Με την πρωτοβουλία που έλαβε η προ ολίγων μηνών επανεκλεγείσα κυβέρνηση της Ινδίας να φιλοξενήσει στο Νέο Δελχί άτυπη σύνοδο υπουργών Εμπορίου, με σκοπό την επανέναρξη του γύρου της Ντόχα τη Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου στη Γενεύη, φαίνεται να δημιουργεί προοπτικές για άρση του αδιεξόδου στις συνομιλίες για την απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου. Κι αυτό γιατί ο ομηρικός πλέον αυτός γύρος της Ντόχα, που άρχισε το 2001, περιήλθε επανειλημμένως σε αδιέξοδο εξαιτίας της ασυμφωνίας ανάμεσα στις ΗΠΑ και τις αναπτυσσόμενες χώρες, με προεξάρχουσα την Ινδία. Ο λόγος ήταν κυρίως ότι η Ινδία των 235 εκατ. αγροτών και του 1,1 δισ. φτωχών διεκδικούσε το δικαίωμα να εμποδίσει την εισροή φθηνών αγροτικών προϊόντων από τη Δύση και ειδικότερα από τις ΗΠΑ στις αγορές της. Πάγιο αίτημα των ΗΠΑ είναι να ανοίξουν οι αναπτυσσόμενες χώρες τις αγορές τους στα βιομηχανικά τους προϊόντα, ενώ παράλληλα να διατηρήσουν οι ίδιες τις επιδοτήσεις τους στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Για τελευταία φορά το αδιέξοδο σημειώθηκε το καλοκαίρι του 2008 και αποδόθηκε ευθέως στην Ινδία.
Στο μεταξύ, όμως, μεσολάβησε τον περασμένο Μάιο η επανεκλογή του Μανμονάχ Σινγκ και της κεντροαριστερής κυβέρνησής του στο τιμόνι της ασιατικής χώρας – αυτή τη φορά χωρίς τη συμμετοχή των κομμουνιστών, που είχαν πάρει αποστάσεις από την πυρηνική συμφωνία της Ινδίας με τις ΗΠΑ. Στη συγχαρητήρια επιστολή του προς τον απαλλαγμένο πλέον από την επιρροή της ινδικής Αριστεράς επανεκλεγέντα πρωθυπουργό της Ινδίας, ο Αμερικανός πρόεδρος, Μπάρακ Ομπάμα, τόνιζε πως η αμερικανική κυβέρνηση θα εργαστεί για να «ενισχύσει τη θερμή σχέση συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες μας». Ανάλογες φαίνεται πως είναι και οι προθέσεις της ινδικής κυβέρνησης καθώς ο Ινδός υπουργός Εμπορίου, Ανάντ Σάρμα, τόνισε στο πλαίσιο της πρόσφατης άτυπης συνάντησης πως η Ινδία δεν θα θέσει εμπόδια στις εισαγωγές για να προστατεύσει τις εγχώριες βιομηχανίες, καθώς κάτι τέτοιο θα αντιστρατευόταν τις φιλοδοξίες της να επεκταθεί στην παγκόσμια αγορά.
Μολονότι έχει στο παρελθόν τονίσει πως ο γύρος της Ντόχα πρέπει να σεβαστεί την ανάγκη των αναπτυσσόμενων χωρών να προστατεύσουν τον φτωχό αγροτικό πληθυσμό τους από την πλημμύρα φθηνών αγροτικών προϊόντων της Δύσης, ο κ. Σάρμα τονίζει τώρα πως η Ινδία πρέπει να αναδειχθεί σε μείζονα παράγοντα του παγκόσμιου εμπορίου και καλεί τις ινδικές βιομηχανίες και εξαγωγικές επιχειρήσεις να επωφεληθούν από τις περιστάσεις. Εξέφρασε μάλιστα τη φιλοδοξία της Ινδίας τουλάχιστον να υπερδιπλασιάσει το μερίδιό της στο παγκόσμιο εμπόριο, που προς το παρόν μόλις και εγγίζει το 2%. Οπως τόνισε, η χώρα του θεωρεί την αύξηση του εμπορίου με τον υπόλοιπο κόσμο κλειδί για την ευημερία της, «την ενίσχυση της βιομηχανίας της και την αύξηση της απασχόλησης».
Είναι σαφές πως λειτουργούν προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης ευελιξίας στο θέμα της απελευθέρωσης του εμπορίου οι προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει η ινδική κυβέρνηση: καλείται να αναθερμάνει μια οικονομία, που μετά την ιλιγγιώδη άνοδο της δεκαετίας του 1990, όταν ο ρυθμός ανάπτυξης έφθανε στο 9% επί τέσσερα συναπτά έτη, τώρα έχει περιορισθεί σε ένα 6% με 7%, και να αναπληρώσει τα εκατομμύρια θέσεων εργασίας που έχουν χαθεί τους τελευταίους μήνες σε τομείς όπως η κλωστοϋφαντουργία, η παραγωγή κοσμημάτων και δερμάτινων ειδών. Σε ανάλογη διάθεση για υποχωρήσεις φαίνεται πως βρίσκεται, άλλωστε, και η έτερη μεγάλη ασιατική οικονομία, η Κίνα, καθώς ο Κινέζος υπουργός Εμπορίου έσπευσε να τονίσει πως «η κρίση ενσπείρει στα μέλη του ΠΟΕ μια ισχυρή αίσθηση επείγοντος».
Το κατά πόσον, όμως, πρόκειται όντως για το «τέλος του παιχνιδιού» σε ό,τι αφορά τον γύρο της Ντόχα παραμένει αμφίβολο. Παρά την πρωτοβουλία που ανέλαβε, ο ίδιος ο κ. Σάρμα τόνισε πως παραμένουν οι διαφωνίες σε ακανθώδη θέματα. Οπως είπε, «έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε». Ο δε εκπρόσωπος Εμπορίου των ΗΠΑ, Ρον Κιρκ, έσπευσε να διαχωρίσει τη θέση του από τον φιλόδοξο στόχο της ολοκλήρωσης του γύρου της Ντόχα, με επίτευξη συμφωνίας μέσα στο 2010. Οπως χαρακτηριστικά τόνισε με τον ρεαλισμό που υπαγορεύουν οι περιστάσεις, «έχουμε ήδη χάσει τόσο πολλές προθεσμίες… η ουσία είναι αυτή που θα κινήσει τη διαδικασία και όχι οι προθεσμίες και τα χρονοδιαγράμματα». Η κυβέρνηση της Ινδίας, άλλωστε, που προφανώς επιχειρεί να ικανοποιήσει τις βλέψεις της ανερχόμενης μεσαίας τάξης, συναντά ήδη αντιδράσεις. Την ίδια ημέρα που οι 37 υπουργοί Εμπορίου συμφώνησαν την αναθέρμανση του γύρου της Ντόχα, η κεντρική πλατεία της ινδικής πρωτεύουσας κατακλύσθηκε από διαδηλωτές κάθε πολιτικής απόχρωσης, του ινδουιστικού κόμματος Μπαρατίγια αλλά και της κομμουνιστικής Αριστεράς, που διακήρυτταν την αντίθεσή τους σε όποια παραχώρηση μπορεί να πλήξει συμφέροντα είτε των φτωχών στρωμάτων του ινδικού λαού, είτε της επιχειρηματικής τάξης.
Κρατικές επιδοτήσεις
Μετά τα τεράστια πακέτα στήριξης που έχουν παραχωρηθεί από τις κυβερνήσεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ για τη στήριξη, κυρίως, του χρηματοπιστωτικού κλάδου και των αυτοκινητοβιομηχανιών, εν μέσω της βαθύτερης παγκόσμιας ύφεσης των τελευταίων επτά δεκαετιών, αλλάζουν τα δεδομένα στους εμπορικούς πολέμους των δύο ηπείρων. Μέχρι πρότινος, οι κρατικές επιδοτήσεις κατείχαν κορυφαία θέση στην εμπορική ατζέντα των αμερικανικών κυβερνήσεων. Με τα σημερινά δεδομένα, η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα, κατά πάσα πιθανότητα, θα αναγκαστεί να αναθεωρήσει αυτή την πολιτική διεκδικήσεων. Ισως, μάλιστα, αναγκαστεί να αμυνθεί στις απαιτήσεις για εμπορικά αντίποινα που έχουν εγείρει στον ΠΟΕ αναδυόμενες οικονομικές δυνάμεις, όπως η Βραζιλία, η Αργεντινή και η Ινδία, που δεν έχουν στηρίξει με κρατικά μέτρα τις οικονομίες τους.
Το γεγονός ότι ο διεθνής οργανισμός αποφάσισε ότι μέρος των επιδοτήσεων των 15 δισ. δολαρίων που δόθηκαν στην ευρωπαϊκή εταιρεία αεροναυπηγικής Airbus ήταν παράνομες, ερμηνεύτηκε εν μέρει ως επιτυχία της κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους, η οποία έδωσε τον Ιανουάριο τη σκυτάλη στο Κόμμα των Δημοκρατικών. Ωστόσο, εκτιμάται ότι η νίκη θα αποδειχθεί πύρρειος, καθώς μέσα στο επόμενο έτος αναμένεται η απόφαση του ΠΟΕ για αντίστοιχη προσφυγή της Ε.Ε. εναντίον της Boeing για την παροχή φοροαπαλλαγών, κυβερνητικών εγγυήσεων εξαγωγών και στήριξης από το υπουργείο Αμυνας των ΗΠΑ.
Από τη Γερμανία και τη Γαλλία μέχρι την Κίνα και την Ιαπωνία, οι κυβερνήσεις έχουν στηρίξει τράπεζες και βιομηχανίες, όπως είναι οι αυτοκινητοβιομηχανίες και τα ναυπηγεία. «Η στάση της Ευρώπης και των ΗΠΑ σε κρατικές επιδοτήσεις αναδυόμενων χωρών, όπως είναι η Κίνα, θα εξαρτηθεί από την αντίδραση των κυβερνήσεών τους στις τελικές αποφάσεις του ΠΟΕ σ’ ό,τι αφορά τις υποθέσεις Boeing και Airbus», επισημαίνει η πρώην εμπορική εκπρόσωπος των ΗΠΑ, Σούζαν Σβαμπ. Και μάλιστα, εν μέσω μιας συγκυρίας που απαιτεί τη στήριξη των οικονομιών με κρατικά κεφάλαια. (Bloomberg)