Η τελευταία χρονιά ήταν δυσοίωνη για την Ευρώπη. Στις διχογνωμίες για τον πόλεμο και την κατοχή του Ιράκ προστέθηκαν η διαφωνία στην υιοθέτηση Συντάγματος, η ανεξέλεγκτη ανατίναξη του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), με στόχο να μη θιγεί η υπερηφάνεια του γαλλο-γερμανικού άξονα, και η ατελείωτη συζήτηση για το πλαίσιο του κοινοτικού προϋπολογισμού την περίοδο 2007-2013. Ολα αυτά απέναντι σε ένα χρονοδιάγραμμα που θα αλλάξει τη φύση της Ε.Ε.: τη διεύρυνσή της από 15 σε 25 μέλη.
Στασιμότητα
Στο περιβάλλον αυτό οι ανησυχητικές ειδήσεις για την οικονομική συγκυρία πολλαπλασιάζονται: ένα παρόν στασιμότητας που εμφανίζει προοπτικές «βαθμιαίας οικονομικής ανάκαμψης», σύμφωνα με το τελευταίο μηνιαίο δελτίο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Τη χαρμόσυνη είδηση έδωσε μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, που αναπτύχθηκε το 2003 κατά 4,7%, τον μεγαλύτερο ρυθμό των τελευταίων 25 ετών της και τον υψηλότερο στην ΕΕΗ. Οι δύο πυλώνες αυτής της μεγέθυνσης ήσαν η κατανάλωση των πολιτών και οι επενδύσεις υποδομών για τους φετινούς Ολυμπιακούς Αγώνες.
Η ανησυχία παραμένει εδραιωμένη στον γαλλο-γερμανικό άξονα: η Γαλλία είχε πέρυσι μεγέθυνση μόλις 0,2% (έναντι 1,2% το 2002 και 2,1% το 2001) και στη Γερμανία το ΑΕΠ μειώθηκε κατά ένα δέκατο της μονάδας, αν και το τελευταίο τρίμηνο αυξήθηκε κατά 0,2% ύστερα από τρία τρίμηνα μειώσεων (ύφεσης με τεχνικούς όρους). Τη χειρότερη εξέλιξη είχε η Ολλανδία, ιδρυτικό μέλος της Ε.Ε., που είδε το ΑΕΠ της να μειώνεται κατά 0,8%, τη βαθύτερη ύφεση από το 1982.
H πρωτοβουλία
Πώς θα βγούμε από αυτή τη συγκυρία τόσο μηδαμινής μεγέθυνσης, που απομακρύνει την Ευρώπη από τις δύο άλλες ανεπτυγμένες περιοχές, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την έγκριση του Ecofin, υιοθέτησε πρόσφατα τη Στρατηγική Πρωτοβουλία για την Ανάπτυξη, μια οικονομική πολιτική με κεϊνσιανή σφραγίδα, που συνίσταται στην αναθέρμανση μέσω δημοσίων επενδύσεων σε υποδομές και στην κοινωνία της γνώσης, ακολουθώντας τις κατευθύνσεις της συνόδου κορυφής της Λισσαβώνας του 2000, που επεδίωκε να καταστήσει την Ευρώπη μέσα σε μια δεκαετία την πιο δυναμική περιοχή του πλανήτη.
Το πρόβλημα με αυτήν την οικονομική πολιτική είναι πώς θα χρηματοδοτηθεί, καθώς διάφορες χώρες της Ζώνης δεν πληρούν τα κριτήρια δημοσίου ελλείμματος και χρέους που έχουν θεσπισθεί στο ΣΣΑ. Στην τελευταία σύνοδο του Εcofiστις Βρυξέλλες, την περασμένη εβδομάδα, οι υπουργοί Οικονομικών έμαθαν από πρώτο χέρι το ενδεχόμενο να μην ανταποκριθούν φέτος στο όριο 3% για το δημόσιο έλλειμμα χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ολλανδία και, εκτός Ζώνης Ευρώ, το Ηνωμένο Βασίλειο.
Δημόσιες δαπάνες
Ο επίτροπος Οικονομίας Πέδρο Σόλμπες ολοκληρώνει αυτές τις μέρες την πρότασή του για να αντικατασταθεί το θαμμένο ήδη ΣΣΑ με ένα νέο, πιο ευέλικτο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στο μεταξύ, είχε την (ηθική) ικανοποίηση ότι το δικαστήριο του Λουξεμβούργου δέχθηκε να εξετάσει με επείγουσα διαδικασία την προσφυγή της Επιτροπής κατά της απόφασης του Εcofiνα μην επιβάλει κυρώσεις στη Γαλλία και τη Γερμανία για τα υπερβολικά τους ελλείμματα, που έδωσε τη χαριστική βολή στο ΣΣΑ.
Ενώ όμως ο Σόλμπες θα παρουσιάζει την πρότασή του, ένας οργανισμός που βρίσκεται στη δικαιοδοσία του (και που του έχει δώσει πολλές στενοχώριες), η Eurostat -η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία- έχει πάρει μια πολύ σημαντική λογιστική απόφαση: εφεξής τα δημόσια έργα των υποδομών δεν θα περιλαμβάνονται στον υπολογισμό των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού, εάν το μεγαλύτερο μέρος της επενδυτικής δαπάνης του έργου πραγματοποιείται με επιχειρηματική συνεργασία (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα).
Αυτό διευρύνει το λογιστικό περιθώριο για τα κράτη να αυξάνουν τις δημόσιες δαπάνες για υποδομές χωρίς να παραβιάζουν τους κανόνες του νέου ΣΣΑ, εφόσον εγκριθούν.
Ανησυχίες
Με όλα αυτά, για αύριο, Τετάρτη, προβλέπεται στο Βερολίνο μια συνάντηση των Τόνι Μπλερ, Γκέρχαρντ Σρέντερ και Ζακ Σιράκ που μπορεί να σφραγίσει το άμεσο μέλλον της Ε.Ε. εν όψει της διεύρυνσης του Μαΐου και σχετικά με τις δυσκολίες της οικονομικής συγκυρίας. Μολονότι αυτή η συνάντηση κορυφής μπορεί να ερμηνευθεί με το κλειδί των εσωτερικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει κάθε ένας από τους συμμετέχοντες στη χώρα του, η υπόλοιπη Ε.Ε. φοβάται ότι στην πράξη δημιουργείται ένα διευθυντήριο που περιθωριοποιεί τον ρόλο των άλλων εταίρων στις κεντρικές αποφάσεις.
Δημοσιεύθηκε στην El Pais στις 16.2.2004. Ο Χοακίν Εστεφανία είναι ο διευθυντής της εφημερίδας.