Λίγα χρόνια πριν, αμέσως μετά την κατάρρευση των χρηματιστηριακών αγορών, τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις ΗΠΑ και την έναρξη δύο παρατεταμένων πολέμων, η εκτίναξη των τιμών του «μαύρου χρυσού» μόνο ζοφερές εικόνες για το μέλλον θα μπορούσε να φέρει στον νου. Σήμερα οι εξελίξεις στο οικονομικό επίπεδο μοιάζουν προς το παρόν να διαψεύδουν τις «Κασσάνδρες»: η παγκόσμια οικονομία εμφανίζεται ανθεκτική στην ακριβή ενέργεια. Ομως η πολυσυζητημένη και συνεχιζόμενη αβεβαιότητα για την ενεργειακή επάρκεια, τα πραγματικά ή δυνάμει προβλήματα που απειλούν την προσφορά και φέρνουν αναπόφευκτα στη μνήμη προηγούμενες περιόδους πετρελαϊκών κρίσεων και τις συνέπειές τους, η απρόβλεπτη πορεία της ζήτησης με την ανάκυψη νέων, απαιτητικών καταναλωτών όπως η Κίνα και η Ινδία, πυροδοτούν αλλαγές όχι μόνο στον συσχετισμό πολιτικών και οικονομικών δυνάμεων διεθνώς, αλλά και στο μέλλον της ίδιας της ενέργειας.
Πρωταγωνιστές των καινοτομιών στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι, φυσικά, οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Κυβερνήσεις και επιχειρήσεις επενδύουν όλο και περισσότερα στην έρευνα και την ανάπτυξη για την ενέργεια, με στόχο την ανακάλυψη και την εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων -χαρακτηριστική η είδηση του Σεπτεμβρίου για την ανακάλυψη νέων σημαντικών κοιτασμάτων από την αμερικανική Chevron, σε βάθος 2.100 και 6.000 μέτρων κάτω από τον βυθό του Κόλπου του Μεξικού- μέσω της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών. Τα σχετικά κονδύλια του υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ ανέρχονται φέτος στο 1,8 δισ. δολάρια και για το ερχόμενο έτος προγραμματίζεται να αυξηθούν κατά 25%. Και εκείνοι που στήριξαν παλαιότερα τον κλάδο υψηλής τεχνολογίας στρέφονται τώρα στην ενέργεια: οι επενδύσεις καινοτομικών κεφαλαίων στον κλάδο έφθασαν το 1,7 δισ. δολάρια κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2006, διαμορφούμενες σε σχεδόν πενταπλάσια επίπεδα έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2004. Η ενέργεια μετατρέπεται σε «νέα Σίλικον Βάλεϊ»…
Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος στην ενεργειακή τεχνολογία προφανώς θα έχει ευρύτερα αποτελέσματα. Κατά πάσα πιθανότητα, θα υπάρξουν νέες μέθοδοι εξεύρεσης ή ανάπτυξης των συμβατικών πόρων. Ομως, είναι εξίσου πιθανό να ενισχυθεί η ανταγωνιστική θέση εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Ενα από τα πιο συναρπαστικά προβλήματα θα είναι η εφαρμογή της βιολογίας και της γενετικής μηχανικής. Η πολιτική στήριξη και οι συνεπακόλουθες επιδοτήσεις στη συμβατική παραγωγή αιθανόλης από καλαμπόκι ήδη συναντά εμπόδια, που μεταφράζονται στη χρήση της γης και του ίδιου του προϊόντος, που φυσιολογικά προορίζεται για τροφή. Η ανάπτυξη ανανεώσιμων μορφών ενέργειας σαφώς εξαντλεί τις δυνατότητες ανθρώπων και πρώτων υλών. Οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας έχουν εξελιχθεί σε αξιόλογου μεγέθους δραστηριότητα, με τις παγκόσμιες επενδύσεις στην αιολική και την ηλιακή ενέργεια για το 2006 να εκτιμάται πως ανέρχονται στα 40 δισ. δολάρια. Το ζητούμενο, ωστόσο, στα υγρά καύσιμα είναι προς το παρόν η αναζήτηση οικονομικά βιώσιμης αιθανόλης τύπου cellulosic (σύνθετη αιθανόλη, που παράγεται από εργοστασιακά απορρίμματα, όπως το περίβλημα του καλαμποκιού αντί του πυρήνα του).
Τα ζητήματα ενεργειακής τεχνολογίας δεν εξαντλούνται εκεί. Από τις κυψέλες καυσίμων και την ηλιακή ενέργεια ώς τις σημαντικές ανακαλύψεις στην αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας και τις προόδους -σε ό,τι αφορά τη ζήτηση- στους τρόπους χρήσης και εξοικονόμησης της ενέργειας, είναι πολλά αυτά που μένουν να ερευνηθούν. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, σε συνδυασμό με νέους κανόνες και νομοθετικές ρυθμίσεις, έδωσαν στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία τη δυνατότητα να διπλασιάσουν τον βαθμό εξοικονόμησης ενέργειας κατά τη δεκαετία του ’70. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί ξανά. Αλλωστε, ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε τόση κινητοποίηση, αλλά και τόση ευρύτητα, σε ό,τι αφορά τις νέες ενεργειακές τεχνολογίες.
Οι πλούσιες σε ενεργειακούς πόρους χώρες -Σαουδική Αραβία, Ρωσία, Βενεζουέλα, Ιράν, αλλά και Βολιβία, Νιγηρία, Αγκόλα- είναι εκείνες που σήμερα οδεύουν ή ήδη βρίσκονται σε θέση να υπαγορεύσουν τους κανόνες και να επηρεάσουν τις εξελίξεις. Οι καταναλώτριες χώρες, όμως, είναι εκείνες στις οποίες αναλογεί ο ρόλος του καινοτόμου, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτησή τους από τους παραδοσιακούς -και πεπερασμένους- ενεργειακούς πόρους.