Για εκείνους που σταματούν να αποταμιεύουν τα χρήματά τους κάτω από το στρώμα τους, οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι είναι η επόμενη καλύτερη λύση. Επενδύουν τα χρήματα των πελατών τους σε ασφαλή προϊόντα που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα άμεσης ρευστοποίησης. Αυτό τουλάχιστον ισχύει θεωρητικά. Διότι με την πρόσφατη κρίση στην αμερικανική αγορά στεγαστικών δανείων, ο ισχυρισμός αυτός τέθηκε υπό αμφισβήτηση. Την περασμένη εβδομάδα οι επενδυτικοί οίκοι προσπάθησαν να απαλλαχθούν από τις επικίνδυνες τοποθετήσεις και στράφηκαν στη σιγουριά των κρατικών ομολόγων.
Αν και οι αγορές φαίνεται να έχουν ηρεμήσει, οι κεντρικές τράπεζες βρίσκονται σε εγρήγορση. Εχουν τονώσει τη ρευστότητα του συστήματος με μεγάλα κεφάλαια – κάτι που συνέχισαν να το κάνουν και την περασμένη εβδομάδα. Επίσης, η FED μείωσε το επιτόκιο στο 5,75% (από 6,25%) προκειμένου να διευκολύνει τον δανεισμό των τραπεζών και επιμήκυνε τη διάρκεια της χρηματοδότησης προς αυτές σε 30 ημέρες. Επιπλέον ενθάρρυνε τις τράπεζες να μη διστάζουν να αποκτούν την απαραίτητη ρευστότητα. Εξάλλου, τέσσερις μεγάλες τράπεζες – Citigroup, J.P. Morgan Chase, Wachovia και Bank of America, όλη την προηγούμενη εβδομάδα αντλούσαν τη ρευστότητα που προσέφερε η FΕD.
Είναι, όμως, αυτό αρκετό; Η FED σε ανακοίνωσή της δημιούργησε αμφιβολίες στις αγορές. Και αυτό διότι άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο σχετικά με την πρόθεσή της να μειώσει το βασικό – παρεμβατικό επιτόκιο, στην περίπτωση που οι τράπεζες εξακολουθήσουν να κάνουν επικίνδυνες κινήσεις και να θέτουν σε κίνδυνο την απασχόληση. Πάντως, ο επικεφαλής της FED, Μπεν Μπερνάνκι, είχε δηλώσει ότι θα χρησιμοποιούσε όλα τα διαθέσιμα εργαλεία προκειμένου να αποφευχθεί η κρίση. Αντίθετα, η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε την αύξηση των επιτοκίων, παρά τους υπαινιγμούς που είχαν προηγηθεί περί του αντιθέτου, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κράτησε στάση αναμονής μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου.
Πάντως, οι αγορές εμφανίζονται να έχουν καθησυχαστεί. Αλλά το ζήτημα παραμένει στη σκοτεινή αγορά των δανείων χαμηλής εξασφάλισης. Ο μηχανισμός των δανείων αυτών είναι απλός: μία μεγάλη επιχείρηση πουλάει ένα συμφωνητικό (ομόλογο), το οποίο, για παράδειγμα, θα ξεπληρώσει σε 90 ημέρες. Πρόκειται στην ουσία για μια αγοραπωλησία τίτλου. Αυτή η πρακτική οδήγησε την αμερικανική αγορά σε κρίση το 1970, όταν οι σιδηρόδρομοι Penn Central Railroad έχασαν 82 εκατ. δολάρια. Τώρα το πρόβλημα είναι λίγο διαφορετικό. Το συμφωνητικό – ομόλογο (τίτλος) δεν εκδίδεται και δεν καλύπτεται μόνο από το καλό όνομα της επιχείρησης, αλλά από στοιχεία του ενεργητικού της, όπως στεγαστικά δάνεια ή απαιτήσεις από πιστωτικές κάρτες. Πράγματι, η αγορά της τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Υπολογίζεται ότι η αγορά αυτή ανέρχεται σε περισσότερα από 2 τρισ. δολάρια. Αλλά οι εκδότριες εταιρείες φαίνεται ότι έχουν προβλήματα ρευστότητας, αναφέρει ο αναλυτής Louise Purtle της CreditSights. Διότι η χρηματοδότηση από την τιτλοποίηση είναι βραχυπρόθεσμη και οι επενδύσεις γίνονται σε μακροπρόθεσμες τοποθετήσεις.
