Μια στο καρφί και μια στο πέταλο ήταν οι ανακοινώσεις του προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους και του επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της χώρας, Fed, Μπεν Μπερνάνκι, την Παρασκευή. Και οι δύο αξιωματούχοι, αναφερόμενοι στην κρίση που έχει ξεσπάσει στην αμερικανική αγορά στεγαστικής πίστης μειωμένης εξασφάλισης, έστειλαν μήνυμα στις αγορές, αναφέροντας την πρόθεσή τους να προφυλάξουν την αμερικανική οικονομία από το να υποχωρήσει με αφορμή αυτήν, σε κατάσταση ευρύτερης αποδυνάμωσης. Ωστόσο, και οι δύο τόνισαν ότι όσοι κερδοσκοπούν είναι ουσιαστικά «άξιοι της τύχης» τους, όταν ο τροχός γυρίζει ανάποδα!
Χρησιμοποιώντας ηπιότερους τόνους, ο κ. Μπερνάνκι τόνισε ότι η Fed δεν θα προσφέρει σανίδα σωτηρίας στους επενδυτές που αστόχησαν, παρότι είναι έτοιμη να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να υψώσει -όπως είπε χαρακτηριστικά- ασπίδα προστασίας της αμερικανικής οικονομίας από την αναταραχή που επικρατεί στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ο πρόεδρος Μπους, αντιθέτως, έκανε ευθέως λόγο για κερδοσκόπους, λέγοντας ότι δεν είναι δουλειά της κυβέρνησης να τους «σώσει» ενώ τόνισε ότι η πρόσφατη «αναστάτωση» στην αγορά στεγαστικής πίστης μειωμένης εξασφάλισης είναι ήπια σε ό,τι αφορά τις ευρύτερες επιπτώσεις της στην οικονομία της χώρας.
Η αρχική αντίδραση της Wall Street στις ανακοινώσεις αυτές ήταν την Παρασκευή αρνητική, με αποτέλεσμα ο Dow Jones να αρχίσει να χάνει έδαφος, μετά την αριχκή εκτίναξή του εν μέσω υψηλών προσδοκιών. Στη διάρκεια της συνεδρίασης, όμως, οι δείκτες ανέκαμψαν ισχυρά. Σταθεροποιητικές τάσεις επικράτησαν στις αγορές των ομολόγων και του συναλλάγματος.
Οι αποστάσεις, τις οποίες έλαβαν και οι δύο αξιωματούχοι από τις «κερδοσκοπικές δυνάμεις» είναι εξέχουσας σημασίας, καθώς καθίσταται σαφές ότι θέτουν το θέμα επί της βάσεως κριτηρίων ηθικής, στέλνοντας σημαντικό μήνυμα στον αμερικανικό λαό. Είναι δε ουσιαστικό το μήνυμα αυτό για τη συγκεκριμένη περίπτωση, καθώς η κρίση αυτή αφορά ένα μεγάλο αριθμό δανειοληπτών, εργαζομένων, καθημερινών ανθρώπων, οι οποίοι κινδυνεύουν να χάσουν το βασικό αγαθό που λέγεται «εστία» χωρίς να ευθύνονται πραγματικά οι ίδιοι. Είναι επίσης ουσιαστικό, καθώς όλα προοιωνίζονται την επικείμενη λήψη μέτρων -η οποία συζητείται και εκκρεμεί από καιρό- για τη ρύθμιση των αγορών των παραγώγων προϊόντων, που μέχρι σήμερα λειτουργούν σχεδόν ανεξέλεγκτα συγκριτικά με άλλες αγορές, όπως των μετοχών, των αμοιβαίων κεφαλαίων, των ομολόγων κ.ά.
