Κίνδυνος οπισθοδρόμησης για την Ε.Ε.

Κίνδυνος οπισθοδρόμησης για την Ε.Ε.

6' 0" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Με το τέλος του Αυγούστου επιστρέφει η ατμόσφαιρα του ανοίγματος των σχολείων και στις Βρυξέλλες, όπου οι θερινές διακοπές έχουν κάποια ιδιαίτερη σημασία. Τα «ευρω-κτίρια» είχαν επί ένα μήνα ερημωθεί. Ξαφνικά όλοι επέστρεψαν μαυρισμένοι από τις θερινές τους διακοπές. Η επιστροφή όλου αυτού του πλήθους αποτελεί ένα καλό βαρόμετρο για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωση. Και εφέτος είναι τρομερή. Μέσα στη σημερινή οικονομική κρίση, πολλοί είχαν εκφράσει φοβίες ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε «εκλείψει» λόγω εθνικών θεμάτων.

Τι ήταν αυτό που περίμεναν; Οι εθνικές κυβερνήσεις είναι αυτές που διαθέτουν χρήματα και μπορούν να ξοδεύουν. Σε περιόδους κρίσεων, οι ψηφοφόροι κοιτάζουν πρώτα τις εθνικές κυβερνήσεις. Πρόκειται για μία λογική αντίληψη για το πώς λειτουργεί η Δημοκρατία. Διαφορετικές κοινωνίες, ακόμη και εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έχουν διαφορετικές προσδοκίες από την κοινωνική αλληλεγγύη, την ευελιξία της αγοράς εργασίας ή τις κρατικές δαπάνες. Η κατήφεια που παρατηρείται είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Οι κυβερνήσεις των «27» παραμένουν ακόμη προσκολλημένες σε βασικές αρχές, όπως το ελεύθερο εμπόριο στην ενιαία αγορά. Ας αναλογισθούμε το αντίθετο τη δεκαετία του 1990, όταν η Ιταλία υποτιμήθηκε εγκαταλείποντας τον Μηχανισμό των Συναλλαγματικών Ισοτιμιών, λέει ο Αντρέ Σαπίρ, οικονομολόγος της «δεξαμενής» σκέψης Bruegel και πρώην σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Θυμάται ότι την εποχή εκείνη είχαν σημειωθεί δραματικές εκκλήσεις από τη Γαλλία και τη Γερμανία για αντιστάθμιση των επιδοτήσεων ώστε να μπορέσουν να ανταγωνισθούν τα φθηνά ιταλικά προϊόντα. Παρόμοιες εκκλήσεις δεν έχουν διατυπωθεί μέχρι τώρα. Και παρά το ότι εθνικές κυβερνήσεις έχουν χορηγήσει φιλεύσπλαχνα οικονομική βοήθεια σε αυτοκινητοβιομηχανίες, εν μέσω άσχημης ρητορείας για τη διατήρηση της παραγωγής τους στη χώρα, δεν έχουν διατυπωθεί αιτήματα από γειτονικά κράτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη θέσπιση ανταποδοτικών μέτρων.

Οπως συμβαίνει πάντα, ορισμένοι που ανησυχούν στις Βρυξέλλες, επικεντρώνουν την προσοχή τους στη λανθασμένη πλευρά των πραγμάτων: στους θεσμούς και στις ανώτατες κυβερνητικές θέσεις. Καθώς τελειώνουν οι διακοπές, γίνεται πολύς λόγος γύρω από τη συνθήκη της Λισσαβώνας και ορισμένες αλλαγές στους ρυθμιστικούς κανόνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η διεξαγωγή δημοψηφίσματος στην Ιρλανδία, στις 2 του ερχόμενου Οκτωβρίου.

