Εάν αναρωτηθήκατε ποτέ για ποιο λόγο επιβάλλονται φόροι κληρονομιάς, η απάντηση του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και την Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) είναι ότι πρόκειται για θέμα «απονομής δικαιοσύνης». Ειδικότερα, υποστηρίζεται από τον διεθνή οργανισμό, οι φόροι κληρονομιάς επιβάλλονται με απώτερο στόχο να αντισταθμισθεί η τάση συγκέντρωσης της ακίνητης περιουσίας στα χέρια των μελών των πολύ εύπορων οικογενειών ή «δυναστειών». Πέραν της επίδρασής τους όμως στη διανομή του πλούτου, οι φόροι κληρονομιάς έχουν επίδραση στο εισόδημα και στα «φαινόμενα αντικατάστασης». Τα τελευταία αφορούν το γεγονός ότι όλοι εν λόγω φόροι καθιστούν πιο ακριβή τη μεταβίβαση της δυνατότητας κατανάλωσης που έχει ο ιδιοκτήτης στους κληρονόμους του, αναλογικά με την τρέχουσα διαφυγούσα δυνατότητά τους κατανάλωσης. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν, επιζητείται -ή επιδοτείται, θα μπορούσε να υτποστηρίξει κανείς- η τρέχουσα κατανάλωση, μειώνοντας αντιστοίχως την «αποταμίευση» που γίνεται μέσω των επενδύσεων σε ακίνητα. Από την άλλη πλευρά, η υποχρέωση στην καταβολή φόρου κληρονομιάς καθιστά «φτωχότερο» εκείνον ο οποίος διαθέτει στους κληρονόμους του ένα περιουσιακό στοιχείο, γεγονός το οποίο συνεπάγεται -κατά πάσα πιθανότητα- τον περιορισμό των δυνατοτήτων του σε ό,τι αφορά την κατανάλωση. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ασφαλώς μία υπόθεση, η οποία μπορεί να απαντηθεί μόνον στην πράξη.
Στο πλαίσιο αυτού του σκεπτικού, η σημασία της επιβολής φόρων κληρονομιάς αναφορικά με την οικονομική συμπεριφορά των ατόμων και με τη μακροπρόθεσμη προοπτική ανάπτυξης της εθνικής τους οικονομίας, μπορεί να αξιολογηθεί μόνον εάν είναι γνωστή η σκοπιμότητα των επενδύσεών τους σε ακίνητα. Με άλλα λόγια, αγοράζουν ακίνητα για να βρεθούν οι ίδιοι σε καλύτερη οικονομική θέση όταν θα διανύουν την τρίτη ηλικία ή με στόχο να τα κληροδοτήσουν στα παιδιά τους (ή σε κάποιον άλλον «τυχερό»); Αναλυτές εκτιμούν ότι έως και τα δύο τρίτα της συσσώρευσης κεφαλαίων ίσως έχουν ως κίνητρο την κληροδότησή τους. Εάν αυτό ισχύει πράγματι, μία κυβέρνηση, η οποία προσβλέπει στην ανάπτυξη, μάλλον θα πρέπει να είναι συντηρητική ως προς την επιβολή υψηλών φόρων κληρονομιάς.
Η σύγκριση των διαφόρων συστημάτων φόρων κληρονομιάς θα αποτελούσε ευκολότερη υπόθεση εάν δεν υπήρχε μία σημαντική διαφοροποίηση. Από χώρα σε χώρα, υπάρχουν σημαντικές διαφορές στο ποιος είναι υπόχρεος να τους καταβάλει… εκείνος ο οποίος κληροδοτεί ή οι κληρονόμοι. Το πρώτο ισχύει στη Βρετανία και στις ΗΠΑ και το δεύτερο στις περισσότερες. Κάθε πλευρά υποχρεούται στην καταβολή μέρους του συνολικού ποσοστού. Ενας δεύτερος σημαντικός παράγοντας αφορά το αν επιβάλλονται φόροι κληρονομιάς όταν ο κληρονόμος είναι ξένος υπήκοος. Στις περισσότερες των περιπτώσεων ισχύει, εφόσον είτε η μία είτε η άλλη πλευρά είναι μόνιμοι κάτοικοι της χώρας στην οποία υπάρχουν τα περιουσιακά στοιχεία που κληροδούνται.
Τέλος, σημαντική αναφορικά με τη φορολόγησή τους είναι η μέθοδος αποτίμησης της αξίας των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων, καθώς και οι εξαιρέσεις ή οι μειώσεις φόρου που προβλέπονται για συγκεκριμένες περιπτώσεις. Η αποτίμηση της αξίας του κληροδοτήματος είναι αναμφισβήτητη όταν πρόκειται για ρευστό, καταθέσεις ή μετοχές εισηγμένων εταιρειών. Η αποτίμηση όμως της αξίας ακινήτων ή των μετοχών μη εισηγμένων επιχειρήσεων αποτελεί πιο δύσκολη υπόθεση. Σε πολλές χώρες, μάλιστα, υφίστανται ειδικές «προβλέψεις» που επιτρέπουν την υποτίμησή τους συγκρτικά με την πραγματική, αγοραία αξία τους.