Ο πρόεδρος Μπους εξήγγειλε χθες την πρόθεσή του να ζητήσει από το Κογκρέσο να υπερψηφίσει σχέδιο νόμου γαι την υπαγωγή και των δανειοληπτών στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Κατοικίας, από τον οποίο καλύπτονται ήδη ασφαλιστικά τα υπόλοιπα ενυπόθηκα δάνεια. Πολύ απλά, με αυτόν τον τρόπο, θα δοθεί χρόνος στους χαμηλόμισθους εργαζομένους, οι οποίοι βαρύνονται με στεγαστικά δάνεια ώστε να προχωρήσουν στην αναδιαπραγμάτευσή τους και να μπορέσουν να διατηρήσουν την ιδιοκτησία τους. Ο κ. Μπους θα προωθήσει και νομοσχέδιο φορολογικής μεταρρύθμισης για την επίτευξη του ίδιου σκοπού.
Αναλυτές στις ΗΠΑ ανέφεραν χθες ότι οι προτάσεις του προέδρου αποσκοπούν στο να βοηθηθούν τα θύματα ορισμένων από τις υπερβολές που παρατηρήθηκαν στην αμερικανική αγορά στεγαστικής πίστης -μεταξύ άλλων, με την τιτλοποίηση στεγαστικών δανείων- χωρίς όμως να βοηθάει με οποιονδήποτε τρόπο εκείνους οι οποίοι ευθύνονται για τη δημιουργία του προβλήματος. Αλλοι όμως εξέφραζαν διαφορετική άποψη, λαμβάνοντας θέσεις που αναφέρονται περισσότερο στους κανόνες μιας ελεύθερης αγοράς. Μιλώντας στο Reuters, αναλυτής από την Καλιφόρνια υποστήριξε ότι το σχέδιο του προέδρου Μπους θα καταστήσει στην ουσία τους φτωχούς ιδικτήτες κατοικίας «σκλάβους» αυτής τους της ιδιοκτησίας. Οπως εξήγησε ο ίδιος, «εάν ένας δανειολήπτης δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος που βαρύνεται με επιτόκιο της τάξεως του 1% έως και 8%, ίσως να μπορέσει να το πράξει εάν αυτό παγιωθεί στο 3% με 4%. Ωστόσο, οι όροι του δανείου σημαίνουν ότι ουδέποτε θα καταφέρει να αποπληρώσει το δάνειο… ο μόνος τρόπος να ανακτήσουν την οικονομική υπόστασή τους αυτοί οι δανειολήπτες είναι μέσω της ανάκαμψης των τιμών της ιδιοκτησίας τους… Οσο όμως γίνονται πιο αυστηροί οι όροι για την άντληση στεγαστικής πίστης, οι τιμές των κατοικιών δεν θα μπορέσουν να ανακάμψουν. Εάν μία φούσκα δεν αφεθεί να χάσει αέρα, τότε η κατάσταση θα χειροτερεύει ολοένα και περισσότερο…».
Γεγονός είναι πάντως ότι τα μέτρα Μπους πρέπει -λογικά- να εκτονώσουν τις άμεσες ανοδικές πιέσεις στα επιτόκια. Εαν συμβεί αυτό, τότε η κατάσταση στις αγορές θα πρέπει να αναμένεται να βαίνει προς ομαλοποίηση και να έχει αποφευχθεί μια γενικευμένη πιστωτική κρίση.
Ο ίδιος ο πρόεδρος Μπους υποστήριξε πάντως την Παρασκευή ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές βρίσκονται σε μεταβατική φάση και ότι θα χρειασθεί χρόνος για να ολοκληρωθεί. Τόνισε επίσης ότι η υλοποίηση του πακέτου μέτρων, το οποίο εξήγγειλε, θα απαιτήσει την αύξηση του βαθμού διαφάνειας κατά τη χορήγηση δανεισμού.
Ο κ. Μπερνάνκι, μιλώντας την Παρασκευή σε εκδήλωση της Κεντρικής Τράπεζας του Κάνσας, τόνισε ότι οι εξελίξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές μπορεί να έχουν επιπτώσεις για πολλούς, οι οποίοι δεν δραστηριοποιούνται σε αυτές «και η Fed πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν αυτές τις επιπτώσεις όταν χαράσσεται χρηματοοικονομική πολιτική».
