Ουψηλότερες ουρανοξύστης στην Κίνα θα έχει ολοκληρωθεί την επόμενη άνοιξη και θα συμβολίζει τόσο την οικονομική ισχύ της χώρας όσο και τη μεγάλη σημασία των δεσμών της με την Ιαπωνία. Εδώ και μια δεκαετία το 101όροφο μεγαθήριο κατασκευάζεται από την ιαπωνική εταιρεία Mori. Αυτό το φιλόδοξο σχέδιο, συνολικής αξίας 1,1 δισ. δολαρίων, είναι μια ακόμη ένδειξη των ισχυρών δεσμών μεταξύ Κίνας και ιαπωνικών εταιρειών. Ηταν οι πρώτες που επένδυσαν στην Κίνα, όταν το Πεκίνο άνοιξε τις πύλες της χώρας, προ 30ετίας. Η Ιαπωνία είναι σήμερα η τρίτη μεγαλύτερη πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων μετά το Χονγκ Κονγκ και το φορολογικό παράδεισο των Παρθένων Νήσων. Η Κίνα πήρε πρόσφατα την πρωτιά από τις ΗΠΑ ως ο μεγαλύτερος εμπορικός έταιρος της Ιαπωνίας.
Αλλά την ιδέα πως η Κίνα είναι ένας κόμβος για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις και μια νέα αγορά, με πολλές ευκαιρίες, δεν φαίνεται να μοιράζονται όλες οι ιαπωνικές επιχειρήσεις. Ορισμένες εταιρείες μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους σε διαφορετικές χώρες ενώ άλλες δεν επεκτείνονται πέραν των ιαπωνικών συνόρων. Οι ιαπωνικές εταιρείες διοχέτευσαν κεφάλαια 4,5 δισ. δολαρίων μέσα στο 2006, αντανακλώντας μια πτώση της τάξεως του 30% από τα 6,5 δισ. δολάρια που είχαν επενδυθεί το 2005, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εμπορίου της Κίνας.
Οι ιαπωνικές εταιρείες ηλεκτρονικών ειδών διατηρούν ορισμένες δραστηριότητες στην Κίνα που αφορούν όμως απλές και όχι εξιδεικευμένες παραγωγικές εργασίες. Αυτό δεν συμβαίνει τόσο για να προστατευθούν οι θέσεις εργασίας των Ιαπώνων, αλλά για να αποτραπούν δυσάρεστα περιστατικά παραβίασης των πνευματικών δικαιωμάτων, όπως και για να παραμείνει η δυναμική των καινοτομιών διατηρώντας στενά συνδεδεμένους τους τομείς της ανάπτυξης και της παραγωγής, στην εγχώρια αγορά.
Καθώς η ανταγωνιστικότητα συσχετίζεται από την επάρκεια στη μεταποίηση και οι ιδιότητες που προστατεύονται από τα πνευματικά δικαιώματα συνδέεται περισσότερο με την παραγωγική διαδικασία είναι αρκετά λογικό για μια εταιρεία να παραμένει κοντά στην έδρα της. Πέραν τούτου, οι εξειδικευμένες παραγωγικές εργασίες δεν βασίζονται στο φθηνό εργατικό δυναμικό που προσφέρει η Κίνα, περιορίζοντας έτσι τα οφέλη που μπορεί να αποκομισθούν από μια χώρα με χαμηλά ημερομίσθια.
Σ’ ό,τι αφορά τις αυτοκινητοβιομηχανίες, η Toyota, η Honda και η Nissan έχουν κατασκευάσει μεγάλα εργοστάσια στη Γκουαντζού με στόχο την παραγωγή αυτοκινήτων για τους Κινέζους. Λόγω του αδύναμου γεν, όμως, που καθιστά φθηνότερες τις ιαπωνικές εξαγωγές, οι αυτοκινητοβιομηχανίες εστιάζουν περισσότερο στην παραγωγή αυτοκινήτων στη χώρα τους. Ενδεικτικό είναι ότι η Honda ανοίγει ένα νέο εργοστάσιο στην Ιαπωνία. Είναι το πρώτο της μετά από μια 30ετία, παρά την πτώση των πωλήσεων στην εγχώρια αγορά.
Ακόμα και για τις ιαπωνικές εταιρείες που επενδύουν πρωτίστως στο εξωτερικό, έρευνες δείχνουν μια τάση απομάκρυνσης από την Κίνα σε άλλες ασιατικές χώρες. Χαρακτηριστικό είναι, άλλωστε, ότι προ μιας τριετίας το 86% των εν λόγω ιαπωνικών εταιρειών σχεδίαζαν να επεκταθούν στην Κίνα, ενώ πέρυσι το ποσοστό αυτό υποχώρησε στο 77%. Μάλιστα το 2% σχεδίαζει την μείωση της έκθεσής του στην κινεζική αγορά.
Η διστακτικότητα των ιαπωνικών εταιρειών αποδίδεται, επίσης, στο ότι η δική τους επιχειρηματική κουλτούρα δεν βρίσκει εφαρμογή στην Κίνα. Τα διευθυντικά στελέχη είναι Ιάπωνες και προβιβάζονται βάση παλαιότητας και των ικανοτήτων, οπότε οι προοπτικές για τους Κινέζους υπαλλήλους είναι πολύ φτωχές. (Ενα αστείο που κυκλοφορεί τελευταία στην Κίνα είναι ότι, εάν θέλεις να πάρεις μια γεύση του κομμουνισμού, το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να εργαστείς σε μια ιαπωνική εταιρεία). Επιπροσθέτως, οι ιαπωνικές εταιρείες συνηθίζουν να διατηρούν μακροπρόθεσμες σχέσεις με συγκεκριμένους κινεζικούς παράγοντες. Οπως επισημαίνει ο Γιοσιμίτσου Ισόι της Mori, συνάντησε πολλές δυσκολίες με τους όρους του συμβολαίου, καθώς όλα ακόμα και ορισμένες λεπτομέρειες που προσδιορίζονται προφορικά, πρέπει να είναι σε γραπτό λόγο. Οσο για το μεγαθήριο της Σαγκάης, οι κατασκευαστές αναγκάστηκαν το 2005 να την επασχεδιάσουν και να ξαναφτιάξουν από στρογγυλή σε πολυγωνική, επειδή οι Κινέζοι θεώρησαν ότι θύμιζε τον αναδυόμενο ήλιο της ιαπωνικής σημαίας. Στην πραγματικότητα, όμως, οι ιαπωνικές εταιρείες έχουν ήδη αλλάξει τον προσανατολισμό τους.
