Προτού συμβούν όλα, το σενάριο ήταν λίγο ή πολύ αναμενόμενο. Ο ρυθμός ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας επιβραδύνεται. Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ αύξησε προ πέντε μηνών για ταλευταία φορά τα επιτόκιά της και η χώρα εξακολουθεί να λειτουργεί υπό το βάρος ενός τεράστιου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Οι οικονομίες της Ευρώπης «παράγουν» επί το πλείστον ευχάριστες εκπλήξεις. Είναι, σχεδόν, βέβαιο πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αυξήσει στις 7 Δεκεμβρίου τα επιτόκιά της και ότι θα ενεργήσει αναλόγως μέσα στο επόμενο έτος. Σε δυναμική τροχιά κινούνται και οι ασιατικές οικονομίες, με την κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας να προβληματίζεται για το πότε θα είναι η κατάλληλη χρονική στιγμή για μια εκ νέου αύξηση των επιτοκίων. Αργά ή γρήγορα, το δολάριο θα αποδυναμωθεί.
Και έτσι έγινε. Η ισοτιμία του δολαρίου άρχισε να υποχωρεί τον τελευταίο μήνα σταδιακά έναντι του ευρώ, κατρακυλώντας την 24η Νοεμβρίου στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 20 μηνών. Η ισοτιμία του ευρώ έσπασε το φράγμα του 1,30 δολάριου. Το αμερικανικό νόμισμα αποδυναμώθηκε, επίσης, στο ναδίρ της τελευταίας διετίας έναντι της στερλίνας. Σε σχέση με το γουάν, το δολάριο συνεχίζει σταθερά την πτωτική πορεία του.
Οι αγορές προεξοφλούν τις αλλαγές
Οι αγορές εδώ και καιρό προεξοφλούν τις αλλαγές στα σχετικά μεγέθη της αμερικανικής και της ευρωπαϊκής οικονομίας και στις συνέπειες που προκαλούνται στο μέτωπο της νομισματικής πολιτικής. Η αναδιάταξη των ισορροπιών τονίστηκε στην τελευταία εξαμηνιαία έκθεση του ΟΟΣΑ. Την άνοιξη αναμενόταν πως ο ρυθμός ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας θα φθάσει φέτος το 3,6% και το 3,1% μέσα στο 2007. Σήμερα εκτιμά πως θα περιοριστεί το 2006 και το 2007 στο 3,3% και το 2,4%, αντίστοιχα. Για την Ευρωζώνη, αντίθετα, έχει υπάρξει μια προς τα άνω αναθεώρηση των εκτιμήσεων από το 2,2% στο 2,6% για το 2006 και από το 2,1% στο 2,2% για το 2007.
Μέχρι στιγμής, οι ΗΠΑ ακολουθούν πιστά το σενάριο του ΟΟΣΑ. Μια σειρά στατιστικών στοιχείων που δημοσιοποιήθηκαν αυτήν την εβδομάδα απεικονίζουν την επιβράδυνση της οικονομίας. Οι πωλήσεις των νεόδμητων κατοικιών μειώθηκαν τον Οκτώβριο κατά 3,2%, αντανακλώντας για πρώτη φορά πτώση μέσα σε ένα τρίμηνο, ενώ ο αριθμός των απούλητων νέων ακινήτων εξακολουθεί να αυξάνεται. Αν και τον περασμένο μήνα αυξήθηκαν οι πωλήσεις των υπαρχόντων κατοικιών παρατηρείται -και σε αυτήν την περίπτωση- αύξηση των «αποθεμάτων» στο 7,4%. Οι ενδείξεις για την πορεία των τιμών, ωστόσο, ήταν μεικτές. Επισήμως, η μέση τιμή μιας νεόδμητης κατοικίας αυξήθηκε τον Οκτώβριο και αυτή των υπαρχόντων κατοικιών μειώθηκε κατά 3,5% από πέρυσι. Είναι η μεγαλύτερη πτώση από το 1968, όταν δηλαδή άρχισαν να καταγράφονται από τους κτηματομεσίτες στοιχεία για την αγορά. Θα πρέπει, όμως, να ερμηνεύονται με επιφυλακτικότητα, εφόσον δεν λαμβάνεται υπόψη η κατηγορία των σπιτιών που πωλούνται ή τα κίνητρα που προσφέρουν οι κατασκευαστές στην προσφορά νοέδμητων κατοικιών. Η «συμπεριφορά» του δολαρίου αποτελεί μια ακόμη ένδειξη πως η φούσκα των ακινήτων μπορεί να επηρεάζει την υπόλοιπη οικονομία. Η καταναλωτική εμπιστοσύνη, έτσι όπως υπολογίζεται από το Conference Board, υποχώρησε αυτόν τον μήνα περισσόρερο από ό,τι αναμενόταν. Από τις παραγγελίες των διαρκών αγαθών καθίσταται σαφές πως οι επιχειρήσεις συγκρατούν τις δαπάνες τους. Οι παραγγελίες κεφαλαιακών αγαθών, μη συμπεριλαμβανομένων των αεροσκαφών και της άμυνας, μειώθηκαν τον Οκτώβριο κατά 5,1%. Ηταν η πρώτη πτώση που παρουσίαστηκε τους τελευταίους έξι μήνες.
