Προσοχή στην οργή της μεσαίας τάξης που μπορεί να έχει ως συνέπεια ένα γενικευμένο εμπορικό πόλεμο και τον τερματισμό της παρούσας φάσης της παγκοσμιοποίησης, συνέστησε πρόσφατα ένας ιδιαίτερα έμπειρος παρατηρητής της παγκόσμιας οικονομίας σε ομιλία του στην Αθήνα. Ο κ. Γιάννος Κοντόπουλος ήταν επικεφαλής στρατηγικής για θέματα συναλλάγματος (Global FX Strategist και Managing Director) της αμερικανικής τράπεζας Merrill Lynch μέχρι το περασμένο καλοκαίρι, όταν αποχώρησε για να ιδρύσει το hedge fund FXCube στη Νέα Υόρκη.
Περιγράφοντας την κατάσταση με γλαφυρό τρόπο, ο κ. Κοντόπουλος είπε σε εκδήλωση του ελληνικού συλλόγου αποφοίτων του Πανεπιστημίου Κολούμπια ότι η παγκόσμια οικονομία έχει υποπέσει και στα «επτά θανάσιμα αμαρτήματα».
Η παγκόσμια οικονομία λειτουργεί σε κατάσταση αφθονίας ξεπερνώντας πολύ σημαντικά προβλήματα, όπως την κατάρρευση της χρηματιστηριακής φούσκας το 2000, τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και τον τριπλασιασμό των τιμών του πετρελαίου. «Αυτά δεν εμπόδισαν την παγκόσμια οικονομία να αναπτυχθεί κατά την τελευταία πενταετία με ταχύτερο ρυθμό από οποιαδήποτε άλλη μεταπολεμική πενταετία» τόνισε ο πρώην επικεφαλής αναλυτής συναλλάγματος της Merrill Lynch, σχολιάζοντας ότι κανονικά αυτά συνηγορούν για μια αισιόδοξη προοπτική της οικονομίας και των αγορών. Ωστόσο, προειδοποίησε, αν δεν τισαθευθούν τα «επτά θανάσιμα αμαρτήματα», οι επιπτώσεις θα είναι σοβαρές για την υγεία του διεθνούς οικονομικού συστήματος, αλλά και τα οικονομικά των επενδυτών.
Πρώτο αμάρτημα είναι η Λαιμαργία. Οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου πλην της αμερικανικής Federal Reserve και ιδίως των αναδυόμενων οικονομιών «καταπίνουν» ακόρεστα συναλλαγματικά διαθέσιμα με σκοπό να εμποδίζουν την ανατίμηση των νομισμάτων τους έναντι του δολαρίου σε μια σύγχρονη εκδοχή του μερκαντιλισμού.
Δεύτερο αμάρτημα είναι η Ζήλεια. Ο Αμερικανός καταναλωτής προσπαθεί να ζήσει ένα βιοτικό επίπεδο καλύτερο από αυτό που του επιτρέπουν τα εισοδήματά του, με αποτέλεσμα να έχει καταχρεωθεί. Το ποσοστό αποταμίευσης έχει περιοριστεί στο μηδέν. Αλλά, παρά την ψευδαίσθηση που επικρατεί, ο Αμερικανός καταναλωτής δεν θα μπορεί να δανείζεται επ’ άπειρον, προειδοποίησε ο κ. Κοντόπουλος.
Τα δύο επόμενα αμαρτήματα είναι η Οκνηρία και η Λαγνεία των επενδυτών, που θέλουν αποδόσεις χωρίς κόπο. Οι Αμερικανοί καταναλωτές και οι κεντρικές τράπεζες των αναδυόμενων αγορών έχουν συμβάλει στη δημιουργία της υπερβολικής ρευστότητας και δανεισμού για επενδύσεις στο παγκόσμιο σύστημα. Το φτηνό χρήμα εκτίναξε τις τιμές των τίτλων αξιών (μετοχές, ακίνητα, εμπορεύματα, ομόλογα) δημιουργώντας νέες «φούσκες».
Το πέμπτο αμάρτημα είναι η Απληστία των «πεινασμένων αναδυόμενων γιγάντων της παγκόσμιας οικονομίας», δηλαδή της Κίνας, της Ινδίας, της Βραζιλίας, της Ρωσίας και άλλων. Η μεγάλη κατανάλωση πρώτων υλών και προϊόντων πέρα από αυτό που επιτρέπει το υπάρχον παραγωγικό δυναμικό θα προκαλέσει τελικά αύξηση του πληθωρισμού, τουλάχιστον στον αναπτυσσόμενο κόσμο, κατά την επόμενη πενταετία, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του κ. Κοντόπουλου.
