Οεπί 18ετία επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ, Αλαν Γκρίνσπαν, ο οποίος θα αποχωρήσει από τη θέση αυτή από το νέο έτος, ήταν ο επίτιμος προσκεκλημένος στην πρόσφατη ετήσια σύνοδο της περιφερειακής Κεντρικής Τράπεζας που φιλοξενείται στην πόλη του Κάνσας. Εκεί, έγινε αποδέκτης πολλών επαίνων για τη μακρά θητεία και το έργο του. Ωστόσο, ο πρόεδρος της Fed δεν παρασύρεται από… κολακείες και συνηθίζει να λέει τα… σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη. Ετσι, δεν δίστασε να αναφέρει την ανησυχία του, προειδοποιώντας ότι η ασυνήθιστα μακρά περίοδος οικονομικής σταθερότητας πιθανόν να ενθάρρυνε ορισμένους επενδυτές να αναλάβουν υψηλότερους κινδύνους, με αποτέλεσμα τον πληθωρισμό των τιμών των περιουσιακών στοιχείων, όπως είναι οι μετοχές και τα ακίνητα. O κ. Γκρίνσπαν ανέφερε, με άλλα λόγια, το γνωστό, ότι κατά κανόνα οι εκτινάξεις των τιμών των περιουσιακών στοιχείων, ακολουθούνται από έκρηξη της φούσκας των τιμών τους.
Λεκτική συγκράτηση
Ακόμη, ο κ. Γκρίνσπαν, ο οποίος μέχρι πρότινος δεν έδειχνε να ανησυχεί ιδιαίτερα για τη δημιουργία φούσκας τιμών των ακινήτων στις ΗΠΑ, προειδοποίησε αυτή τη φορά ότι υφίσταται σχετική «ανισορροπία» και ότι οι τιμές των κατοικιών ενδέχεται να υποχωρήσουν, υποστηρίζοντας ότι στο μέλλον, θα πρέπει η Fed να δίνει περισσότερη σημασία στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Fed θα αρχίσει να «ελέγχει» και την αγορά των ακινήτων, θέτοντας στόχους, όπως συμβαίνει με τον πληθωρισμό, δείχνει όμως ότι έστω και με τα λόγια, ο επικεφαλής της θα καταβάλει προσπάθεια για τη συγκράτησή τους. Παράλληλα, όσο η εκτίναξη των τιμών θα συνεχίσει να πυροδοτεί την καταναλωτική δαπάνη και όσο ο πληθωρισμός θα κινείται ανοδικά, η Fed αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκιά της δανεισμού.
Παρότι ο κ. Γκρίνσπαν εμφανίσθηκε συγκρατημένος, οι συμμετέχοντες στην ετήσια σύνοδο της κεντρικής τράπεζας της Πόλης του Κάνσας, επικεντρώθηκαν στο έργο του. Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου του Princeton, Αλαν Μπλάιντερ και Ρικάρντο Ράις, υποστήριξαν ότι δικαιούται να αναδειχθεί στον «σημαντικότερο κεντρικό τραπεζίτη στην ιστορία». «Πράγματι, στη διάρκεια της 18ετούς θητείας του, ο πληθωρισμός διατηρήθηκε υπό έλεγχο ενώ η αμερικανική οικονομία διύνησε μόνον δύο περιόδους ήπιας ύφεσης. Την αμέσως προηγούμενη 18ετία, η αμερικανική οικονομία είχε υποστεί τέσσερις περιόδους ύφεσης, εκ των οποίων οι δύο, οι πλέον επώδυνες μετά από το κραχ του 1929. H μεγαλύτερη επιτυχία του κ. Γκρίνσπαν θεωρείται η έγκαιρη διαπίστωσή του σχετικώς με το ρόλο και τους γρήγορους ρυθμούς της αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του ’90, γεγονός που επέτρεψε στην αμερικανική οικονομία να αναπτυχθεί με υψηλούς ρυθμούς, ελεύθερη όμως, πληθωριστικών πιέσεων.
Εναλλακτικές λύσεις
Υπό τον κ. Γκρίνσπαν, η Fed αντιμετώπισε τη χάραξη νομισματοπιστωτικής πολιτικής ως μία άσκηση διαχείρισης κινδύνου, αναλύοντας όχι μόνον τις πιθανότερες οικονομικές εξελίξεις, αλλά και όλες τις εναλλακτικές. Κατόπιν, οι χαράσσοντες πολιτική στην Τράπεζα φρόντιζαν να εντοπίσουν εκείνες τις εν δυνάμει εξελίξεις, οι οποίες θα δημιουργούσαν τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα και με τον τρόπο αυτό… πορεύοντο. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι του 2003 διαπιστώθηκε μικρός κίνδυνος δημιουργίας αντιπληθωριστικών πιέσεων. Καθώς οι επιπτώσεις μίας τέτοιας εξέλιξης θα ήταν καταστροφικές, η Fed δεν δίστασε να μειώσει τα επιτόκιά της δανεισμού σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα.
Βεβαίως, οι θαυμαστές του κ. Γκρίνσπαν είχαν να του καταλογίσουν και ορισμένα λάθη, όπως το ότι η χρηματοπιστωτική πολιτική της Fed κατέστη ιδιαίτερα προσωποπαγής επί προεδρίας Γκρίνσπαν καθώς και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως το 2001, όταν τάχθηκε υπέρ των φοροαπαλλαγών που εισηγείτο η κυβέρνηση Μπους, πήρε θέση επί πολιτικών θεμάτων, που δεν ήταν αποκλειστικά της αρμοδιότητάς του.
Η χρηματιστηριακή φούσκα
Το μεγάλο ερώτημα όμως σχετικώς με το έργο του κ. Γκρίνσπαν αφορούσε το αν η Fed έπραξε ορθώς ή όχι, όταν δεν παρενέβη για να προλάβει τη χρηματιστηριακή φούσκα που δημιουργήθηκε στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας. O κ. Γκρίνσπαν έχει υποστηρίξει ότι επειδή είναι αδύνατον να προσδιορίσει κανείς πότε υπάρχει, πράγματι, μία φούσκα, και επειδή τα επιτόκια αποτελούν εργαλείο «μη ακριβείας», είναι προτιμότερο να αφήνουν οι κεντρικές τράπεζες τις φούσκες να εκρήγνυνται από μόνες τους και κατόπιν να λαμβάνουν μέτρα για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης. Αν και οι θαυμαστές και συνάμα κριτές του κ. Γκρίνσπαν ανέφεραν ότι ίσως ήταν υπερβολικά ενθουσιώδης ως προς το ρόλο της αύξησης της παραγωγικότητας για τη δημιουργία ενός νέου οικονομικού μοντέλου, γεγονός που πιθανόν να συνέτεινε στη διόγκωση της χρηματιστηριακής φούσκας, η ήπια οικονομική ύφεση που ακολούθησε την έκρηξή της, φαίνεται ότι τον δικαίωσε: «η στρατηγική του να παραμένει κανείς στις… κερκίδες -όταν πρόκειται για την Κεντρική Τράπεζα μίας χώρας- είναι μάλλον ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίζει κανείς φαινόμενα δημιουργίας φούσκας τιμών των περιουσιακών στοιχείων.