Το νέο μοντέλο ανάπτυξης των οικονομιών είναι το πιο γοητευτικό θέμα αναζήτησης και συζήτησης μεταξύ των διεθνών οικονομολόγων, τους τελευταίους τουλάχιστον μήνες. Και βεβαίως είναι και το πιο ζωτικό, καθώς αφορά στην ευημερία και την επιβίωση του πλανήτη, καταρχάς σε ένα βάθος χρόνου και κατά δεύτερο λόγο με έναν τρόπο ισορροπημένο, ο οποίος δεν θα οξύνει κοινωνικές ανισότητες και δεν θα βρίσκεται σε αναντιστοιχία με την ποιότητα της καθημερινότητας και τον πολιτισμό.
Ο κύκλος της οικονομικής ορθοδοξίας, ο οποίος σηματοδοτείται με τις πολιτικές Θάτσερ και Ρέιγκαν, δείχνει να έχει εξαντλήσει σήμερα τις αντοχές του, κλείνοντας πάνω από 25 χρόνια ζωής. Η ανανέωση του δόγματος της ανάπτυξης θεωρείται αναγκαία, καθώς, αν μη τι άλλο, το διάστημα αυτό, η παγκοσμιοποίηση (με ό,τι σημαίνει σε επίπεδο εξάλειψης των συνόρων και ταχύτητα μεταφοράς τεχνολογίας και κεφαλαίων) και οι υψηλότατοι ρυθμοί ανάπτυξης των γιγαντιαίων οικονομιών της Κίνας και της Ινδίας (οι οποίες στο μεταξύ μπήκαν στο παιγνίδι), άλλαξαν κυριολεκτικά τα πάντα.
Οι οικονομίες, οι τεχνολογίες, το περιβάλλον, οι πολιτικές, η ανεργία και η φτώχεια, είναι θέματα φλέγοντα, που δεν μπορούν να λειτουργήσουν σε εθνικό, αλλά μόνο σε υπερεθνικό επίπεδο. Αυτό είναι το πρώτο κρίσιμο ζήτημα. Το δεύτερο είναι η φτώχεια, η κονιορτοποίηση του ελεύθερου χρόνου και η καταστροφή του περιβάλλοντος, η οποία αρχίζει να παίρνει τρομακτικές διαστάσεις. Αυτές είναι οι νέες προκλήσεις.
Οσον αφορά στο περιβάλλον, να επισημάνουμε ότι οι σοβαρότερες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι σε 15 με 20 χρόνια και εφόσον δεν υπάρξουν πολιτικές δράσεις για την αναστροφή του φαινομένου, θα υπάρξουν μετακινήσεις πληθυσμών, καταστροφές πόλεων κ.ο.κ. Να θυμίσουμε μόνο το τσουνάμι στην Ινδονησία και την έκθεση Μπλερ, η οποία προέβλεπε ότι η ζημιά που θα υποστεί η παγκόσμια οικονομία από την καταστροφή του περιβάλλοντος, θα είναι μεγαλύτερη από εκείνη που σημειώθηκε με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο! Και να επισημάνουμε ακόμη, ότι ο Σαρκοζί διόρισε νούμερο δύο της νέας του κυβέρνησης τον πολύ έξυπνο και δραστήριο πρώην πρωθυπουργό της Γαλλίας Ζιπέ, αναθέτοντάς του το υπουργείο Περιβάλλοντος. Η κ. Μέρκελ επίσης, παλεύει με μεγάλη επιμονή να ανεβάσει σε υπ’ αριθμόν ένα θέμα στην ατζέντα του προσεχούς G8 τη διαμόρφωση μίας παγκόσμιας πολιτικής για τη μείωση των ρύπων, ενώ το πρόβλημα έχει πάρει τον χαρακτήρα εμμονής, σε όλες τις αναλύσεις των σύγχρονων μεγάλων οικονομολόγων.
Το ψευδές δίλημμα, ή θα έχουμε ανάπτυξη ή θα φροντίζουμε για το περιβάλλον, δεν υπάρχει πλέον. Η ανάπτυξη των οικονομιών πρέπει να είναι απολύτως συμβατή σήμερα με την προστασία του περιβάλλοντος. Οπως επίσης, θεωρείται αδιανόητο για τους οικονομολόγους του σύγχρονου κόσμου και με την παράδοση του πολιτισμού, να επιμένεις σε ένα μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο θα καθηλώνει τον μισό και πλέον ίσως πληθυσμό, είτε του πλανήτη είτε μίας χώρας, στη φτώχεια και την απελπισία.
Εν έτη 2007 και μιλώντας για την επόμενη εικοσαετία, είναι πολύ άρρωστο να θεωρείς υγιή ανάπτυξη τον πλουτισμό μιας μερίδας μόνο της κοινωνίας, αδιαφορώντας για το υπόλοιπο κομμάτι της πλειοψηφίας. Η ανάπτυξη δεν μπορεί να μεταφράζεται σε ορισμένους πολύ καλούς οικονομικούς δείκτες μόνο, ενώ το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας θα ζει στο περιθώριο της εξέλιξης, αποκλεισμένο από τη γνώση, τον πολιτισμό και την απολαβή ενός μέρους από τον επιπλέον πλούτο που παράγει η οικονομία του. Η αντίληψη αυτή, η οποία οδηγεί στην παραγωγική αδράνεια και τις κοινωνικές συγκρούσεις, δεν βρίσκει θιασώτες σήμερα σε κανένα σοβαρό καπιταλιστικό κέντρο του ανεπτυγμένου κόσμου.
Η αντίληψη που κυριαρχεί τώρα στα ρεύματα της σύγχρονης οικονομικής σκέψης, είναι ότι το νέο δόγμα της ανάπτυξης θα πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τη διατήρηση του κοινωνικού ιστού και της συνοχής, παράλληλα με τη θεσμική πρόοδο που πρέπει να σημειώνεται (μεταρρυθμίσεις), με ευθύνη των πολιτικών ελίτ. Διαφορετικά, η μισή κοινωνία θα κλέβει πίσω από τους φράκτες και η άλλη μισή θα τρώει χαβιάρι ξαπλωμένη στις πισίνες. Γιατί η παγκοσμιοποίηση μεγέθυνε αναμφίβολα τον παγκόσμιο πλούτο και τους ρυθμούς της διεθνούς οικονομίας, αλλά πίεσε ταυτόχρονα πολύ μεγαλύτερους όγκους του παγκόσμιου πληθυσμού στην κατάθλιψη. Και αυτό δεν μπορεί ποτέ να αποτελεί το ζητούμενο της οικονομικής ανάπτυξης…