίρουν και όλων των προνομίων, που έχει εξασφαλίσει η Ενωση, στο πλαίσιο διμερών ή πολυμερών εμπορικών συμφωνιών, ενώ οι δικές τους ιδιαίτερες εμπορικές συμφωνίες θα πάψουν να ισχύουν.
3) H Ευρωπαϊκή Ενωση θα αντιπροσωπεύει και τις 25 χώρες – μέλη της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Η πολυετής προεργασία για τη δημιουργία της διευρυμένης ενιαίας αγοράς, της Ευρώπης των «25», οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν θα εκδηλωθούν καταστάσεις – σοκ στους «15» ή στους «10». Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έχουμε μία νέα πραγματικότητα, την οποία πρέπει να γνωρίσουμε και να προσαρμοσθούμε σε αυτήν.
Κατ’ αρχήν, η σημερινή αγορά των 15 κρατών – μελών και των 379 εκατομμυρίων καταναλωτών θα μετατραπεί στην αγορά των 25 και των 455 εκατομμυρίων κατοίκων. Το συνολικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν τους θα αυξηθεί από τα 8.827 δισεκατομμύρια ευρώ, ήτοι το 26,7% του παγκόσμιου ΑΕΠ, στα 9.576 δισεκατομμύρια ευρώ, που αντιστοιχούν στο 28% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Αν και το κατά κεφαλήν εισόδημα για την Ευρωπαϊκή Ενωση των «25» θα μειωθεί στα 21.100 ευρώ, από 24.100 σήμερα για τους «15», τη διαφορά θα κάνουν τα δεκάδες εκατομμύρια του νέου πληθυσμού της ενιαίας αγοράς. Για τις τρίτες χώρες, εκείνο που είναι σημαντικό είναι ότι η υιοθέτηση των αποκαλουμένων «τεσσάρων ελευθεριών» από την αγορά των εκατοντάδων εκατομμυρίων, στους οποίους αντιστοιχεί περίπου το 18% των διεθνών εμπορικών συναλλαγών, θα διευκολύνει ακόμη περισσότερο και θα βελτιώσει την πρόσβαση προϊόντων και υπηρεσιών σε αυτούς. Πέραν της υιοθέτησης του ενιαίου δασμού του 4% από τους «10», οι εξαγωγείς των τρίτων κρατών θα διευκολυνθούν και στις μεταφορές τους, με την έννοια ότι -για παράδειγμα- προϊόντα τους, τα οποία θα εισάγονται στην Εσθονία ή στην Ιταλία, θα μπορούν να διακινηθούν πλέον ελεύθερα στην αγορά οποιασδήποτε άλλης χώρας – μέλους. Επίσης -ακόμη ένα παράδειγμα- μία ξένη εταιρεία παροχής υπηρεσιών, όπως ενδέχεται να είναι μία ιαπωνική τράπεζα ή μία αμερικανική ασφαλιστική εταιρεία, θα μπορεί να ιδρύσει θυγατρική σε οποιαδήποτε από τις 25 χώρες μέλη, προσφέροντας ελεύθερα τις υπηρεσίες της στις υπόλοιπες 24.
Συνολικά, οι εμπορικές συναλλαγές των «15» με τους «10», αντιστοιχούν στο 11,4% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών της σημερινής Ευρωπαϊκής Ενωσης, και το ποσοστό αυτό αναμένεται λογικά να αυξηθεί. Επειδή όμως, όπως αναφέρουμε, έχουν προηγηθεί οι συμφωνίες σύνδεσης των νέων μελών με τους «15», δεν αναμένεται κάποια εξέλιξη – σοκ στο πλαίσιο της νέας, εσωτερικής αγοράς των «25». Το γεγονός, όμως, ότι οι δέκα διαθέτουν οικονομίες λιγότερο αναπτυγμένες αλλά ταχέως αναπτυσσόμενες και δυναμικές, δημιουργεί νέες, θετικές προϋποθέσεις για τη δραστηριοποίηση στις αγορές τους, εταιρειών, οι οποίες εδρεύουν σε μία από τις σημερινές χώρες- μέλη της Ενωσης. Το σημαντικότερο ίσως όφελος για αυτές -πέραν της άμεσης πρόσβασης σε μία μεγαλύτερη αγορά- θα είναι το γεγονός ότι οι οικονομίες και οι αγορές των «10» θα λειτουργούν στο εξής με τους κανόνες των Βρυξελλών, και αυτό αποτελεί την ειδοποιό διαφορά για τις δρομολογούμενες επενδύσεις και την ασφάλειά τους στις νέες χώρες – μέλη, καθώς και για την ασφάλεια γενικότερα της όποιας νέας δραστηριότητας θα αναλάβουν στην ευρύτερη αυτή αγορά.
Η ανησυχία, που έχει δημιουργηθεί στους «15», σχετικώς με την επίπτωση των φθηνότερου κόστους παραγομένων προϊόντων στους «10», είναι μεν εύγλωττη, ωστόσο θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν τα εξής: 1). H Ευρωπαϊκή Ενωση θα αυξήσει τις ποσοστώσεις που επιβάλλει στις εισαγωγές προϊόντων, όπως είναι ο χάλυβας, τα κλωστοϋφαντουργικά, τα υποδήματα, τα είδη σπιτιού κ.ά., από χώρες όπως είναι η Κίνα, ώστε να αντισταθμισθεί η επίδραση της ελεύθερης διακίνησης αυτών των ειδών από τους δέκα, καθώς οι εισαγωγές στο παρελθόν των αντίστοιχων προϊόντων τους συνυπολογίζονταν στον καθορισμό των ποσοστώσεων. Ανάμεσα στις χώρες, οι οποίες θα επηρεασθούν σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές τους χάλυβα και τις ποσοστώσεις τους, προς την E.E. των «25», συγκαταλέγονται επίσης η Ρωσία, η Ουκρανία και το Καζακστάν. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί πως σε ό,τι αφορά τα προϊόντα της κλωστοϋφαντουργίας, οι νέες ποσοστώσεις θα ισχύσουν μόνον έως τα τέλη του έτους, καθώς την 1η Ιανουαρίου του 2005 λήγει η ισχύς της γνωστής Πολυ-ινικής Συμφωνίας, με αποτέλεσμα την κατάργηση όλων των ποσοστώσεων στις εισαγωγές τους σε όλες τις χώρες – μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.