Τον τελευταίο καιρό, υπό την πίεση και της οικονομικής κρίσης, έχει ξεκινήσει μία «επανάσταση» με αιτία, η οποία λαμβάνει χώρα σε αίθουσες γενικών συνελεύσεων των μετόχων επιχειρήσεων διεθνούς βεληνεκούς, όπως η Shell, η Fortis, η Pearson, η BP, η Next… η λίστα συνεχίζεται. Μικρομέτοχοι και θεσμικοί επενδυτές, οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες δεν θα εμφανίζονταν στις ετήσιες συνελεύσεις, όχι μόνο κάνουν αισθητή την παρουσία τους, αλλά ανατρέπουν τα καθιερωμένα. Θρυαλλίδα της εξέγερσής τους είναι οι απαράδεκτα υψηλές, όπως κρίνουν, αμοιβές των διοικητικών στελεχών των εταιρειών, στις οποίες έχουν επενδύσει, όταν η γενικότερη οικονομική κατάσταση είναι τουλάχιστον κακή και οι αποδόσεις των μετοχών τουλάχιστον απογοητευτικές.
Μικρές ή μεγαλύτερες οργανωμένες ομάδες και ενώσεις μετόχων στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ καταψηφίζουν τις προτάσεις για γενναιόδωρες αμοιβές και μπόνους, αντιδρούν σε εξαγορές που θεωρούν επιζήμιες και εξαγριώνονται από την αδιαφορία των υψηλά ισταμένων για τις δυσμενείς συνθήκες, αναδεικνύοντας τη φετινή χρονιά ως μία από τις θυελλωδέστερες για τον επιχειρηματικό κόσμο. Στις πιο ακραίες περιπτώσεις, οι «επαναστάτες» δεν αρκούνται σε ψηφίσματα, ιαχές και θορύβους, αλλά πετούν ακόμη και… παπούτσια στο κεφάλι των διευθυνόντων συμβούλων και των προέδρων, όπως συνέβη πρόσφατα στην επεισοδιακή συνέλευση των μετόχων της Fortis.
«Τα πράγματα έχουν αλλάξει σημαντικά φέτος και πλέον δε θεωρείται δεδομένη η σιωπηρή συναίνεση των μετόχων», παρατηρεί ο Ζαν-Νικολά Καπράς, της εταιρείας δημοσκοπήσεων Risk Metrics. «Συνηθιζόταν οι μέτοχοι να υπερψηφίζουν την έκθεση της επιτροπής αμοιβών της εκάστοτε εταιρείας, ακόμα κι αν διατηρούσαν τις αμφιβολίες τους, αλλά σήμερα επιδιώκουν να διατυπώσουν ευκρινώς την αντίρρησή τους».
Ωστόσο, οι εταιρείες αποδεικνύονται εντελώς απροετοίμαστες και φαίνεται να… πέφτουν από τα σύννεφα. «Είναι πραγματικά παράδοξο να υπάρχει αυτή η έλλειψη ευαισθησίας προς τους μετόχους, όταν ο κόσμος όλος έχει εκ βάθρων αλλάξει», επισημαίνει ο Ρίτσαρντ Μπάξτον, επικεφαλής τους τμήματος μετοχών βρετανικών εταιρειών της Schroders. Ο αμετανόητος πρόεδρος της επιτροπής αμοιβών της Shell, σερ Πίτερ Τζομπ, περιορίσθηκε να δηλώσει μετά από την καταψήφιση της πρότασης για τα μπόνους των διοικητικών στελεχών της εταιρείας ότι θα… εξετάσει το ζήτημα, επισημαίνοντας μάλιστα ότι η ψήφος των μετόχων έχει μόνο συμβουλευτικό ρόλο και δεν επηρεάζει παλαιότερες αμοιβές. «Αλλωστε, έχουμε ήδη υιοθετήσει επιπλέον προδιαγραφές απόδοσης, τις οποίες θα συνεκτιμούμε στον υπολογισμό των αμοιβών στο μέλλον, και οι οποίες προήλθαν μετά τις παρεμβάσεις μετόχων», πρόσθεσε. Υστερα από πέντε χρόνια κωλυσιεργίας, και στις ΗΠΑ προωθούνται κανόνες που δίδουν στους μετόχους τη δυνατότητα να διορίζουν τους διευθυντές των εταιρειών στις οποίες κατέχουν μετοχές. Η νέα πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Μαίρη Σαπίρο, δήλωσε ότι τάσσεται υπέρ της θέσπισης κανόνων, οι οποίοι θα επιτρέπουν στους μετόχους να συμμετέχουν στον καθορισμό και των αμοιβών. Στη Βρετανία η ψήφος των μετόχων δεν είναι δεσμευτική επί των αμοιβών, σε αντίθεση με την Ολλανδία και τη Σουηδία όπου ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Μάλιστα, σε αυτές τις χώρες, αντί να περιμένουν εκ των υστέρων να εκφράσουν τις θέσεις τους για την πολιτική αμοιβών της εταιρείας, έχουν δικαίωμα να τις διατυπώσουν νωρίτερα. Ως συνέπεια αυτού, η Philips και η Εricssoαναγκάστηκαν ήδη να επανεξετάσουν την πολιτική τους για τις αμοιβές των στελεχών τους, ύστερα από τις ενστάσεις των μετόχων τους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει κατευθυντήριες γραμμές ως προς το ανώτατο επίπεδο αμοιβών των στελεχών, κυρίως στον χρηματοπιστωτικό κλάδο, αλλά η αρμοδιότητα για την εφαρμογή τους εναπόκειται ξεχωριστά σε κάθε κράτος-μέλος. Ο Πίτερ Μόντανιον, επικεφαλής επενδυτικών υποθέσεων της Ενωσης Βρετανικών Ασφαλιστικών, αντιτείνει ότι ορισμένες εταιρείες έχουν ήδη δείξει αυτοσυγκράτηση. Η εταιρεία προϊόντων καθαρισμού Reckitt Benckiser μείωσε κατά 25% τα πακέτα δικαιωμάτων που είχαν αποδέκτη τον διευθύνοντα σύμβουλο της Μπαρτ Μπεχτ, ενώ η φαρμακευτική GlaxoSmithKline αναπροσάρμοσε τις αμοιβές του επικεφαλής της Αντριου Γουίτι, ώστε να συνάδουν με τα ισχύοντα στη Βρετανία και όχι τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, όπως συνέβαινε με τον προκάτοχό του Ζαν-Πιερ Γκαρνιέ.