Είναι εξαιρετικά σπάνιο για μία εταιρεία, εάν υποθέσουμε ότι υπάρχει πράγματι προηγούμενο, να αναπτύσσεται τόσο γρήγορα και τόσο πολύπλευρα όσο η Google, η πλέον δημοφιλής στον κόσμο μηχανή αναζήτησης δεδομένων στο Διαδίκτυο. Και αυτό αληθεύει από όποια πλευρά και αν το δει κανείς: από απόψεως αύξησης της χρηματιστηριακής αξίας και των πωλήσεών της· από απόψεως του αριθμού των χρηστών που την προτιμούν για να διαβάσουν ειδήσεις, να εντοπίσουν την πιο κοντινή στο σπίτι τους… πιτσαρία ή και να εξερευνήσουν μέσω δορυφόρου τον… κήπο του γείτονά τους· επίσης, από απόψεως προσέλκυσης διαφημιζομένων· ή από την άποψη του αριθμού των νομικών συμβούλων και των ατόμων που εργάζονται για να ασκήσουν επιρροή, εκεί όπου μπορεί να κάνει τη διαφορά!
Μια τέτοια ανοδική πορεία είναι από μόνη της αρκετή για να προκαλέσει ανησυχία, ως αποτέλεσμα είτε λογικών φόβων είτε παράνοιας. Ο κατάλογος εκείνων οι οποίοι ανήκουν είτε στην κατηγορία που μισεί είτε σε εκείνην που λατρεύει το Google μεγαλώνει καθημερινά. Τηλεοπτικά δίκτυα, εκδοτικοί οίκοι και ιδιοκτήτες εφημερίδων πιστεύουν ότι η Google γιγαντώθηκε χάρη στη χρήση του δικού τους «περιεχομένου», για το οποίο δεν έχει πληρώσει ούτε μία δραχμή (όπως θα λέγαμε παλαιότερα.) Εταιρείες τηλεπικοινωνιών, όπως οι αμερικανικοί κολοσσοί της ΑΤ&Τ και της Verizon, δεν μπορούν να καταλάβουν πώς η Google καταφέρνει να μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο καθημερινά, εκμεταλλευόμενη δωρεάν και κάτω από τη… μύτη τους το δικό τους εύρος δικτύων. Σύντομα, μάλιστα, θα τις ανταγωνισθεί, στο πλαίσιο δημοπρασίας για την απόκτηση ραδιοφωνικής συχνότητας. Πολλές μικρές εταιρείες μισούν την Google διότι εξαρτήθηκαν στο παρελθόν από τις δικές της προδιαγραφές αναζήτησης για να αναδειχθούν μέσω της συγκεκριμένης μηχανής αναζήτησης. Ομως, οι ίδιες χάθηκαν από προσώπου γης όταν η Google αποφάσισε να «κόψει» τους δικούς τους αλγόριθμους.
Στη σκηνή μπαίνουν τώρα οι πολιτικοί. Οι προοδευτικοί αντιδρούν στις συμφωνίες που έχει συνάψει η Google με τις λογοκριτικές αρχές της Κίνας. Οι συντηρητικοί μουρμουρίζουν για τα βίντεο τα οποία προβάλλονται ελεύθερα μέσω αυτής, χωρίς καμία… λογοκρισία. Ομως, νέοι φόβοι έρχονται τώρα στο προσκήνιο και έχουν να κάνουν με την προστασία των προσωπικών δεδομένων των χρηστών της. Το επιχειρηματικό μοντέλο της Google στηρίζεται στην προϋπόθεση ότι οι χρήστες της θα την εμπιστευθούν με ολοένα και περισσότερα προσωπικά δεδομένα τους, τα οποία θα αποθηκεύονται σε κάποιο «συννεφάκι», όπου βρίσκονται και λειτουργούν οι ηλεκτρονικοί υπερυπολογιστές της εταιρείας. Τα στοιχεία αυτά ποικίλλουν, αρχής γενομένης με έναν κατάλογο των αναζητήσεων στις οποίες προβαίνει κάθε χρήστης (στην πραγματικότητα έναν κατάλογο των ενδιαφερόντων του), μέχρι και τις αντιδράσεις του στις προβαλλόμενες διαφημίσεις. Συχνά, καλύπτουν και άλλα στοιχεία, όπως τα μηνύματα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του, το ημερολόγιό του, τις επαφές του, τα έγγραφά του, τις φωτογραφίες τους και τα βίντεο. Σύντομα ενδέχεται να συμπεριλάβουν και το ιατρικό ιστορικό του καθενός, ίσως δε και την ακριβή τοποθεσία απ’ όπου αποκτά πρόσβαση στο Διαδίκτυο (μέσω του κινητού τηλεφώνου).
