Η κατάρρευση των μεγάλων εταιρειών του χρηματοπιστωτικού κλάδου στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο, υποδηλώνουν την πρωτοφανούς έκτασης σοβαρότητα της πιστωτικής κρίσης, η οποία εντείνεται παρότι διαρκεί πάνω από ένα χρόνο. Οι Αρχές των μεγάλων ανεπτυγμένων χωρών, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την κρίση, διατηρούν μια λεπτή ισορροπία μεταξύ τού να αφήσουν την αγορά να οδηγηθεί σε εκκαθάριση, χωρίς κρατική παρέμβαση, και να παράσχουν κάποιου είδους προστασία, διαφορετικής έκτασης και μορφής, ανά περίπτωση, με σκοπό να περιορίσουν το συστημικό κίνδυνο. Ως αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής, είδαμε ότι η Lehman Brothers αφέθηκε να πτωχεύσει, σε αντίθεση με άλλες χρηματοοικονομικές εταιρείες, των οποίων οι μέτοχοι και οι διοικήσεις πλήρωσαν το τίμημα, όμως διασφαλίστηκαν οι ομολογιούχοι (εν μέρει) και οι αντισυμβαλλόμενοι, και στην περίπτωση της AIG οι ασφαλισμένοι πελάτες.
Πλησιάζει τον απλό ιδιώτη
Η κρίση εξαπλώνεται, τις τελευταίες μέρες, στα αμοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίμων, γεγονός το οποίο τη φέρνει πολύ πιο κοντά στον απλό ιδιώτη. Μερικά από αυτά τα θεωρητικά ασφαλή επενδυτικά οχήματα, που χρησιμοποιούνταν ως υποκατάστατα των προθεσμιακών καταθέσεων, για να βελτιώσουν τις αποδόσεις τους, είχαν επενδύσει σε πιο επισφαλείς τίτλους ή κρατούσαν στο χαρτοφυλάκιό τους ομόλογα τραπεζών που έχουν πτωχεύσει (κυρίως της Lehman Βrothers).
Σε αυτό το πολύ αρνητικό περιβάλλον, οι Αρχές έχουν επιτέλους αποφασίσει να αντιδράσουν προληπτικά, προκειμένου να αποτρέψουν την περαιτέρω επέκταση της κρίσης. Ηταν πρωτοφανής η παροχή ρευστότητας, ύψους 180 δισ. δολ., τις τελευταίες μέρες (αυξάνοντας το συνολικό ποσό σε 250 δισ. δολ.), η οποία καθησύχασε, τουλάχιστον προσωρινώς, τις αγορές. Ακόμη μεγαλύτερη επίδραση στις αγορές είχε η ανακοίνωση περί προχωρημένων συζητήσεων για τη δημιουργία ενός φορέα, ο οποίος θα επωμιστεί προβληματικά χρεόγραφα και, μεταξύ άλλων, θα δώσει τον χρόνο για μια πιο ομαλή ρύθμιση του προβλήματος και θα στηρίξει την αγορά ακινήτων, περιορίζοντας τον ρυθμό των κατασχέσεων. Εν ολίγοις, ο φορολογούμενος θα καλύψει το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού, αφαιρώντας την όποια εναπομένουσα αξία αυτών των χρεογράφων. Για την αποκατάσταση του κλίματος εμπιστοσύνης, είναι επιτακτική η άμεση ανακοίνωση μιας ολοκληρωμένης συμφωνίας για την υλοποίηση μιας τέτοιου είδους λύσης.
Οι συνέπειες της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης έχουν ήδη αρχίσει να αποτυπώνονται στις μακρο-οικονομικές επιδόσεις της Ευρωζώνης, όπου ο ρυθμός ανάπτυξης έχει επιβραδυνθεί ήδη σημαντικά. Επιπρόσθετος παράγοντας κινδύνου για μια ακόμα πιο ασθενή διεθνή ανάπτυξη, είναι αναμφισβήτητα τα σημάδια κόπωσης που αρχίζουν να εκπέμπουν πλέον και οι μέχρι πρότινος ανθεκτικές, μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες (τα επονομαζόμενα ΒRΙCs), οι οποίες λειτουργούσαν ως ατμομηχανή της παγκόσμιας ανάπτυξης.
Ασφαλώς, η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να παραμένει αλώβητη σε αυτό το περιβάλλον. Πρώτον, η μετακύλιση του αυξημένου κόστους χρηματοδότησης των τραπεζών στους δανειολήπτες είναι ήδη ορατή και θα επιδεινώσει το επιχειρηματικό κλίμα, οδηγώντας σε συρρίκνωση της επενδυτικής δαπάνης και σε περαιτέρω επιβράδυνση της εγχώριας κατανάλωσης. Δεύτερον, οι περισσότερο διεθνοποιημένοι τομείς της οικονομίας μας, όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία, καθώς και οι εξαγωγικοί κλάδοι της μεταποίησης με σημαντική έκθεση στις ανεπτυγμένες οικονομίες, αναμένεται να υποστούν τις συνέπειες από την εξασθένιση της διεθνούς ζήτησης.
Θετικό παράγοντα θεωρώ την πρόσφατη μείωση των διεθνών τιμών του πετρελαίου και άλλων εμπορευμάτων και τη συνεπακόλουθη ώθηση στην αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, η οποία σε συνδυασμό με την αυξημένη διασύνδεση της ελληνικής οικονομίας με περιοχές που χαρακτηρίζονται από σχετικά ισχυρότερους ρυθμούς ανάπτυξης (βλ. Ν.Α. Ευρώπη) θα αμβλύνει κάπως τις αρνητικές επιδράσεις. Συμπερασματικά, παρά την αρνητική διεθνή συγκυρία, αφενός λόγω της δυναμικής μιας οικονομίας υπό καθεστώς σύγκλισης και αφετέρου λόγω του γεγονότος ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν εμπλακεί στα λεγόμενα υψηλού πιστοληπτικού κινδύνου προϊόντα, προβλέπω μέσο ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας της τάξεως του 2,7% για το 2009.
* Ο κ. Παύλος Μυλωνάς είναι γενικός διευθυντής, οικονομικός & στρατηγικός σύμβουλος του Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας.