«Εκμεταλλεύτηκα τις αστάθειες». Με αυτή τη λιτή πρόταση απάντησε μία φορά ο επενδυτής Τζορτζ Σόρος στην ερώτηση «πώς γίνατε πλούσιος», όταν ρωτήθηκε σε μια συνέντευξη.
Η πρόσφατη κρίση στην αγορά των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ προκάλεσε ανασφάλεια στις αγορές, που εξαπλώθηκε αστραπιαία από το ένα σημείο του πλανήτη στο άλλο. Η ανασφάλεια αυτή προκάλεσε έντονη νευρικότητα και ανέδειξε την εύθραυστη οικονομική ευμάρεια ορισμένων κολοσσών, όπως ήταν η περίπτωση της Northern Rock, αλλά και άλλων μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων, όπως Deutsce Bank -σε μικρότερη βέβαια κλίμακα- που δήλωσαν δημοσίως «πληρώνουμε τα λάθη μας».
Ομως, η νευρικότητα στις αγορές είναι ταυτισμένη με τις έντονες διακυμάνσεις. Και σε όλη αυτή την περίοδο, οι διακυμάνσεις ήταν μεγάλες, σχεδόν παντού. Ακόμη και στα χρηματιστήρια των ανεπτυγμένων οικονομιών που δέχθηκαν μεγάλες πιέσεις -σε επίπεδο γενικών δεικτών-, οι ημερήσιες διακυμάνσεις ήταν τεράστιες. Ζητήσαμε από μία χρηματιστηριακή εταιρεία να μας υπολογίσει την ημερήσια διακύμανση του FTSE-100 του Χρηματιστηρίου του Λονδίνου. Η μέση ημερήσια διακύμανση από τις αρχές Ιουλίου μέχρι την περασμένη Πέμπτη ήταν άνω του 4%.
B Αναδυόμενες αγορές. Και αν αυτή η περίπτωση μοιάζει με επιστημονική φαντασία, υπάρχει και η απτή περίπτωση των αναδυόμενων αγορών. Οταν οι επενδυτές διαπίστωσαν ότι οι ανεπτυγμένες αγορές δοκιμάζονται από την κρίση, αποφάσισαν να αναζητήσουν αλλού ευκαιρίες. Η πρώτη εναλλακτική είναι οι επενδύσεις σε αναδυόμενα χρηματιστήρια. Στο διάστημα από τον Ιούλιο μέχρι σήμερα ο δείκτης της Morgan Stanley που παρακολουθεί τις αναδυόμενες αγορές σημείωσε κέρδη 37%.
B Πετρέλαιο. Κατά τη διάρκεια της κρίσης από τον Ιούλιο μέχρι σήμερα η τιμή του πετρελαίου Brent στην αγορά του Λονδίνου αυξήθηκε κατά περίπου 56%. Σε αυτό το διάστημα κερδισμένες ήταν και αρκετές μετοχές εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο χώρο αυτό, όπως είναι τα διυληστήρια. Αλλά και στην περίπτωση αυτή, οι αναδυόμενες αγορές προσέφεραν, μάλλον, μεγαλύτερες αποδόσεις. Για παράδειγμα, οι μετοχές της εταιρείας Oil Terminal στη Ρουμανία σημείωσε άνοδο 150%. Βέβαια, δεν ήταν ίδια η πορεία σε όλες τις αγορές. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ αρκετές μετοχές εταιρειών διύλισης παρουσίασαν πτώση και άλλες μεγάλες διακυμάνσεις, όπως αυτή της Frontier Oil. Η μετοχή έφτασε στα 45 δολάρια την περασμένη Πέμπτη, ενώ τον Αύγουστο είχε πέσει μέχρι τα 35 δολάρια. Υπήρχε και αυτή της Oil Exco με άνοδο 15%. Οπως, όμως, επισημαίνουν στελέχη private banking, οι επενδυτές σε αυτόν το χώρο προτιμούν τις θέσεις σε προθεσμιακά συμβόλαια (παράγωγα προϊόντα).
Β Χρυσός. Οταν μια κρίση απειλεί την οικονομία και ο φόβος των πληθωριστικών πιέσεων γίνεται μεγάλος, τότε το καταφύγιο του χρυσού είναι η αγαπημένη λύση των επενδυτών. Διαχειριστές κεφαλαίων αναφέρουν ότι παραδοσιακά η υποτίμηση του δολαρίου έχει συνδυαστεί με άνοδο των τιμών των μετάλλων και κυρίως του χρυσού. Αυτή η τάση ενισχύεται ιδιαίτερα όταν παρατηρείται άνοδος του πετρελαίου. Και μία λεπτομέρεια: Πρόδρομο σημάδι για την έναρξη της ανοδικής τάσης του χρυσού είναι η αύξηση των περιθωρίων (spread) στη διατραπεζική αγορά και την αγορά ομολόγων μεταξύ βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων περιόδων. Αυτό ακριβώς συνέβη και στην περίπτωση αυτή. Οι τιμές του χρυσού από τον Ιούλιο μέχρι σήμερα αυξήθηκαν κατά 11,96%.
Στην περίπτωση των μετάλλων, μεγάλες αποδόσεις την περίοδο της κρίσης προέκυψαν από μετοχές εταιρειών εξόρυξης. Μάλιστα, οι αποδόσεις αυτές ήταν μεγαλύτερες από τη μεταβολή των τιμών του χρυσού. Για παράδειγμα, τμήμα τράπεζας που παρακολουθεί τα εμπορεύματα μάς ανέφερε τη μετοχή της Barrick Gold στις ΗΠΑ. Η μετοχή της την περίοδο αυτή σημείωσε αύξηση άνω του 30%.
Στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, Ελληνες πελάτες των private banking επενδύουν σε χρυσό παράλληλα με άλλες τοποθετήσεις. Συνήθως, οι επενδύσεις σε χρυσό αποτελούν στην Ελλάδα μικρό μέρος του χαρτοφυλακίου τους, το οποίο εκτιμάται το πολύ σε 10%. Σήμερα υπολογίζεται ότι Ελληνες επενδυτές έχουν επενδύσει μέσω συμβολαίων και μετοχών εταιρειών εξόρυξης χρυσού γύρω στα 60 με 80 εκατ. ευρώ.
Συνήθως, οι επενδύσεις σε χρυσό από μεγάλους Ελληνες ιδιώτες επενδυτές γίνονται μέσω private banking τραπεζών με δύο τρόπους:
1. Αγορά μετοχών. Ο πρώτος τρόπος είναι η αγορά μετοχών εταιρειών εξόρυξης χρυσού.
2. Προθεσμιακά συμβόλαια. Ο δεύτερος τρόπος είναι η αγορά προθεσμιακών συμβολαίων. Σε αυτές τις τοποθετήσεις προχωρούν λιγότεροι επενδυτές, καθώς υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος. Συνήθως, ένα προθεσμιακό συμβόλαιο χρυσού στοιχίζει 1.000 ευρώ ενώ, όπως επισημαίνουν τραπεζικά στελέχη, «για να αξίζει τον κόπο, θα πρέπει κάποιος να επενδύσει σε συμβόλαια χρυσού πάνω από 10.000 ευρώ». Συνήθως για να γίνει ένας επενδυτής πελάτης σε private banking χρειάζονται πάνω από 500.000 ευρώ. Για επενδύσεις σε χρυσό απαιτούνται τουλάχιστον 100.000 ευρώ.
Ευκαιρίες εν μέσω τρικυμίας
Είναι δυνατόν να υπάρξουν ευκαιρίες κατά την κρίση αυτή σε τράπεζες, ακίνητα και στον χώρο των στελεχών; Η απάντηση είναι ναι. Οι ευκαιρίες σε αυτούς τους χώρους έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς από εδώ (ακίνητα, τράπεζες) ξεκίνησε η κρίση, η οποία οδήγησε σε χιλιάδες περικοπές θέσεων εργασίας – κυρίως στις ΗΠΑ.
Οπως συμβαίνει στην περίπτωση των αναδυόμενων χρηματιστηρίων, κάτι αντίστοιχο φαίνεται να ισχύει και στην αγορά ακινήτων. Σύμφωνα με αναλυτές, η κρίση αυτή μπορεί να ευνοήσει την αγορά ακινήτων σε χώρες, όπως την Τουρκία.
Μία άλλη πτυχή που παρουσίασαν οι αναλυτές είναι αυτή της αγοράς των προκατασκευασμένων κατοικιών. Και αυτό, διότι η παρούσα κρίση αφορούσε σε οικοδομές και προήλθε από την υψηλή χρηματοδότηση για αγορά ή κατασκευή κατοικιών σχετικά μεγαλύτερης αξίας από ό,τι άντεχαν οι τσέπες των δανειοληπτών. Ηδη, στις ΗΠΑ αναφέρεται ότι υπάρχει κινητικότητα στην προώθηση προκατασκευασμένων ποιοτικών κατοικιών με επιχείρημα ότι είναι πιο κοντά στην οικονομική δυνατότητα των νοικοκυριών.
Σε ό,τι αφορά τις τράπεζες, σύμφωνα με τον οίκο Moody’s, τα μεγάλα πιστωτικά ιδρύματα που έχουν πλεονάζουσα ρευστότητα μπορούν να παίξουν τον ρόλο του «ενδιάμεσου» μεταξύ κεντρικών τραπεζών και εταιρειών που έχουν πρόβλημα ρευστότητας. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες τράπεζες δεν επιβαρύνονται με αυξημένο κόστος από τις καταθέσεις, διότι δεν έχουν ανάγκη να αυξήσουν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια προκειμένου να προσελκύσουν μεγάλες αποταμιεύσεις σε προθεσμιακές καταθέσεις ή ρέπος κ.λπ.
Σημειώνεται ότι η έλλειψη ρευστότητας και η αβεβαιότητα στην αγορά χρήματος αύξησαν τα διατραπεζικά επιτόκια σε ΗΠΑ και Βρετανία το τελευταίο διάστημα περίπου κατά 0,3-0,5%. Αυτό ήταν προς όφελος μεγάλων καταθετών, που εκμεταλλεύθηκαν την ευκαιρία να τοποθετούν βραχυπρόθεσμα στην αγορά χρήματος (π.χ. μέσω ρέπος).
Τέλος, σε αμερικανικές ιστοσελίδες παρατηρήθηκε αύξηση των αγγελιών και των διαφημίσεων εταιρειών εύρεσης εργασίας γι’ αυτούς που έχασαν τη δουλειά τους στην πρόσφατη κρίση. Σημειώνεται ότι μόνο τον Αύγουστο στις ΗΠΑ υπολογίστηκε ότι έγιναν περικοπές περίπου 100.000 θέσεων εργασίας.