Πριν από ένα μήνα, ένας από τους παράδεισους των κερδοσκοπικών κεφαλαίων, η υδάτινη μικροσκοπική Ισλανδία, έδωσε το πρώτο δείγμα μιας χρηματιστικής έκρηξης. Τα ξένα κεφάλαια ετράπησαν σε φυγή, με συνέπεια το νόμισμά της και το χρηματιστήριο να καταρρεύσουν, με συνέπεια οι τράπεζές της να δώσουν μάχη αναδιάρθρωσης των βραχυπρόθεσμων δανείων. Το τεράστιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, που αναλογεί στο 16% του ΑΕΠ, καθιστά τη μικροσκοπική αυτή οικονομία ως ιδιαίτερη περίπτωση που όμως δεν είναι μοναδική, επισημαίνει ο Economist. H Τουρκία, η Ουγγαρία, η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία βλέπουν τα νομίσματά τους να καταρρέουν. «Πρόκειται άραγε για εσωτερικές δυσκολίες ολίγων μικρών οικονομιών ή δυσοίωνο μήνυμα για το τι περιμένει την Αμερική;» αναρωτιέται ο Economist στο κύριο άρθρο του. Και απαντά: «Αυτά τα νομίσματα έχουν κάτι κοινό. Οι οικονομίες τους είναι βυθισμένες σε μεγάλα ελείμματα τρεχουσών συναλλαγών!
Εντάξει… Ο Economist δικαίως ανησυχεί για το δολάριο. Αλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά και το γνωρίζετε μέσω της στήλης. Ομως, αδίκως το βρετανικό έντυπο ανησυχεί για την τουρκική λίρα, καθώς ενδεχομένως δεν γνωρίζει ότι οι Ελλαδίτες επιχειρηματίες μαζί με τους τραπεζίτες συνωθούνται για να κάνουν μπίζνες με τους Τουρκαλάδες. Φυσικά καλλιεργείται το δέλεαρ των προοπτικών «ονειρικών» αποδόσεων σε μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες αγορές του κόσμου. Αλλωστε, σύσσωμο (σχεδόν) το πολιτικό και ακαδημαϊκο κατεστημένο έχει υποθάλψει αυτήν την άποψη. Ομως η εμφύλια σύγκρουση άρχισε. Εντάξει… Αφού έσφαξαν τον Ελληνισμό του Πόντου, της Μικράς Ασίας, τους Αρμενίους και επειδή τους ξεφεύγουν οι Κούρδοι, φυγάδες του πολέμου με το ΡΚΚ στη Νοτιοανατολιτική Τουρκία και Κούρδοι του Ιράκ (καθώς η Ιστορία είναι καλή μαζί τους, ελέω αδυναμιών του Μπους), θα κρεμάσουν τον Ερντογάν.
Η κυνική άποψη ότι η πολιτική της Ουάσιγκτον εγκυμονεί κινδύνους λόγω της εκτόξευσης των ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, δεν απασχολεί τον Λευκό Οίκο του Μπους. Ομως μια κρίση του δολαρίου με ενίσχυση του ευρώ προκαλεί τρόμο στην Ευρώπη της ONE, καθώς θα τορπιλίσει την ευάλωτη οικονομική κατάσταση της Ευρωζώνης.
Ηδη το «δολαριακό σύμπαν». Δυστυχώς και εμείς, λόγω του εθνικού μας νομίσματος που λέγεται ευρώ, θα πληρώσουμε βαρύτατα τον λογαριασμό. Οι εγχώριες «όμορφες» φούσκες της πρώην και της επόμενης απογραφής, θα γίνουν φουσκάλες. H προσπάθεια της κυβέρνησης Μπους να βάλει σε μια τάξη τα χαώδη δημόσια οικονομικά της και ένα χαλινάρι στις εξωτερικές της ανισορροπίες έχει εξαντληθεί. H ραγδαία πτώση του πλεονάσματος του καθαρού εισοδήματος και η μεγάλη αύξηση των καθαρών υποχρεώσεων της Αμερικής υποδηλώνουν τις δεινές δομικές ανισορροπίες των ΗΠΑ.
