Κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας επικράτησε στις διεθνείς αγορές την εβδομάδα που διανύσαμε, με τους επενδυτές να επιστρέφουν διστακτικά στις αναδυόμενες αγορές, στα carry trades και στις χρηματιστηριακές αγορές. Οι εξελίξεις αυτές υποδηλώνουν ότι η αιφνιδιαστική απόφαση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Fed, στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας, να μειώσει 25μβ το βασικό προεξοφλητικό επιτόκιο, να βελτιώσει τους όρους δανεισμού χρεογράφων από τις επενδυτικές τράπεζες και να συνεχίσει να παρέχει ρευστότητα στη διατραπεζική αγορά, έχουν καταφέρει να αποκαταστήσουν εν μέρει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και την ηρεμία στις αγορές. Αύξηση ρευστότητας ανακοινώθηκε και από την ΕΚΤ αυτή την εβδομάδα με τον επιπλέον δανεισμό κεφαλαίων ύφους 40 δισ. ευρώ προς τις τράπεζες για τρεις μήνες, πέρα από τις τακτικές μηνιαίες δημοπρασίες, προκειμένου να περιοριστούν οι πιέσεις στα βραχυπρόθεσμα επιτόκια. Στην πρόσφατη βελτίωση του κλίματος συνέβαλε και η είδηση στα μέσα της εβδομάδας ότι οι τέσσερις μεγαλύτερες τράπεζες των ΗΠΑ (Citigroup, Bank of America, J.P. Morgan Chase και Wachovia) δανείστηκαν χρήματα απευθείας από τη Fed μέσω του discount rate παρά το γεγονός ότι δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας και είχαν τη δυνατότητα να αντλήσουν χρήματα με πιο ευνοϊκούς όρους. Στόχος τους, όπως άλλωστε ανακοίνωσαν οι ίδιες οι τράπεζες, ήταν να ενθαρρύνουν και άλλους δανειστές να προσφύγουν σε άμεσο δανεισμό από τη Fed αδιαφορώντας για τη μέχρι τώρα αντίληψη ότι σε μία τέτοιου είδους κίνηση προσφεύγουν αναγκαστικά οι τράπεζες που δεν έχουν πρόσβαση στις αγορές χρήματος.
Η γερμανική Deutsche Bank έκανε επίσης χρήση του επιτοκίου της Fed λίγες ημέρες νωρίτερα, κίνηση που δημιουργεί αισιοδοξία στις αγορές ότι οι τράπεζες έχουν αρχίσει να υιοθετούν μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Επίσης, η δεύτερη μεγαλύτερη αμερικανική τράπεζα, Bank of America, ανακοίνωσε ότι επένδυσε στην Countrywide Financial Corp, τη μεγαλύτερη αμερικανική εταιρεία χορήγησης στεγαστικών δανείων, ποσό ύψους $2 δισ. σε μετατρέψιμες προνομιούχες μετοχές προκειμένου να αντιμετωπίσει η τελευταία προβλήματα χρηματοδότησης.
Εντούτοις, παρά τα σημάδια βελτίωσης, τα προβλήματα ρευστότητας δεν έχουν πλήρως εξαλειφθεί και οι ανησυχίες για εμβάθυνση της πιστωτικής κρίσης και αρνητικών επιπτώσεων στον ρυθμό ανάπτυξης της αμερικανικής αλλά και διεθνής οικονομίας γενικότερα παραμένουν. Χαρακτηριστικά, στη δημοπρασία της ΕΚΤ νωρίς την Πέμπτη, η ζήτηση ήταν τριπλάσια της προσφοράς με το μέσο επιτόκιο να διαμορφώνεται στο 4,49%, αρκετά υψηλότερα από το βασικό επιτόκιο 4,00%. Επίσης, ο διευθύνων σύμβουλος της Countrywide Financial δήλωσε μία μόλις ημέρα μετά τη κίνηση της Bank of America ότι η κατάσταση που επικρατεί στην αγορά κατοικίας και στην αγορά εμπορικών χρεογράφων δεν έχει βελτιωθεί. Παράλληλα, οι Lehman Brothers και HSBC ανακοίνωσαν ότι κλείνουν τις μονάδες subprime στις ΗΠΑ και απολύουν τους εργαζόμενους με τον συνολικό αριθμό απολύσεων στην αγορά στεγαστικών δανείων των ΗΠΑ να ανέρχονται στις 12.000 περίπου σε μία μόνο εβδομάδα.
Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει πολλούς στη σκέψη ότι η Fed θα υποχρεωθεί πιθανότατα να πάρει πιο δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης ρευστότητας προχωρώντας σε μείωση του βασικού παρεμβατικού επιτοκίου Fed Funds rate ενδεχομένως και πριν από την επόμενη προγραμματισμένη συνεδρίασή της στις 18 Σεπτεμβρίου. Αλλωστε, ο πρόεδρος της Επιτροπής Τραπεζικών Υποθέσεων της Γερουσίας δήλωσε στις αρχές της εβδομάδας, μετά τη συνάντηση που είχε με τον επικεφαλή της Fed και τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, ότι ο κ. Bernanke τον διαβεβαίωσε πως η τράπεζα είναι διατεθειμένη να χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα προκειμένου να επαναφέρει ηρεμία στις αγορές.
Σε μία τέτοια περίπτωση και δεδομένης της συνεχιζόμενης κρίσης και αβεβαιότητας, η ΕΚΤ δεν αποκλείεται να αλλάξει στάση στη νομισματική πολιτική της και να διατηρήσει αμετάβλητα τα επιτόκια στην επόμενη συνεδρίασή της τον Σεπτέμβριο παρά τα «επιθετικά» σχόλια του προέδρου κ. Trichet τον Αύγουστο για «στενή παρακολούθηση» των συνθηκών που διασφαλίζουν σταθερότητα τιμών. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας, παρά τις αρχικές εκτιμήσεις λίγες εβδομάδες νωρίτερα, «ανέβαλε» στη συνεδρίαση αυτής της εβδομάδας την αύξηση στα επιτόκιά της για αργότερα (ίσως και μετά τον Σεπτέμβριο) με τονν διοικητή κ. Fukui να παραδέχεται εμμέσως ότι στην απόφαση αυτή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η συνεχιζόμενη κρίση στις αγορές.
Προς μεγάλη όμως έκπληξη, η ΕΚΤ έστειλε μήνυμα στις αγορές αυτή την εβδομάδα ότι η προοπτική μίας νέας αύξησης στα επιτόκιά της τον επόμενο μήνα δεν έχει αποκλειστεί αναφέροντας χαρακτηριστικά σε ανακοίνωσή της ότι η θέση της για τη νομισματική πολιτική της εκφράστηκε από το πρόεδρο κ. Trichet στη συνέντευξη Τύπου τον Αύγουστο.
Ομως, παρά την απρόσμενη αυτή κίνηση, η ΕΚΤ θεωρείται μάλλον απίθανο -δεδομένων των τρεχουσών συνθηκών- να έχει ήδη προαποφασίσει την επόμενη κίνησή της. Συνεπώς, το ενδεχόμενο αύξησης στα ευρωπαϊκά επιτόκια στις 6 Σεπτεμβρίου παραμένει ανοιχτό, αλλά σίγουρα όχι πια βέβαιο, όπως εκτιμούσε η προθεσμιακή αγορά δύο εβδομάδες νωρίτερα, πριν από την εκδήλωση της κρίσης στην αγορά χρήματος.
Η κ. Παρασκευή Πετροπούλου είναι οικονομική αναλύτρια της Eurobank EFG.