Ομως, μέσα σε αυτή την κρίση τον εάν ενήργησε ή όχι η Κοινότητα ήταν ζήτημα πολιτικής θέλησης και όχι θέμα συνθήκης. Παρομοίως, πολλοί διακατέχονται από εμμονές σχετικά με την τύχη του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο. Το καλοκαίρι ο Μπαρόζο δαπάνησε αρκετό χρόνο από τις διακοπές του για να συντάξει ένα μανιφέστο, το οποίο θα αποστείλει σε μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα αποφασίσουν για την εκλογή του κ. Μπαρόζο, με ψηφοφορία, εντός του τρέχοντος μηνός. Εκτός από αυτές τις ανησυχίες, με θέμα τους θεσμούς, για ποιον άλλο λόγο είναι δικαιολογημένη η αγωνία; Διότι βρισκόμαστε εν αναμονή της σκληρότερης φάσης της οικονομικής κρίσης. Και οι κίνδυνοι θα φανούν τη στιγμή κατά την οποία η Ευρώπη θα χάσει «ανεπανόρθωτα» έδαφος, όπως αναφέρεται σε μία συλλογή υπομνημάτων προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που υπέβαλε η «δεξαμενή» σκέψης Bruegel την 1η Σεπτεμβρίου. Λίγα από τα προβλήματα της Ευρώπης είναι καινούργια. Τα περισσότερα από αυτά έχουν επιδεινωθεί λόγω της οικονομικής κρίσης, όπως δήλωσε ο κ. Σαπίρ.

Η Ευρώπη ανησυχούσε ήδη για τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης. Τώρα οι αναδυόμενοι εχθροί αυτής της άποψης φαίνονται περισσότερο ισχυροί απ’ ό,τι στο παρελθόν. Οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι ήταν διαιρεμένοι αναφορικά με τα οφέλη της απελευθέρωσης της αγοράς. Τώρα η Ευρώπη κινδυνεύει να κατηγορηθεί επειδή προώθησε την απελευθέρωση κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Η συλλογή των υπομνημάτων Bruegel παραθέτει και τους κινδύνους που απειλούν την οικονομική ανάπτυξη. Ουδείς πιστεύει ότι όλες οι υποδείξεις θα γίνουν αποδεκτές. Δίνουν όμως τροφή για πολλές σκέψεις. Τα δημόσια οικονομικά είναι κατεστραμμένα, γεγονός το οποίο υπαινίσσεται αύξηση της φορολογίας.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση θεσπίζει μεγαλύτερο έλεγχο στις χρηματαγορές, περιορίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την ανάπτυξη και τις καινοτομίες. Ακόμη και πριν από την πιστωτική κρίση, η Ευρώπη αντιμετώπιζε δημογραφικά προβλήματα, όπως και στο συνταξιοδοτικό. Τώρα το δημόσιο χρέος αυξάνεται καθώς η μεταπολεμική γενιά συνταξιοδοτείται και τα κοινωνικά προγράμματα αντιμετωπίζουν τριγμούς λόγω της ανόδου της ανεργίας.

Δημιουργούν «ζόμπι» τράπεζες και επιχειρήσεις

Η αύξηση της ανεργίας ενδέχεται να πυροδοτήσει την έχθρα έναντι των αλλοδαπών εργατών, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη τη διαδικασία έκδοσης άδειας παραμονής και εργασίας, προκειμένου να προσελκύσουν «ξένα ταλέντα». Και το γεγονός ότι λίγες μόνον επιχειρήσεις προσλαμβάνουν προσωπικό ενδέχεται να κλονίσει την πίστη προς αγορές εργασίας, οι οποίες είναι πιο ευέλικτες. Οι κυβερνήσεις «ξεγελιούνται» από ισχυρές τράπεζες που επεκτείνουν τις πιστώσεις τους σε ζημιογόνες επιχειρήσεις χωρίς αυτές να αναδιαρθρώσουν προηγουμένως τις δραστηριότητές τους, ενώ παρεμποδίζουν την αναδιάρθρωση εάν αυτό συνεπάγεται απώλεια θέσεων εργασίας. Η νοοτροπία αυτή ενέχει τον κίνδυνο δημιουργίας «ζόμπι τραπεζών», «ζόμπι επιχειρήσεων» που θα έπρεπε κανονικά να σβήσουν και όχι να επιβιώσουν. Η άσχημη κατανομή του κεφαλαίου ενδέχεται να αποτελέσει απειλή για την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά, διότι οι ψηφοφόροι ενός κράτους αναμένουν ότι η κρατική βοήθεια θα διοχετευθεί στην άμυνα και την εγχώρια αγορά εργασίας. Οι κίνδυνοι είναι πιο απειλητικοί για τον τραπεζικό κλάδο.

