Η Νότιος Αφρική, η Τανζανία και η Ζάμπια εγκαινίασαν συνεργασία για την πάταξη της φοροδιαφυγής από πολυεθνικές που εξάγουν τα κέρδη τους στο εξωτερικό, στερώντας από τις χώρες τους χρήματα απαραίτητα για την καταπολέμηση της φτώχειας. Σύμφωνα με το Αφρικανικό Φόρουμ για τη Φορολογική Διοίκηση (ATAF), από τις αρχές Αυγούστου, οι τρεις αφρικανικές χώρες θα ανταλλάσσουν πληροφορίες, για να εντοπίσουν αν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται εκεί είναι συνεπείς στις φορολογικές υποχρεώσεις τους.
Ερευνα της ΑctionΑid
Αφορμή για την προσπάθεια έδωσε περυσινή έρευνα της ActionAid για την πολυεθνική ζυθοποιία SABMiller, οι πρακτικές της οποίας ήγειραν ερωτήματα για την ηθική της στέρησης «από τις κυβερνήσεις σημαντικών φορολογικών εσόδων, χρημάτων αρκετών ώστε να μορφωθούν 250.000 παιδιά στην Αφρική». Η ίδια η ζυθοποιία αρνείται τις κατηγορίες. Σύμφωνα με την ΑctionΑid, μια κοινή μέθοδος φοροδιαφυγής είναι να καθορίζονται οι τιμές που πληρώνει η θυγατρική μιας πολυεθνικής σε αναπτυσσόμενη χώρα για αγαθά και υπηρεσίες που παρέχει αδελφή εταιρεία με έδρα αλλού. Οι φορολογικές αρχές θα προτιμούσαν να βασίζονται οι πληρωμές στις αγοραίες τιμές, αυτό όμως δύσκολα επιβεβαιώνεται ή επιβάλλεται. Αποτέλεσμα, να μειώνονται ή να μηδενίζονται τα φορολογητέα κέρδη της θυγατρικής.
Η αδυναμία των φτωχών χωρών της Αφρικής να εισπράξουν το μερίδιο που τους αναλογεί από δραστηριοποιούμενες σε αυτές πλούσιες εταιρείες προβληματίζει έντονα ανθρωπιστικές οργανώσεις και κυβερνήσεις. Ο εκτελεστικός γραμματέας του ΑΤΑF, Λόγκαν Γουόρτ, εκτιμά ότι εταιρείες που βρίσκουν τρόπους να χειρίζονται τη φορολογική νομοθεσία, έτσι ώστε να πληρώνουν όσο το δυνατόν λιγότερα «είναι πιθανό να το πράξουν σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα» σε αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες συχνά δεν διαθέτουν τους πόρους για να διενεργήσουν λογιστικούς ελέγχους και έρευνες. Είναι γεγονός ότι ακόμα και η Νότια Αφρική, που διαθέτει το πιο εξελιγμένο φορολογικό σύστημα στη «Μαύρη Ηπειρο», παραδέχεται ότι χάνει δισεκατομμύρια ραντ από διαφυγόντες φόρους. Ο υπουργός Οικονομικών της, Πράβιν Γκόρνταν, φέρεται να δήλωσε πρόσφατα ότι η χώρα χάνει έσοδα γιατί οι λογιστές των εταιρειών βρίσκονται πιο μπροστά από τις φορολογικές αρχές.
Η έρευνα για τη SABMiller ώθησε ειδικούς περί τα φορολογικά των τριών χωρών να στραφούν στο ΑΤΑF, για να οργανώσουν συνομιλίες την περασμένη εβδομάδα. Εκεί, αξιωματούχοι συμφώνησαν να συνεργασθούν για ένα σύμφωνο ανταλλαγής φορολογικών πληροφοριών, το οποίο θα τους δίνει τη νομική αρμοδιότητα να συζητούν περί συγκεκριμένων φορολογουμένων. Συμφώνησαν επίσης πως αν αποφασίσουν να διενεργήσουν λογιστικό έλεγχο σε κάποια εταιρεία, θα στραφούν στο ATAF ώστε να έχουν τη βοήθεια ειδικών, πιθανόν από δυτικές κυβερνήσεις.
«Κυνήγι μαγισσών»
Παρ’ όλα αυτά, ειδικοί σημειώνουν ότι οι πολυεθνικές με τις επενδύσεις τους επέτρεψαν στις αφρικανικές χώρες να αναπτυχθούν και δεν θα πρέπει να γίνουν στόχος ενός φορολογικού «κυνηγιού μαγισσών». Οπως τονίζουν, «καλωσορίζουμε τις πολυεθνικές και με κανένα τρόπο δεν θέλουμε να στείλουμε το μήνυμα πως είναι κακές». Ερευνητές παραδέχονται ότι η συνεργασία των τριών χωρών αποδεικνύει πως οι πολυετείς πιέσεις ενίοτε φέρνουν αποτέλεσμα. Παρότι οι εμπλεκόμενες χώρες είναι σήμερα μόνο τρεις, εκτιμάται ότι η προσπάθεια θα βρει μιμητές, ωθώντας τις εταιρείες να αλλάξουν πρακτικές. Οπως τονίζει ο Μάρτιν Χίρσον, συγγραφέας της έρευνας της ΑctionΑid για τη SABMiller, «το θέμα είναι η φοροδιαφυγή των πολυεθνικών εταιρειών και χρήζει πολυεθνικής προσέγγισης».