Ητελευταία δεκαετία ήταν μέχρι στιγμής η καλύτερη στα χρονικά του αμερικανικού τραπεζικού κλάδου. Οπως επισημαίνεται σε έρευνα που δημοσιεύτηκε μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, οι αμερικανικές τράπεζες επεκτείνουν παγκοσμίως τις δραστηριότητές τους, από το Τόκιο μέχρι τη Μόσχα. Αλλά σε κανένα άλλο μέρος δεν θριαμβεύουν περισσότερο απ’ ό,τι στις ΗΠΑ. Πέρυσι ανακοινώθηκαν κέρδη ρεκόρ για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες αυτή είναι ακριβώς η φάση κάμψης του κύκλου κατά την οποία δημιουργούνται ανησυχίες για την ποιότητα των πιστώσεων και τον υπερβολικό δανεισμό. Βεβαίως οι εξωτερικές συνθήκες είναι ασυνήθιστα θετικές. O πληθωρισμός και τα επιτόκια κινούνται σε χαμηλά επίπεδα, ο ρυθμός της παγκόσμιας ανάπτυξης είναι δυναμικός και οι χρηματοοικονομικές αγορές βρίσκονται σε άριστη φόρμα. Από την άλλη πλευρά, οι τελευταίες διακυμάνσεις των αγορών μπορεί να αποτελούν οιωνό μεγαλύτερων μεταβολών.
Οι τράπεζες μπορεί να αναζητήσουν τα χρήματα που έχουν δανείσει σε κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου, ενώ όταν σκάσει η φούσκα της αγοράς ακινήτων θα ακολουθήσουν δυσάρεστες εκπλήξεις. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις που ενθαρρύνουν μια συγκρατημένη αισιοδοξία όσον αφορά και τις ρυθμιστικές αρχές και τις τράπεζες. Σε γενικές γραμμές, έχουν υιοθετηθεί τα κατάλληλα μέτρα για την πορεία του κλάδου. Οι ρυθμιστικές αρχές προχώρησαν στην απελευθέρωση του κλάδου, καταργώντας το 1994 τους επιμέρους περιορισμούς κάθε πολιτείας των ΗΠΑ και καταρρίπτοντας κάθε εμπόδιο μεταξύ των τραπεζών, των χρηματιστηριακών εταιρειών και του ασφαλιστικού κλάδου.
Παράλληλα, οι ρυθμιστικές αρχές ανάγκασαν τις τράπεζες να συμμορφωθούν με τους αυστηρότερους όρους για την κεφαλαιακή επάρκειά τους. Από τη δική τους πλευρά, οι τραπεζίτες έχουν παρουσιάσει μεγάλη βελτίωση στο έργο τους, δηλαδή έχουν αναβαθμίσει τους τομείς πληροφορικής και τεχνολογίας, της διαχείρισης κινδύνου, της λιανικής τραπεζικής και του μάρκετινγκ. Χορηγούν πολύ λιγότερα δάνεια σε επιχειρήσεις ακόμα και σε σύγκριση με μια πενταετία πριν. Στον κλάδο της λιανικής τραπεζικής από τον οποίο προέρχεται το ήμισυ των εσόδων τους διασταυρώνονται και άλλες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Εχουν προπορευτεί των ηλεκτρονικών τραπεζών, δημιουργώντας επάξια τμήματα παροχής υπηρεσιών μέσω του Διαδικτύου. Ισως να ξεπεράσουν και τον τελευταίο ανταγωνιστή τους, δηλαδή τη Wal-Μart.
Μαζί με όλη αυτή την επιτυχία, όμως, συμπορεύεται και μια θεωρία που αμφισβητείται όλο και περισσότερο. Οσο μεγαλύτερος είσαι τόσο το καλύτερο. Πέρυσι, οι δέκα μεγαλύτερες αμερικανικές τράπεζες είχαν τον έλεγχο του 49% του συνολικού κλάδου στη χώρα από το 29% που ίσχυε δέκα χρόνια πριν. H JPMorgan Chase, ήτοι η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας σε όρους κεφαλαιοποίησης έχει συνάψει την τελευταία 15ετία είκοσι συμφωνίες συγχώνευσης.
Μπορεί οι παράγοντες του κλάδου να υποστηρίζουν ότι το ποσοστό που ελέγχει μια τράπεζα σε μια αγορά και οι οικονομίες κλίμακας είναι πολύ σημαντικά στοιχεία, αλλά οι απόψεις των μετόχων επί του θέματος διαφέρουν. H απόδοση της μετοχής της Citigroup, ήτοι του μεγαλύτερου τραπεζικού ομίλου στη χώρα, είναι την τελευταία πενταετία χαμηλότερη της συνολικής αγοράς. Το ίδιο συμβαίνει και με την JPMorgan Chase. Είναι λογικό να χρειάζεται ένα αξιόλογο χρονικό διάστημα για να ολοκληρωθούν και αποδώσουν σε πρακτικό επίπεδο όλες αυτές οι συγχωνεύσεις. Ωστόσο, επικρατεί και η ανησυχία ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες δοκιμάζουν τις αντοχές της διοικητικής εμβέλειας.
Το μέγεθος και η περιπλοκότητα των δραστηριοτήτων τους καθιστούν δύσκολη την άσκηση ελέγχου και την κατανόηση από οποιοδήποτε κέντρο λήψης αποφάσεων.
Πέρυσι, το συμβούλιο της κεντρικής αμερικανικής τράπεζας υπαγόρευσε στη Citigroup να αναστείλει σχέδια για παραιτέρω μεγάλες εξαγορές μέχρι να αποκατασταθεί η τάξη στον έλεγχο των δραστηριοτήτων της. H Fed ανακάλεσε την εντολή κατά τη διάρκεια του περασμένου μηνός, καθώς έμεινε ικανοποιημένη από την «ευθυγράμμιση» της Citigroup.
Αλλά αυτή η πρωτοβουλία ήταν χρονικά εύστοχη. Το μεγάλο μέγεθος ίσως να αποτελεί ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, αλλά από ένα σημείο και έπειτα οι τράπεζες έχουν ξεπεράσει μια λεπτή γραμμή, κάτι που κινδυνεύει να γίνει αισθητό εάν καταρρεύσουν οι αγορές αξιών ή η αγορά ακινήτων ή και τα δύο ταυτόχρονα.