Συχνά, η Google παρομοιάζεται με τη Microsoft (επίσης εχθρική απέναντί της). Ωστόσο, η εξέλιξή της είναι περισσότερο όμοια με αυτήν της τραπεζικής αγοράς. Οπως αναπτύχθηκαν οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί για να αποτελέσουν τα αποθετήρια των χρημάτων του καθενός, με αποτέλεσμα να έχουν στη διάθεσή τους προσωπικές πληροφορίες αναφορικά με την οικονομική κατάστασή τους, η Google αναδεικνύεται τώρα σε «κηδεμόνα» ενός πολύ ευρύτερου φάσματος, πολύ πιο προσωπικών πληροφοριών που αφορούν τους χρήστες του. Το αυτό ισχύει και για τη Yahoo! και τη Microsoft. Ωστόσο, η ταχύτητα με την οποία συσσωρεύει πληροφορίες η Google -και μόνον αυτή- θα αποτελέσει πεδίο δοκιμασίας των σχετικών αντοχών της κοινωνίας.
Το γεγονός ότι η Google θεωρείται από πολλούς μια υπεροπτική εταιρεία, δεν βοηθά. Παρότι ο χαρακτηρισμός αυτός της αποδίδεται κυρίως από τους αντιπάλους και ανταγωνιστές της, πολλοί εκφράζουν αντιρρήσεις για το ότι ο αμερικανικός κολοσσός «συμπεριφέρεται» ως, εάν, θα έπρεπε οι πάντες να του έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη. Αλλωστε, αυτή είναι η εταιρεία, η οποία υιοθέτησε ως αντιπροσωπευτικό της το σύνθημα «μην είστε κακοί!» Το σύνθημα αυτό θεωρείται ενδεικτικό της πρόθεσής της να αλλάξει τον κόσμο και «όχι να βγάλει λεφτά», όπως υποστηρίζει ο επικεφαλής της, Ερικ Σμιτ. Η δομή ιδιοκτησίας της εταιρείας είναι πράγματι τέτοια, ώστε να προστατεύει αυτό το όραμα. Τα πολλαπλά παράπονα για την Google είναι μάλλον ασαφή και χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Δημοσίως συζητούνται οι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να ελεγχθεί η Google. Ιδιωτικώς, τα στελέχη της εταιρείας αναζητούν τρόπους για να ξεπεράσουν την επικείμενη καταιγίδα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η Google δεν διαφέρει ουσιαστικά από κάθε άλλη επιχείρηση και στόχο της αποτελεί το κέρδος. Από τη δημόσια οπτική γωνία, στόχος κάθε εταιρείας είναι να εξασφαλίζει κέρδη και όχι να χαρίζει… πράγματα ή οτιδήποτε άλλο. Εν τέλει, αυτή είναι και η συνεισφορά τους στην κοινωνία. H Google αποτελεί καλό, σχετικό παράδειγμα. Η «καλοσύνη» της πηγάζει λιγότερο απ’ όλα αυτά τα αστεία περί εταιρικού αλτρουισμού και περισσότερο από το… αόρατο χέρι του Ανταμ Σμιθ. Παρέχει μία υπηρεσία, την οποία ο κόσμος βρίσκει πολύ χρήσιμη -ήτοι, επιτρέπει στους χρήστες της να εντοπίζουν πληροφορίες, και μάλιστα δωρεάν- ενώ επιτρέπει στους διαφημιζόμενους να προωθούν τα προϊόντά τους στους εν λόγω χρήστες, πραγματοποιώντας… χειρουργικά στοχευμένες εκστρατείες.
Βάσει αυτών των δεδομένων, όσοι κατηγορούν την Google είναι εκείνοι οι οποίοι θα πρέπει τελικά να προσφέρουν αποδείξεις για τα λεγόμενά τους. Το γεγονός, εξάλλου, ότι η Google χρεώνει τους διαφημιζομένους της διενεργώντας πλειστηριασμούς, μάλλον μειώνει τη θέση της ως εν δυνάμει μονοπωλίου. Επίσης, μέχρι στιγμής δεν έχει χρησιμοποιήσει την κυριαρχία της στην αγορά για να παραγκωνίσει ή να αποκλείσει ανταγωνιστές της, όπως συνέβη με τη Microsoft. Η Google συνεχίζει επίσης να θεωρείται… αθώα -μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου- σε ό,τι αφορά θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας και σεβασμού του απορρήτου των προσωπικών στοιχείων. Αξιο αναφοράς είναι μάλιστα το γεγονός ότι έχει αντισταθεί περισσότερο από τους ανταγωνιστές της στις κατά καιρούς προβαλλόμενες απαιτήσεις τόσο της αμερικανικής όσο και της κινεζικής κυβέρνησης, για την παράδοση στοιχείων που θα συνεπάγονταν την άρση αυτού του απορρήτου.
Παρ’ όλα αυτά, ασυμβίβαστα θα υπάρξουν στο μέλλον, κυρίως σε ό,τι αφορά την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Πώς θα πρέπει να ετοιμαστούν τα στελέχη της Google για το πέρασμα στη νέα αυτή εποχή; Το καλύτεροι που έχουν να κάνουν είναι να αλλάξουν στάση. Ας παραδεχθούν ότι η Google είναι ένα… καπιταλιστικό εργαλείο, και μάλιστα ένα καλό και χρήσιμο εργαλείο. Είναι καλύτερο να αντιμετωπίσουν την επικείμενη θύελλα από αυτήν τη βάση παρά μέσω ενός συνθήματος, που μπορεί εύκολα να καταρριφθεί…