Οι τράπεζες αποτελούν τον πυρήνα του καινούργιου μοντέλου ανάπτυξης, τις θεμέλιες βάσεις της αρχιτεκτονικής των παγκοσμιοποιημένων οικονομιών. Οχι μόνο διότι όλη η ρευστότητα του συστήματος διέρχεται σήμερα από τις τράπεζες, αλλά, κυρίως, επειδή οι τράπεζες είναι ο αποκλειστικός αγωγός ο οποίος συνδέει την οικονομία των αγορών με την πραγματική οικονομία. Είναι ο μηχανισμός της μεταξύ τους ισορροπίας, προκειμένου η μία πλευρά να ενισχύει την άλλη στη συνεχή κερδοφορία και ανάπτυξη. Ετσι και ραγίσει η σχέση αυτή, απειλείται σοβαρά ολόκληρο το παγκόσμιο οικοδόμημα. Αυτό ακριβώς συνέβη τώρα με την πιστωτική κρίση, η οποία έχει ξεσπάσει και προσλαμβάνει οικουμενικές διαστάσεις. Δεν πρόκειται για μικρή ή τοπική κρίση. Είναι κρίση μεγάλη, η οποία μεταδίδεται στις οικονομίες του κόσμου όλου και εάν οι κεντρικές τράπεζες δεν έριχναν στην αγορά απίστευτο χρήμα, η υπόθεση θα είχε πάρει κολοσσιαίες διαστάσεις. Δεν είναι συμπτωματικό ότι η Τράπεζα της Αγγλίας χρεώθηκε τη σημαντικότερή της ίσως παρέμβαση, για να διασώσει μία από τις μεγαλύτερες βρετανικές τράπεζες, τη Northern Rock, την οποία βάρυναν περίπου 35 δισ. δολάρια στεγαστικά δάνεια.
Πρόκειται λοιπόν για κρίση πολύ σοβαρή, η οποία θα οδηγήσει -κατά την προσωπική μας γνώμη- σε μεγάλες θεσμικές αλλαγές. Σε αναδιάταξη ενδεχομένως των όρων με τους οποίους δανείζουν οι τράπεζες τους πελάτες τους ή τα διάφορα επενδυτικά funds, αλλά και αναθεώρηση των τρόπων με τους οποίους ελέγχονται οι τράπεζες (από τις εποπτικές αρχές ή τους οργανισμούς αξιολόγησης) για την ποιότητα των δανείων τους. Διότι, όπως εξηγήσαμε και παραπάνω, το ζητούμενο είναι τι πράττουν οι τράπεζες, που αποτελούν τον ρυθμιστή ρευστότητας τους συστήματος. Οι χρηματοδοτήσεις που αναπτύχθηκαν αφειδώς, για παράδειγμα, προς τα hedge funds, είναι φανερό ότι δεν μπορούν να συνεχιστούν ανεξέλεγκτα και χωρίς κανόνες. Διότι τα hedge funds τοποθετούν τα κεφάλαια που δανείζονται στα χρηματιστήρια, στα οποία εξάλλου είναι εισηγμένες οι μετοχές των τραπεζών. Μόλις συνεπώς αυτού του τύπου τα high risk funds αρχίσουν να πιέζονται, δημιουργείται ολόκληρος συστημικός κίνδυνος. Με την κατάρρευση που υφίστανται, απειλούν να γκρεμίσουν τις τράπεζες και μαζί με αυτές τις ίδιες τις αγορές.
Η θέσπιση πολύ αυστηρών κανόνων στο παιγνίδι αυτό αναδεικνύεται ως κατεπείγουσα πλέον ανάγκη. Δεν είναι τυχαίο ότι η παρούσα κρίση, η οποία πίεσε σημαντικά τις τιμές των μετοχών -και εάν δεν γιατρευτεί θα τις πιέσει και άλλο και μέσω των τραπεζών θα πλήξει την πραγματική οικονομία- έχει κινητοποιήσει όλους τους μηχανισμούς αποφάσεων της οικονομίας, αλλά και τις πολιτικές ηγεσίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (βλέπε την εβδομάδα που πέρασε τη συνάντηση κορυφής Σαρκοζί και Μέρκελ για τον έλεγχο των hedge funds και τη σύνοδο του Ecofin στο Πόρτο). Το φαινόμενο της κρίσης μπορεί να ξεκίνησε από την αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου οι τράπεζες χορηγούσαν πολύ εύκολα στεγαστικά δάνεια και στη συνέχεια τα «τιτλοποιούσαν» με την έκδοση των ομολόγων, όμως η επιδημία μεταφέρεται με όλες τις συνέπειες και στις αγορές της Ευρώπης.
Διότι τα hedge funds είναι αυτά που επένδυαν τα κεφάλαιά τους στα τέτοιου τύπου ομογενοποιημένα στεγαστικά δάνεια, τα οποία δεν μπόρεσαν να αποπληρωθούν. Και οι τράπεζες, από την άλλη πλευρά, είναι αυτές που δάνειζαν συνεχώς κεφάλαια στα συγκεκριμένα funds. Κατανοεί λοιπόν κανείς πόσο εύκολα μπορεί οι αγορές και οι οικονομίες της Ευρώπης να μπουν σε αυτόν τον φαύλο κύκλο, σε αυτήν την περιδίνιση του εξανεμισμού των κεφαλαίων και της απομείωσης των αξιών, εάν δεν τεθεί ένα κρίσιμο θεσμικά φρένο. Εάν δεν τεθούν κανόνες στο άπληστο και επιθετικό κεφάλαιο.
Το βάθος χρόνου που θα χρειαστεί για να ξεπεραστεί η τρέχουσα πιστωτική κρίση ή ακόμη εάν υπάρξει ο κίνδυνος της επιδείνωσης του φαινομένου, είναι ερωτήματα που δεν μπορεί να απαντηθούν σήμερα. Χρειάζονται επειγόντως μέτρα για τη διαφάνεια στο σύγχρονο χρηματοοικονομικό σύστημα. Τις σχέσεις μεταξύ των τραπεζών και των funds. Την ισορροπία μεταξύ των συγκεκριμένων χρηματοδοτήσεων και επενδύσεων. Η πλήρης ανεπάρκεια κανόνων και ελέγχου των funds, όπως και το γεγονός ότι οι αγορές είναι παγκοσμιοποιημένες, αλλά η εποπτεία του συστήματος παραμένει κατακερματισμένη στα εθνικά σύνορα, αποτελούν σήμερα την «ασύμμετρη απειλή» των οικονομιών. Αυτό ειδικώς το θέμα αφορά άμεσα και την Ελλάδα, για την οποία θα επανέλθουμε.