Ο ίδιος παραδέχθηκε ότι η κρίση στην αμερικανική αγορά στεγαστικής πίστης μειωμένης εξασφάλισης, καθώς και στην αγορά κατοικίας γενικότερα μπορούν να επιφέρουν πλήγμα στο σύνολο της οικονομίας. Ο κ. Μπερνάνκι άφησε ανοικτά όλα τα ενδεχόμενα για τις εξελίξεις στο μέτωπο των αμερικανικών επιτοκίων, αναφέροντας ότι τα οικονομικά στοιχεία, τα οποία έχει διαθέσιμα η Fed και τα οποία αναφέρονται σε προγηούμενα τρίμηνα ή μήνες, «ίσως να μην είναι πλέον τόσο χρήσιμα -μετά το ξέσπασμα της κρίσης και της αναταραχής στις αγορές- για τις εκτιμήσεις μας αναφορικά με τη μελλοντική οικονομική δραστηριότητα και τον πληθωρισμό».
Στις προθεσμιακές αγορές των επιτοκίων, η «συμπεριφορά» των επενδυτών καταδεικνύει την πεποίθησή τους ότι η Fed θα μειώσει το επιτόκιο δανεισμού των Fed Funds, το βασικό της επιτόκιο δανεισμού, κατά ένα τέταρτο της μονάδας, στο 5%, στην επόμενη τακτική συνεδρίαση της αρμόδιας επιτροπής, ίσως δε ακόμη και εκτάκτως, νωρίτερα, υποστηρίζουν πηγές των αγορών. Πολλά θα εξαρτηθούν από τα όποια νέα μακροοικονομικά στοιχεία θα δουν το φως της δημοσιότητας τις αμέσως επόμενες εβδομάδες, όπως άλλωστε παραδέχθηκε και ο ίδιος ο επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται τώρα να δοθεί στη δημοσιότητα, την 5η Σεπτεμβρίου, η Μπεζ Βίβλος της Fed, που θα περιγράφει συνολικά την κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας.
Οι θέσεις τις οποίες εξέφρασε την Παρασκευή ο κ. Μπερνάνκι έρχονται πάντως σε πλήρη αντίθεση με τις δηλώσεις του, στις αρχές του Αυγούστου, όταν αμέσως μετά τη συνεδρίαση της επιτροπής χάραξης νομισματοπιστωτικής πολιτικής τόνιζε ότι βασικό μέλημα της τράπεζας παραμένει η πρόληψη των πληθωριστικών πιέσεων. Δεν ήταν παρά λίγα 24ωρα αργότερα που άρχισε να εκδηλώνεται σφοδρή η κρίση στις αγορές, δημιουργώντας έντονη ανησυχία για την εξέλιξή της σε γενικευμένη πιστωτική κρίση και προκαλώντας τις αλλεπάλληλες παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών, με ενέσεις ρευστότητας, αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Δυστυχώς για τον κεντρικό τραπεζίτη των ΗΠΑ, ο οποίος ούτως ή άλλως έπρεπε να αποδείξει τις ικανότητές του έχοντας παραλάβει τα ηνία της Fed από τον «θρυλικό» Αλαν Γκρίνσπαν, μέχρι στιγμής τουλάχιστον βγαίνει με το κύρος του πληγωμένο από την πρώτη μεγάλη δοκιμασία του. Οντας στη θέση που βρίσκεται, θεωρεί πάντως κανείς ότι πρόκειται για άνθρωπο με ικανότητες, ο οποίος θα τις αυξήσει μέσω αυτής της εμπειρίας, ώστε στο μέλλον να αποφύγει να βρεθεί εκ νέου με την «πλάτη στον τοίχο». Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να αναζητήσει απάντηση σε ένα μεγάλο δίλημμα: είναι προτιμότερο να είναι κάποιος ευθύς με τις δυνάμεις των αγορών ή είθισται κατά καιρούς να κάνει επίδειξη των δικών του δυνάμεων;
Με δεδομένο ότι ο Αλαν Γκρίνσπαν είχε προβλέψει τα γεγονότα -και χειρότερα- των τελευταίων εβδομάδων, ίσως είναι η ώρα για τον νυν επικεφαλής της Fed να αντλήσει από την εμπειρία του τέως.