Οσο εντείνονται οι προσπάθειες συμφωνίας για τη συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών σε ένα δεύτερο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα, τόσο διευρύνεται το μέτωπο των Ευρωπαίων με τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης. Πέρα από την αρνητική κρίση τους για τις επιπτώσεις που θα είχε στην πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας που περιπλέκει τη συμφωνία, η απόφαση του οίκου Moody’s την Τρίτη να υποβαθμίσει στην κατηγορία junk («σκουπίδια») την πιστοληπτική ικανότητα της Πορτογαλίας αναζωπύρωσε τους φόβους μιας ανεξέλεγκτης μετάδοσης της κρίσης στις αγορές. Οι επενδυτές φοβήθηκαν νέες υποβαθμίσεις χωρών όπως η Ιρλανδία και τη μετάδοση της κρίσης ακόμη και σε ισχυρότερες χώρες της Ευρωζώνης, στέλνοντας σε νέο ρεκόρ το κόστος δανεισμού όχι μόνον της Πορτογαλίας, αλλά και της Ιταλίας, ενώ εκτοξεύθηκαν τα ασφάλιστρα κινδύνου για την Ισπανία και το Βέλγιο. Σε απάντηση, οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ενωσης επιτέθηκαν εναντίον του ρόλου που διαδραματίζουν οι οίκοι στην κρίση της Ευρωζώνης.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο εκτίμησε ότι η απόφαση της Moody’s «τρέφει την κερδοσκοπία» και εξέφρασε την απορία του για «την προκατάληψη των αγορών όσον αφορά σε συγκεκριμένα ευρωπαϊκά θέματα». Από την πλευρά του, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ζήτησε να τεθούν όρια στο «ολιγοπώλιο» των οίκων, το οποίο επέκρινε και ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ, ενώ ο επικεφαλής του Eurogroup Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ ζήτησε να επισπευσθεί η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού οίκου αξιολόγησης ώστε να παρακαμφθεί η καταστροφική επιρροή των υπαρχόντων. Απαντώντας στη λογική της υποβάθμισης της Moody’s, ότι η Πορτογαλία θα χρειαστεί και νέο πακέτο βοήθειας, η Γερμανία χαρακτήρισε πρόωρη οποιαδήποτε συζήτηση περί νέας βοήθειας προς τη Λισσαβώνα. Την ίδια στιγμή, όμως, ανάλυση του Reuters εκτιμά ότι δεύτερο πακέτο βοήθειας θα χρειαστεί και η Ιρλανδία, η οποία ήδη αποφάσισε νέα μέτρα περικοπής δαπανών ώστε να αποφύγει αυτό το ενδεχόμενο. Εν μέσω φημολογίας για επικείμενη μεγάλη υποβάθμιση και της Ιρλανδίας, το spread των δεκαετών ομολόγων της χώρας εκτοξεύθηκε την Πέμπτη σε νέο ρεκόρ, πάνω από τις 1.000 μονάδες βάσης.
Η υποβάθμιση της Πορτογαλίας την Τετάρτη, εξάλλου, είχε ως αποτέλεσμα να εκτιναχθούν οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της στο ρεκόρ του 12,30%. Αλλά και το spread των δεκαετών ομολόγων της Ιταλίας πλησίασε το ρεκόρ των 223 μ. β. που είχε σημειώσει στις 27 Ιουνίου.
Καθώς καλείται να αποπληρώσει ομόλογα αξίας 175 δισ. ευρώ που λήγουν το β΄ εξάμηνο του 2011 και 245 δισ. ευρώ το επόμενο έτος, η Ιταλία φαίνεται να χάνει την εμπιστοσύνη των επενδυτών μετά την προειδοποίηση των οίκων Standard & Poor’s και Moody’s για πιθανή υποβάθμιση της πιστοληπτικής της αξιολόγησης εξαιτίας των χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης που δυσχεραίνουν την αποπληρωμή του χρέους της.
Νωρίτερα, με αφορμή την προειδοποίηση της Standard & Poor’s ότι θα υποβαθμίσει την Ελλάδα εάν υιοθετηθεί το γαλλικό σχέδιο συμμετοχής ιδιωτών στο νέο πακέτο βοήθειας, η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ επίσης επιτέθηκε στους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, τονίζοντας ότι η τρόικα «δεν θα πρέπει να τους επιτρέψει να της στερήσουν την ελευθερία να αποφασίζει». Μία υποβάθμιση του χρέους της Ελλάδας στην κατηγορία «χρεοκοπίας» θα μπορούσε να σημάνει την αποτυχία της προσπάθειας ήπιας αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, καθώς η ΕΚΤ έχει καταστήσει σαφές ότι σε μία τέτοια περίπτωση δεν θα δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο, που αποτελούν σήμερα τη μόνη πηγή χρηματοδότησης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Σε αυτή τη λογική, ο κ. Τρισέ επανέλαβε αυτή την εβδομάδα τη θέση της ΕΚΤ: όχι πιστωτικό γεγονός, όχι χρεοκοπία – ακόμη και επιλεκτική.
Σύμφωνα ωστόσο με τους Financial Times, έχει αποκαλυφθεί η «μπλόφα» της ΕΚΤ, καθώς ήδη συζητείται ότι θα μπορούσε να κάνει μία εξαίρεση σε περίπτωση που τουλάχιστον ένας από τους τρεις μεγάλους οίκους διατηρήσει υψηλότερη αξιολόγηση για την Ελλάδα. Οπως θυμίζει η εφημερίδα, η ΕΚΤ χαλάρωσε τις απαιτήσεις της για τα ενέχυρα τον Οκτώβριο του 2008 και αργότερα ακόμη περισσότερο για την Ελλάδα και την Ιρλανδία. Η απόφασή της την Πέμπτη να κάνει το ίδιο και για την Πορτογαλία μάλλον ενισχύει αυτήν την άποψη…