Η ραγδαία επιδείνωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, τόσο σε ονομαστικούς όρους όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ, μεγεθύνει τις ανησυχίες για πιθανό εκτροχιασμό των επικίνδυνων ανισορροπίων. Ενα έλλειμμα πάνω από το 5% του ΑΕΠ θεωρείται μη συντηρήσιμο μακροπρόθεσμα. Φαντασθείτε, τώρα, τους κινδύνους που ενέχει ένα έλλειμα στο 7% του ΑΕΠ. Στην τελευταία έκθεσή του ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι το έλλειμμα ενδέχεται να φουσκώσει στο 8% του ΑΕΠ μέχρι το 2008 και στο 12% μέχρι το 2010.
Επιβεβαιώνεται, λοιπόν, το γεγονός ότι η Αμερική ξοδεύει όλο και περισσότερα, αποταμιεύει όλο και λιγότερα και ότι έχει την ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο. Παράλληλα, όμως, καθίσταται επικίνδυνα ευάλωτη στις διαθέσεις των ξένων επενδυτών. Σύμφωνα με τη θεωρία, καμία χώρα δεν άντεξε τις εξωτερικές ανισορροπίες χωρίς να παραδοθεί σε σοβαρή υποτίμηση του νομίσματός της. Υπάρχει, βεβαίως, και ο αντίλογος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι πάντα σε θέση να χρηματοδοτούν το τεράστιο και ολοένα αυξανόμενο έλλειμμά τους, απλώς διότι αποτελούν έναν τόσο ελκυστικό πόλο ξένων επενδύσεων.
Να επισημανθεί ότι η εξάρτηση της Αμερικής από τις εισροές των ξένων κεφαλαίων, που έχει ξεπεράσει τα 2 δισ. δολάρια ημερησίως, για τη χρηματοδότηση των εμπορικών ανισορροπιών, παραμένει μείζον πρόβλημα ως συνέπεια της επώδυνης αύξησης του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ενώ η επιδείνωση και του εμπορικού ελλείμματος συνεπάγεται, επί ετησίας βάσεως, ένα ακόμη μεγαλύτερο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Για να αντιμετωπισθεί το τερατώδες έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δεν επαρκεί μόνο η αύξηση των αμερικανικών εξαγωγών. Δεδομένου ότι το σύνολο των εξαγωγών των ΗΠΑ αναλογεί στο 10,5% του ΑΕΠ, θα πρέπει οι αμερικανικές εξαγωγές να αυξηθούν κατά 70%! Πράγμα (σχεδόν) ανέφικτο. H μοναδική λύση που απομένει είναι μια μεγάλη υποτίμηση του δολαρίου σε συνδυασμό με ανάλογη εξασθένηση της εσωτερικής ζήτησης για εισαγωγές. Πάντως, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η ευκολία με την οποία χρηματοδοτήθηκε το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών από τους ξένους επενδυτές το 2005, σε σύγκριση με το 2004, οφείλεται εν πολλοίς στις 14 αυξήσεις των αμερικανικών επιτοκίων που τα ώθησαν στο 4,5%, ενισχύοντας την ελκυστικότητα των δολαριακών αξιών, σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά επιτόκια στο 2,5% και τα ιαπωνικά σε μηδενικά επίπεδα επί πέντε χρόνια. Ομως, τώρα η ελκυστική προοπτική των αμερικανικών επιτοκίων αρχίζει να φθίνει…
Είναι αναπόφευκτο το ενδεχόμενο το δολάριο να εγκλωβισθεί ξανά στην «παγίδα» μιας σπάταλης και ευάλωτης στους ξένους επενδυτές οικονομίας. Μια «παγίδα» που επιτάχυνε την πτώση της αξίας του δολαρίου επί μια τριετία. Από τον Ιανουάριο του 2002 το αμερικανικό νόμισμα είχε χάσει το 30% της αξίας του έναντι του ευρώ και των λοιπών νομισμάτων. Ωστόσο, εντός του 2005 ανέκτησε το 15% της χαμένης τιμής του έναντι του ευρώ, του γιεν και του ελβετικού φράγκου, καθώς οι 14 αυξήσεις των αμερικανικών επιτοκίων το έκαναν ιδιαίτερα ελκυστικό για τις επενδυτικές κινήσεις.