Ο καθορισμός του κόστους του χρήματος, άμεσα, μέσω των επιτοκίων τους δανεισμού και έμμεσα, ρυθμίζοντας τη ρευστότητα στη διατραπεζική αγορά, αποτελεί το βασικό εργαλείο χειρισμών των ανά τον κόσμο κεντρικών τραπεζών σε εποχές ομαλότητας. Η τρέχουσα διαφέρει, καθώς τουλάχιστον τις τέσσερις τελευταίες εβδομάδες, μετά το πλήρες ξέσπασμα της κρίσης στην αμερικανική αγορά στεγαστικής πίστης μειωμένης εξασφάλισης, επικρατεί αναταραχή στις αγορές και φόβοι για την πορεία της αμερικανικής οικονομίας και όχι μόνον.
Προ διετίας, οι ανά τον κόσμο κεντρικές τράπεζες άνοιξαν έναν κύκλο αυξήσεων των επιτοκίων τους, τα οποία κυμάνθηκαν προηγουμένως σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Το φθηνό τότε διαθέσιμο χρήμα συνέτεινε στην πρόσω ολοταχώς λειτουργία της παγκόσμιας παραγωγικής μηχανής. Ασφαλώς, εξαίρεση αποτελούσε η Ιαπωνία, όπου τα επιτόκια χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο καταπολέμησης του ιδιαίτερου προβλήματος της οικονομίας της, του έτερου επικίνδυνου φαινομένου που φέρει την ονομασία αντιπληθωρισμός. Και εκεί, όμως, η Τράπεζα της Ιαπωνίας είχε αρχίσει να προχωρεί δειλά σε οριακές αυξήσεις του κόστους του χρήματος.
Το νέο σκηνικό
Οι εκτιμήσεις των εμπειρογνωμόνων αλλά και των αγορών προξεφλούσαν μέχρι πρότινος την περαιτέρω άνοδο των επιτοκίων παγκοσμίως. Η κρίση στην αμερικανική αγορά κατοικίας και κατόπιν στην αμερικανική αγορά στεγαστικής πίστης μειωμένης εξασφάλισης έχει αλλάξει τα δεδομένα. Την Πέμπτη, 6 Σεπτεμβρίου, συνεδριάζει η αρμόδια για τη χάραξη νομισματοπιστωτικής πολιτικής Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Οι παράγοντες που θα πρέπει να αξιολογήσει είναι τώρα πολλοί και το θέμα δεν είναι πλέον «απλό». Ανάμεσά τους, η επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας της Ευρωζώνης στο 0,3% το δεύτερο τρίμηνο έναντι του 0,7% του πρώτου και οι επιπτώσεις που η αναταραχή στις αγορές ενδέχεται να επιφέρει το τρίτο. Επίσης, η υποχώρηση των δεικτών εμπιστοσύνης καταναλωτών και επιχειρηματικού κόσμου στην προοπτική της ανάπτυξής της· η σημαντική μείωση των νέων παραγγελιών προς τις βιομηχανίες· το έλλειμμα ρευστότητας που παρατηρείται στις αγορές, παρά τις επανειλημμένες παρεμβάσεις της τράπεζας και οι αναταράξεις στη διεθνή αγορά συναλλάγματος. Η κυκλοφορία του χρήματος (Μ3) συνεχίζει να αυξάνεται ραγδαία, σημειώνοντας τον Ιούλιο άνοδο ρεκόρ, της τάξεως του 11,7%. Από την άλλη πλευρά, η ανεργία διαμορφώνεται πλέον στην Ευρωζώνη στο χαμηλό ποσοστό ρεκόρ του 6,9%. Ο πληθωρισμός διατηρείται για δωδέκατο κατά σειρά μήνα κάτω από το πλαφόν του 2%, το ανώτατο επιθυμητό σύμφωνα με την ΕΚΤ, ανερχόμενος τον Αύγουστο στο ετήσιο ποσοστό του 1,8%. Από τους αστάθμητους παράγοντες συνεχίζουν να παραμένουν οι τιμές του πετρελαίου, οι οποίες διατηρούνται πάνω από τα 70 δολάρια τα βαρέλι, κυμαινόμενες την Παρασκευή περίπου 7% χαμηλότερα ωστόσο, από τα επίπεδα ρεκόρ των 78,77 δολαρίων, τα οποία σημειώθηκαν την 1η Αυγούστου φέτος.
Οι προβλέψεις
Δημοσκόπηση του Reuters αυτήν την εβδομάδα, φέρει τους 62 από τους 82 οικονομολόγους που συμμετείχαν, να εκτιμούν ότι το βασικό επιτόκιο του ευρώ θα διατηρηθεί αυτήν την εβδομάδα στο 4%. Οι πιθανότητες να αυξηθεί στο 4,25% παραμένουν ωστόσο ικανές, ανερχόμενες στο 40%, έναντι βεβαίως του «σχεδόν σίγουρου» 75%, που υπολογιζόταν προ δύο εβδομάδων. Ορισμένες φωνές, όμως, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών συνδικάτων αλλά και του προέδρου της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, συνεχίζουν να επιμένουν στην ανάγκη μείωσης των επιτοκίων του ευρώ.
Η Τράπεζα της Αγγλίας αναμένεται επίσης να διατηρήσει σταθερό το βασικό επιτόκιό της δανεισμού στο 5,75% την επόμενη εβδομάδα, έπειτα από πέντε διαδοχικές αυξήσεις του από τις αρχές του έτους.
Τα επιτόκια αναμένεται να διατηρηθούν αμετάβλητα και στην Ασία, τουλάχιστον έως ότου εκτονωθεί η κρίση στην αμερικανική αγορά στεγαστικής πίστης και απομακρυνθούν οι φόβοι για τη γενίκευσή της.
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει προς το παρόν η περίπτωση της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), της οποίας ο επικεφαλής, Μπεν Μπερνάνκι, υποστήριζε στις αρχές του Αυγούστου ότι προτεραιότητά της παραμένει πάντα η πρόληψη των πληθωριστικών πιέσεων, για να βρεθεί σύντομα δοκιμαζόμενος όμως εν μέσω της αναταραχής στις αγορές. Η επόμενη κίνηση της Fed δεν θα έχει τόσο μεγάλη σημασία άμεσα, ως προς την επίδρασή της στις αγορές, καθώς δεν αναμένεται αποφασιστική. Μεγαλύτερη σημασία θα έχουν οι χειρισμοί, κυρίως οι επικοινωνιακοί, του κ. Μπερνάνκι, ο οποίος θα πρέπει να αποδείξει ότι δεν φοβάται έναν αγώνα «μπραντ ντε φερ» μαζί τους!