Το πρόβλημα φάνηκε την προηγούμενη εβδομάδα στις χρηματαγορές, όταν ξεκίνησε έντονη ρευστοποίηση τέτοιων τίτλων. Οι ρευστοποιήσεις προήλθαν για δύο βασικούς λόγους: Πρώτον, οι επενδυτές φοβούνται μήπως οι τράπεζες δεν θα είναι σε θέση να καλύψουν τις απαιτήσεις. Ο δεύτερος φόβος σχετίζεται με την αξία των καλύψεων (ενέχυρα) των στεγαστικών δανείων, ειδικά την περίοδο αυτή που οι οίκοι αξιολόγησης προχωρούν σε υποβάθμιση των τίτλων που είναι συνδεδεμένα με αυτά τα δάνεια.
Μόνο μεγάλες τράπεζες που τηρούν αυστηρά κριτήρια (κατά τα πρότυπα των Fannie Mae και Freddie Mac) μπορούν ακόμα να δανείζονται με την ίδια ευκολία. Αλλά και η αγορά των δανείων αυτών, δηλαδή που πληρούν τα αυστηρά κριτήρια των Fannie Mae και Freddie Mac παρουσίασε σημάδια κόπωσης την προηγούμενη εβδομάδα.
Πάντως, αυτή η διαταραχή στην αγορά των στεγαστικών δανείων ήταν αναμενόμενη. Φαίνεται ότι οι αξιωματούχοι της FED αδράνησαν μπροστά στην ταχύτητα ανάπτυξης ορισμένων τραπεζών, όπως η Countrywide και η Capital One. Η Countrywide είναι η μεγαλύτερη αμερικανική τράπεζα στεγαστικών δανείων, διαθέτοντας καλό μάνατζμεντ. Ωστόσο, δεν απέφυγε τα χτυπήματα από την κρίση στην αγορά στεγαστικών δανείων. Στις 22 Αυγούστου, η Bank of America ανακοίνωσε ότι προσέφερε 2 δισ. δολάρια στην Countrywide, αγοράζοντας μετοχές της τελευταίας.
Η επιπλοκή στην αγορά των στεγαστικών δανείων επιβάρυνε μία ήδη τρωτή οικονομία. Εάν οι καταναλωτές θελήσουν να πληρώσουν λιγότερα καθώς μειώνονται και οι αξίες των ακινήτων, η κατανάλωση θα δεχθεί σημαντική μείωση. Αν η οικονομία υποχωρήσει, θα υπάρξουν επιπτώσεις στον πληθωρισμό. Ο Richard Berner της Morgan Stanley πιστεύει ότι η κρίση αυτή θα περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις, καθώς θα συγκρατήσει τη ζήτηση.
Τώρα πολλοί αναμένουν μείωση των επιτοκίων από τη FED στην επόμενη συνεδρίαση στις 18 Σεπτεβρίου. Μερικοί, ωστόσο, πιστεύουν ότι τη μείωση των επιτοκίων μπορεί να την κάνει συντομότερα. Αλλά μπορεί και να τους απογοητεύσει. Η FED έχει την αγωνία να ηρεμήσει τις αγορές ώστε τα κεφάλαια να επενδύονται αποτελεσματικά με βάση το κριτήριο του κινδύνου και της απόδοσης. Ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών είναι να απαλλάξει την αγορά από τα λάθος σήματα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν στρεβλώσεις στις τιμές και όχι να προστατέψει τις αγορές από «σημάδια» που δεν τους είναι αρεστά.