Η αναθεώρηση του αμερικανικού ΑΕΠ
Την απαισιοδοξία αυτή μετρίασε η αναθεώρηση του αμερικανικού ΑΕΠ για το τρίτο τρίμηνο. Στις 29 Νοεμβρίου, το δολάριο ενισχύθηκε εξαιτίας της αναθεώρησης του ΑΕΠ την περίοδο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου στο 2,2% από το 1,6%. Με μια προσεκτικότερη ματιά, όμως, προκύπτει πως τα στοιχεία αυτά είναι στην πραγματικότητα λιγότερο αισιόδοξα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης αποδίδεται σε αποθέματα που στο μέλλον θα επηρεάσουν αρνητικά το ΑΕΠ. Οι απαισιόδοξοι υποστηρίζουν πως η ύφεση είναι πολύ κοντά. Ο Νουριέλ Ρουμπίνι της Roubini Global Economics προβλέπει την «άφιξη» μιας ύφεσης στα μέσα του 2007. Οι χρηματοοικονομικές αγορές αναμένουν επιδείνωση στον βαθμό που η αμερικανική κεντρική τράπεζα θα αναγκαστεί να μειώσει τα επιτόκια. Οι τιμές των προθεσμιακών συμβολαίων πάνω στο επιτόκιο της Fed δείχνουν πως οι επενδυτές αναμένουν μέσα στους επόμενους μήνες πτώση των επιτοκίων. Εκείνος που, όμως, δεν φαίνεται να προβληματίζεται ιδιαίτερα είναι ο Μπεν Μπερκάνκι, διοικητής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας. Στην ομιλία που έδωσε αυτήν την εβδομάδα για την προοπτική της οικονομίας παρουσίασε μια πολύ καλύτερη εικόνα. Αποδέχθηκε, φυσικά, την επιβράδυνση της οικονομίας αλλά τόνισε πως αυτή κινείται στο πλαίσιο που είχαν ήδη προσδοριστεί από τον Ιούλιο. Ο ίδιος υπογράμμισε πως ο ρυθμός ανάπτυξης στο βραχυπρόθεσμο μέλλον θα είναι χαμηλότερος του μέσου όρου, αλλά θα εξακολουθεί φέτος να κινείται στα όρια μιας βιώσιμης επέκτασης της οικονομικής δραστηριότητας. «Εάν θα χρειαστεί να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την αναχαίτιση του πληθωρισμού», δήλωσε ο κ. Μπερνάνκι, «αυτό θα εξαρτηθεί από νέα στοιχεία».
Είναι ξεκάθαρο πως τα επιτόκια των ΗΠΑ δεν θα κινηθούν ανοδικά, αλλά ούτε και καθοδικά, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα. Η ομιλία του κ. Μπερνάνκι, ουσιαστικά, δείχνει πως η κεντρική τράπεζα δεν είναι δυσαρεστημένη από την επιβράδυνση της οικονομίας. Αυτό σημαίνει πως δεν θα υπάρξει μείωση του κόστους δανεισμού, οπότε οι «Κασσάνδρες» του δολαρίου μιλούν εύστοχα για την πορεία της αμερικανικής οικονομίας, αλλά άστοχα για τις επιπτώσεις της στη νομισματική πολιτική.