Το τελικό της σχέδιο για τον εκσυγχρονισμό της εποπτείας του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος παρουσίασε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκφράζοντας την ελπίδα ότι ο μηχανισμός που προτείνει θα τεθεί σε λειτουργία ήδη από το νέο έτος, με στόχο την αποτροπή μιας νέας καταστροφής σαν εκείνη που βύθισε την παγκόσμια οικονομία στην ύφεση. Το σχέδιο, που αρχικά παρουσιάσθηκε πέρυσι, περιλαμβάνει δύο κύρια και δύο επιμέρους όργανα εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο – το οποίο με τη σειρά του συνεπάγεται σημαντική μεταφορά εποπτικών αρμοδιοτήτων στις Βρυξέλλες. Αυτό είναι κάτι που δεν ήταν έτοιμα να αποδεχθούν ησύχως όλα τα κράτη-μέλη, με πρώτη, όπως ήταν αναμενόμενο λόγω της επιρροής του Σίτι, τη Βρετανία.
Οπως όμως τόνισε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ελπίδα είναι πως ο μηχανισμός που προτείνει όχι απλώς θα λειτουργήσει όπως ακριβώς προβλέπεται, αλλά σταδιακά θα επεκταθεί και σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, η Ε.Ε. θα πιέσει προς αυτή την κατεύθυνση στη Σύνοδο των ηγετών του G20 στο Πίτσμπουργκ. Οπως επεσήμανε ο ίδιος, «στόχος μας είναι να προστατεύσουμε τους Ευρωπαίους φορολογούμενους από μία επανάληψη των μαύρων ημερών του φθινοπώρου του 2008, όταν οι κυβερνήσεις αναγκάσθηκαν να ρίξουν δισεκατομμύρια ευρώ στις τράπεζες».
Πυρήνας της πρότασης της Ε.Ε. είναι δύο όργανα ανάλυσης του κινδύνου και έγκαιρης προειδοποίησης για ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση του συστήματος. Το πρώτο είναι το «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου», που θα έχει ως αποστολή τη συνολική εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, προλαμβάνοντας εκτροπές και καταθέτοντας προτάσεις για την αποφυγή μελλοντικών προβλημάτων.
Αόρατες εστίες κινδύνου
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι αιτία της παρούσας κρίσης ήταν μεταξύ άλλων ο μεγάλος αριθμός αόρατων και φαινομενικά ασύνδετων μεταξύ τους εστιών κινδύνου, που όμως λειτούργησαν τελικά σαν ντόμινο, οδηγώντας την οικονομία στην κρίση. Μέλη του Συμβουλίου θα είναι οι κεντρικοί τραπεζίτες των κρατών-μελών, οι πρόεδροι των ευρωπαϊκών εποπτικών αρχών τραπεζών, ασφαλίσεων και χρηματαγορών κι ένας εκπρόσωπος της Επιτροπής. Αυτό θα μπορεί να εκδίδει συστάσεις προς τις εθνικές εποπτικές αρχές, οι οποίες θα οφείλουν είτε να τις εφαρμόσουν είτε να αιτιολογήσουν αναλυτικά την άρνηση συμμόρφωσής τους. Αν και οι συστάσεις του συμβουλίου δεν θα είναι νομικά δεσμευτικές, προσδοκία είναι πως η πίεση της ίδιας της αγοράς θα καθιστά μονόδρομο τη συμμόρφωση. «Η πίεση θα είναι ηθική», επισημαίνουν στην Επιτροπή. Σε κάθε περίπτωση, το νέο Συμβούλιο θα έχει τη δυνατότητα να δημοσιοποιεί τις συστάσεις του, να ζητάει παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και, σε περίπτωση μεγάλου και άμεσου κινδύνου, να αναλαμβάνει δράση κατά παράκαμψη της αρμόδιας εθνικής αρχής.
Δεύτερο όργανο είναι το Ευρωπαϊκό Σύστημα Αρχών Εποπτείας, υπεύθυνο για την επιτήρηση επιχειρήσεων που έχουν τόσο μεγάλο μέγεθος ώστε να είναι αδιανόητο να επιτραπεί η χρεοκοπία τους.
Δυνατότητα παρέμβασης
Το κατ’ ουσίαν τρισυπόστατο Σύστημα Αρχών Εποπτείας θα αντικαταστήσει τα όργανα που ήδη υπάρχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την εποπτεία των τραπεζών, των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των χρηματαγορών, αντίστοιχα. Το νομοσχέδιο που παρουσίασε η Επιτροπή δίνει στις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές περισσότερη δυνατότητα παρέμβασης – έστω και αν αυτή είναι κυρίως ηθική. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ξυπνά τα αντανακλαστικά του ευρωσκεπτικισμού στη Βρετανία, όπου αρκετοί αναλυτές εκφράζουν επιφυλάξεις σχετικά με τις προθέσεις της προτεινόμενης νομοθεσίας, καθώς διαβλέπουν την πρόθεση του… γαλλογερμανικού άξονα να περιορίσει την ισχύ του χρηματοοικονομικού κέντρου του Λονδίνου.
Ο λόγος τώρα ανήκει στις κυβερνήσεις, που κατά καιρούς κατηγορούν την Επιτροπή ότι επέδειξε αδράνεια όταν ξέσπασε η κρίση. Το μπαλάκι πλέον βρίσκεται στο δικό τους έδαφος, καθώς καλούνται να εγκρίνουν το ταχύτερο δυνατόν απτές προτάσεις για την αντιμετώπιση μελλοντικών κρίσεων, έστω και αν τις θεωρούν ίσως υπερβολικά αυστηρές ή συγκεντρωτικές.