Εκτο αμάρτημα είναι η Αλαζονεία ή Ύβρις των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών, οι οποίες ικανοποιούνται από τα μέχρι τώρα επιτεύγματά τους στην καταπολέμηση του πληθωρισμού και μένουν απλοί παρατηρητές στη δημιουργία των μακροοικονομικών ανισορροπιών και τις «φούσκες» στις επενδύσεις.
Τελευταίο, αλλά ίσως σημαντικότερο, είναι το έβδομο αμάρτημα, δηλαδή η Οργή. Για τον κ. Κοντόπουλο, ο ορισμός του Δάντη για την οργή ως «αγάπη για τη δικαιοσύνη που διαστρέφεται σε εκδικητικό μένος και κακία» περιγράφει τα αισθήματα της μεσαίας τάξης για την παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο. Παρά τις υποσχέσεις της οικονομικής θεωρίας ότι το ελεύθερο εμπόριο κάνει όλους πλουσιότερους επειδή αγοράζουν προϊόντα σε χαμηλότερες τιμές, η παρηγοριά είναι μικρή για όσους έχασαν ή ανησυχούν ότι θα χάσουν τη δουλειά τους. «Τα μεσαία εισοδήματα έχουν αυξηθεί με πολύ μικρότερο ρυθμό από την αύξηση της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ, το μέσο οικογενειακό εισόδημα στο Μεξικό έχει αυξηθεί ελάχιστα στα 13 χρόνια από την εφαρμογή της βορειοαμερικανικής συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου ΝΑFΤΑ και οι περισσότερες μικρές ευρωπαϊκές οικονομίες χωρίς φυσικούς πόρους αδυνατούν να εντοπίσουν κάποιους κλάδους όπου έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα» παρατηρεί ο κ. Κοντόπουλος. «Αν δεν αλλάξει αυτή η πορεία, η οργή της κοινής γνώμης θα οδηγήσει σε έναν εμπορικό πόλεμο» προειδοποίησε. Αυτό, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα έξι αμαρτήματα, μπορεί να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία στην Κόλαση: η μείωση των εμπορικών ροών θα προκαλέσει μείωση των ροών κεφαλαίου, πλήττοντας τον Αμερικανό καταναλωτή και δημιουργώντας πρόβλημα στις κεντρικές τράπεζες. Το κόστος δανεισμού θα ανέβει παγκοσμίως και θα προκαλέσει μείωση της ζήτησης αυξάνοντας την οργή κατά των κυβερνήσεων. «Οι παγκόσμιες ανισορροπίες είναι επικίνδυνες και μη διατηρήσιμες» προειδοποιεί ο κ. Κοντόπουλος.
«Μη μετατρέψετε το δάνειό σας σε φράγκο»
Ποιες είναι οι συμβουλές του κ. Κοντόπουλου για τους επενδυτές. Πρώτον, μη μετατρέψετε το στεγαστικό σας δάνειο από ευρώ σε ελβετικό φράγκο ή γιεν (γελασμένοι από τα χαμηλά επιτόκια), αλλά αντίθετα επενδύστε σε αυτά τα νομίσματα καθώς προβλέπεται ότι θα ανατιμηθούν, εγκαταλείψτε κάποιες από τις πιο μακροπρόθεσμες επενδύσεις και προτιμήστε βραχυχρόνιο ορίζοντα, επικεντρωθείτε σε επενδύσεις που γνωρίζετε καλά και κάντε αμυντικές κινήσεις. Τέλος, διευκρίνησε ότι οι προβλέψεις του αφορούν τα επόμενα ένα με δύο χρόνια και δεν περιλαμβάνουν μια πλήρη κατάρρευση των αγορών, αλλά πολλές διαδοχικές διορθώσεις που θα προσφέρουν παράλληλα ευκαιρίες για κέρδη. «Αν και δεν θα πρέπει να ανησυχήσετε υπερβολικά για τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα της παγκόσμιας οικονομίας, θα πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι σας προειδοποίησα» κατέληξε χαριτολογώντας ο κ. Κοντόπουλος.