Τον τελευταίο χρόνο άκουσα στελέχη σε εννιά χώρες και τέσσερις ηπείρους να περιγράφουν την εξελισσόμενη κρίση. Οι περισσότεροι ανέφεραν ότι προήλθε από το εξωτερικό περιβάλλον, ήταν απρόσμενη, είναι δύσκολη αλλά θα περάσει. Οι σκέψεις αυτές είναι τόσο κοινές ώστε εκλαμβάνονται ως αυταπόδεικτες. Οι αυταπόδεικτες πεποιθήσεις ναρκώνουν το μυαλό, σκοτώνουν την εξερεύνηση και δημιουργούν πλαδαρά αντανακλαστικά. Προτιμότερο, λοιπόν, να μη θεωρούμε τίποτα αυταπόδεικτο.
Τον περασμένο αιώνα οι εταιρείες χάραζαν γραμμές στην άμμο. Μία γραμμή διεχώριζε το εσωτερικό τους περιβάλλον από το άμεσο εξωτερικό (ανταγωνιστές, προμηθευτές, κλπ.), μία άλλη το άμεσο εξωτερικό από τον ευρύτερο εξωτερικό κόσμο (οικονομικό, τεχνολογικό, κλπ.). Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα σύνορα είναι απατηλά. Η πάλαι ποτέ κραταιά βιομηχανία γραφομηχανών έμαθε πόσο ολέθριο ήταν να εκλάβει ως «μακρινό κόσμο» τα πανεπιστημιακά εργαστήρια και τα καλιφορνέζικα γκαράζ όπου έμελε να γεννηθεί το PC. Η πλέον παραπλανητική σκέψη είναι ότι η κρίση προήλθε από την «εξωτική» απληστία κάποιων αμερικανικών τραπεζών. Δηλαδή, η απληστία και η ιδιοτέλεια απουσιάζουν από τη δική σας αγορά και χώρα;
«Απρόσμενο γεγονός»
Ενα γεγονός είναι απρόσμενο είτε διότι δεν έχει ξανασυμβεί, είτε διότι συμβαίνει εκτός της ισοχρονικής περιοδικότητάς του, είτε διότι είναι ανισοχρονικά περιοδικό αλλά εμείς αδυνατούμε να συλλάβουμε ότι κάποτε θα συμβεί. Η σημερινή κρίση ανήκει στην τρίτη κατηγορία.
Λίγο πριν ξεσπάσει η κρίση, ρώτησα τα στελέχη μίας τράπεζας στο Λονδίνο, «τι θα κάνατε αν κάποια στιγμή δεν μπορούσατε πλέον να κάνετε αυτό που σας έχει κάνει επιτυχημένους;». Πολλοί θεώρησαν την ερώτηση άσκοπη, άκαιρη και ενοχλητική. Οταν μετά την εκδήλωση της κρίσης ξανασυνάντησα όσους είχαν ακόμη τη δουλειά τους, στην αίθουσα κυριαρχούσε η ταπεινή επίγνωση ότι η τακτική ενασχόληση με τέτοιες ερωτήσεις είναι η καύσιμη ύλη της προσαρμοστικής ευελιξίας. Υπάρχει μία προετοιμασμένη μειοψηφία για την οποία η σημερινή κρίση ήταν απρόβλεπτη, όχι όμως απρόσμενη. Η μειοψηφία αυτή αποτελείται από στελέχη που μπορούν να διακρίνουν στην καθημερινότητα όλα όσα έγραψαν πριν από έναν αιώνα στοχαστές, κοινωνιολόγοι και οικονομολόγοι. Στελέχη που πριν από 20 χρόνια έμαθαν κάτι από την κρίση που προκάλεσε η κατάρρευση των junk bonds στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Στελέχη που πριν από 3 χρόνια κατάλαβαν τι έγραφε η Gillian Tett για τα credit derivatives στους Financial Τimes.
«Κρίση είναι, θα περάσει»
Η σκέψη αυτή είναι βάσιμη, δεν αναθρέφει όμως νικητές. Οι κρίσεις δημιουργούν ευκαιρίες κι ανατρέπουν ισορροπίες. Η παθητικότητα, η αδράνεια και η μίμηση των ανταγωνιστών δεν θα σας κάνουν κυρίαρχους των εξελίξεων. Αυτό απαιτεί δημιουργικότητα από το ανθρώπινο δυναμικό σας. Πόσο ψύχραιμα υποδέχθηκαν την κρίση τα στελέχη σας; Πόσες εναλλακτικές ερμηνείες διετύπωσαν; Πόσα εναλλακτικά σενάρια ανέπτυξαν; Πόσο ευέλικτα αναπροσάρμοσαν πλάνα; Πόσες ευκαιρίες διέκριναν στην κρίση; Πόσες λαμπρές ιδέες πρότειναν;
Αν σας λείπουν τέτοια στελέχη, αναθεωρήστε τον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνετε, εκπαιδεύετε και κατευθύνετε ανθρώπους. Υπάρχει 10% πιθανότητα να έχετε προσλάβει λάθος ανθρώπους και 90% πιθανότητα να μην αξιοποιείται αρκετά τη φαιά τους ουσία. Πόσο πιθανό είναι ένα στέλεχος που το έχετε εθίσει να ανησυχεί μόνο για τριμηνιαίους στόχους να επινοήσει ξαφνικά καταλυτικούς τρόπους εκμετάλλευσης μίας παγκόσμιας κρίσης; Οσο πιθανό είναι ένας άνθρωπος που τον περιορίζεται στην πισίνα να κολυμπήσει καλά στην τρικυμιώδη θάλασσα. Πολλοί θεωρούν ότι το καλό στέλεχος κλείνεται στο γραφείο, βάζει το κεφάλι κάτω και εστιάζεται στο μικρόκοσμό του. Η σημερινή κρίση φωνάζει, «τα κεφάλια έξω απ’ το γραφείο», «τα κεφάλια πάνω», «τα κεφάλια μαζί με το πλήρες περιεχόμενό τους». Είναι ευκαιρία να αναζωογονήσετε την εταιρεία σας και να την προσανατολίσετε προς την προσαρμοστική ευελιξία.
«Το Μάνατζμεντ σε Καιρούς Κρίσης», σειρά άρθρων σε συνεργασία με το ALBA Graduate Business School.
www.alba.edu.gr/crisis
*Ο κ. Μπάμπης Μαινεμελής είναι αναπληρωτής καθηγητής στην Οργανωσιακή Συμπεριφορά, ALBA ΚΟΛΛΕΓΙΟ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ, μέλος της συντακτικής επιτροπής της ακαδημαϊκής επιθεώρησης Academy of Management Review ([email protected]).