Οι τράπεζες που λαμβάνουν κρατική οικονομική στήριξη μπορεί να αισθανθούν μεγαλύτερη πίεση ώστε να επικεντρωθούν στις εγχώριες δανειοδοτήσεις, ενώ οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές ενδέχεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες να αποδείξουν ότι αθετούν τον υγιή ανταγωνισμό, και να τις σταματήσουν από τη διαδικασία αυτή. Ο κατατεμαχισμός της ενιαίας αγοράς στον χρηματοπιστωτικό τομέα θα είναι ιδιαίτερα ζημιογόνος για την ανατολική και την κεντρική Ευρώπη, οι οποίες κατά τα τελευταία χρόνια παρουσίαζαν εκπληκτική οικονομική ανάπτυξη, χάρη στις πιστώσεις από το εξωτερικό. Η προστασία της ενιαίας αγοράς στον χρηματοπιστωτικό τομέα απαιτεί, επίσης, αλλαγή στην οικονομική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, για την επίλυση, υπό εθνική επίβλεψη, των εντάσεων από τις διεθνείς τραπεζικές δραστηριότητες.

Ομως, σε περιόδους μεγάλων οικονομικών κρίσεων -καταλήγει η συλλογή μνημονίων της Bruegel- δεν υπάρχει και πολλή όρεξη για μεταρρυθμίσεις. Οι «Ευρωκράτες» έχουν δίκιο να αγωνιούν καθώς το «μαύρισμα» από τον καλοκαιρινό ήλιο των διακοπών εξασθενεί κάτω από τον συννεφιασμένο ουρανό των Βρυξελλών. Θα πρέπει, όμως, να παραμείνουν αφοσιωμένοι στα προβλήματά τους και όχι σε θεσμικές ανησυχίες και να θυμούνται ότι τα ανοικτά σύνορα και το ελεύθερο εμπόριο αποτελούν την ισχυρότερη δύναμη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Θετικές ενδείξεις

Το ΑΕΠ της Ευρωζώνης συρρικνώθηκε μόλις 0,1% το δεύτερο τρίμηνο του έτους σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο, όταν η αντίστοιχη πτώση ήταν της τάξης του 2,5%. Την οικονομία τόνωσαν οι καταναλωτικές δαπάνες, που ενισχύθηκαν 0,2%, σε μεγάλο βαθμό χάρη στα κρατικά προγράμματα στήριξης της οικονομίας. Αντίθετα, οι επενδύσεις υποχώρησαν 1,3% και οι εξαγωγές 1,1%. H συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης σε ετήσια βάση ήταν 4,7%.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επίσης αύξησε τις εκτιμήσεις της για την οικονομία της Ευρωζώνης, και πλέον προβλέπει επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2010, περί το 0,2% (συγκεκριμένα, προέβλεψε ότι θα κυμανθεί μεταξύ -0,5% και 0,9%). Αντίστοιχα, περιόρισε τις εκτιμήσεις της για την πτώση του ΑΕΠ κατά το τρέχον έτος, που πλέον εκτιμά ότι θα υποχωρήσει μεταξύ -4,4% και -3,8%.

Από την πλευρά του, και ο ΟΟΣΑ ανακοίνωσε την προς τα πάνω αναθεώρηση των εκτιμήσεών του για την οικονομία. Συγκεκριμένα, ο διεθνής οργανισμός προβλέπει επιστροφή στην ανάπτυξη για το δεύτερο εξάμηνο του 2009, τόσο για την Ευρωζώνη όσο και για τις ΗΠΑ. Για το σύνολο του έτους, ο ΟΟΣΑ περιορίζει πλέον τις εκτιμήσεις του για τον ρυθμό συρρίκνωσης του ΑΕΠ της Ευρωζώνης στο -3,9%.

Σηματοδοτώντας τη βελτίωση του κλίματος διεθνώς, και το ΔΝΤ σχεδιάζει να αναπροσαρμόσει προς τα πάνω την εκτίμησή του για την παγκόσμια ανάκαμψη το επόμενο έτος, «λίγο κάτω από το 3%».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή