H κινεζική οικονομία εξακολουθεί να εκπλήσσει τους πάντες. Πίσω από την εικόνα της πυρετώδους ανάπτυξης αυτής της οικονομίας κρύβεται η έναρξη ενός νέου κύκλου αύξησης του δανεισμού. Οι πιστώσεις που παραχωρήθηκαν από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της ενδοχώρας αυξήθηκαν το έτος που έληξε τον Μάρτιο του 2006 κατά 15%, ξεπερνώντας τον επίσημο στόχο του 12% με 14%. O όγκος των δανείων πλησιάζει τα επίπεδα που είχαν παρουσιαστεί κατά τη μεγάλη αύξηση των πιστώσεων, δηλαδή το 2003, επισημαίνει ο Τζόναθαν Αντερσον, επικεφαλής οικονομολόγος της UBS για την Ασία.
Αλλά η Κίνα θα μπορούσε να επιτύχει ακόμα ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης εάν οι τράπεζες λειτουργούσαν αποτελεσματικότερα. O σωρός επισφαλών δανείων είναι μόνον η επιφανειακή ένδειξη ενός βαθύτερου προβλήματος, δηλαδή αυτό της χρόνιας αναποτελεσματικότητας στην κατανομή κεφαλαίου. Πολλά άλλα εξυπηρετούμενα δάνεια παρουσιάζουν αμελητέες αποδόσεις. Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας συμβούλων McKinsey, το ΑΕΠ της Κίνας ενδεχομένως να έφθανε τα 320 δισ. δολάρια, δηλαδή να είναι κατά 16% από τα τρέχοντα επίπεδα, εάν οι τράπεζες κατείχαν την «τέχνη των πιστώσεων». Περίπου 60 δισ. δολάρια θα είχαν εξοικονομηθεί με την αποτελεσματικότερη λειτουργία στοιχείων του ενεργητικού, ήτοι μέσω της μείωσης των δαπανών, της τοποθέτησης αρτιότερων ηλεκτρονικών συστημάτων πληρωμής και της δημιουργίας μονάδων διαπραγμάτευσης ομολόγων και μετοχών.
Τα υπόλοιπα -περίπου 260 δισ. δολάρια- θα προέρχονταν από τον επαναπροσανατολισμό των πιστώσεων σε πιο παραγωγικά τμήματα της οικονομίας. Οι τράπεζες, ούτως ή άλλως, πρέπει να μεταφέρουν κεφάλαια από τις κακώς διαχειριζόμενες κρατικές εταιρείες σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες εκπροσωπούν το 52% του ΑΕΠ, αλλά αναλογούν μόνον στο 27% των επισφαλών δανείων. Αυτά τα βήματα θα αναβάθμιζαν την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων και θα οδηγήσουν σε αύξηση των αποδόσεων για τους πολυπληθείς αποταμιευτές της Κίνας.
Φυσικά όλα στη θεωρία φαντάζουν ευκολότερα. Βοηθούμενες από γενναιόδωρες κρατικές επιδοτήσεις, οι τράπεζες έχουν τα τελευταία χρόνια προχωρήσει στην αναδιάρθρωση των δραστηριοτήτων τους. H αλλαγή συνηθειών είναι μια χρονοβόρα διαδικασία. Βάσει έρευνας που έχει διεξαχθεί από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που να πιστοποιούν ότι οι αποφάσεις των κινεζικών τραπεζών σε θέματα δανεισμού συνάδουν με τη λογική της αγοράς.
Ακόμα και η ρυθμιστική αρχή του χρηματοπιστωτικού κλάδου, υπό την αιγίδα της οποίας συντελούνται οι μεταρρυθμίσεις, δεν φαίνεται πως είναι διατεθειμένη να ξεπεράσει ορισμένα ταμπού. H είσοδος ξένων παικτών στον κλάδο και, κατ’ επέκταση, η ανάληψη του ελέγχου εγχώριων οργανισμών θα βοηθούσε αναμφισβήτητα στη δημιουργία ενός υγιούς ανταγωνιστικού περιβάλλοντος και θα επιτάχυνε τον εκσυγχρονισμό του κλάδου. Παρά ταύτα, η μακροχρόνια απόπειρα εξαγοράς της σχετικά μικρής σε μέγεθος Guangdong Development Bank (GDB) από ομάδα επενδυτών με επικεφαλής τη Citigroup κατέληξε σε αδιέξοδο. O Λάι Χιομίν, γενικός διευθυντής της ρυθμιστικής επιτροπής τραπεζών ανακοίνωσε στις 25 Απριλίου ότι «η υπόθεση της GDB δεν θα πρέπει να αποτελεί εξαίρεση στους κανόνες». Βάσει των κανόνων αυτών, η ξένη ιδιοκτησία περιορίζεται στο 25% του μετοχικού κεφαλαίου μιάς κινεζικής τράπεζας.
Η δυσχερής κατάσταση των τραπεζών ενισχύει την εξάρτηση της Κίνας στον μακροοικονομικό μηχανισμό. Ενδεικτικό αυτής της τάσης αποτέλεσε η απρόσμενη απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας, στις 27 Απριλίου, να αυξήσει τα επιτόκιά της. Αναμένεται, επίσης, να αυξήσει τον επόμενο μήνα το όριο των υποχρεωτικών καταθέσεων, όπως και να απαιτήσει την εφαρμογή πιο αυστηρών όρων δανειοδότησης. Αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος των επισφαλών δανείων -από την κορυφή προς τα κάτω- συνεισφέρει στην εξομάλυνση του τρέχοντος οικονομικού κύκλου, αποτρέποντας τις βίαιες μεταβολές άλλων εποχών. Δεν υπάρχουν πολλές αμφιβολίες ότι η τρέχουσα αύξηση του δανεισμού θα οδηγήσει σε έναν νέο σωρό επισφαλών δανείων και πιστώσεων με χαμηλές αποδόσεις. Εάν η μεταρρύθμιση του κλάδου είχε ολοκληρωθεί επιτρέποντας την αποτελεσματικότερη διανομή κεφαλαίου τότε θα διευκολυνόταν ο χειρισμός της οικονομίας και θα αναβαθμιζόταν το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της χώρας.