«Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο υπερδυνάμεις στον πλανήτη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Moody’s. Και δεν είναι ξεκάθαρο ποια από τις δύο έχει τη μεγαλύτερη δύναμη».
Η προφητική αυτή διαπίστωση ανήκει στον αναλυτή της New York Times, Τόμας Φρίντμαν, ο οποίος το 1996 έβλεπε στο πρόσωπο της Moody’s τη σημερινή παντοδυναμία των οίκων αξιολόγησης. Σήμερα, ένας άλλος αμερικανικός οίκος, ο Standard & Poor’s, προειδοποιεί τις ΗΠΑ για «επιλεκτική χρεοκοπία», όπως, δηλαδή, απειλείται η Ελλάδα.
Τότε (το 1996) οι οίκοι αξιολόγησης δεν είχαν τη δύναμη που έχουν σήμερα, υπό την έννοια ότι η ανάγκη για αξιολόγηση ομολόγων (και άλλων τίτλων εταιρικών και κρατικών) θεσμοθετήθηκε από τη Βασιλεία ΙΙ, δηλαδή ουσιαστικά μετά το 2004.
Η ανάγκη για αξιολόγηση του κινδύνου έγινε απαραίτητη για κράτη, κεντρικές τράπεζες, επιχειρήσεις και γενικά για όλες τις αγορές.
Πόσο μεγάλη μπορεί να είναι η επιρροή τους; Αρκεί να αναφερθεί ότι μόνο η παγκόσμια αγορά ομολόγων πλησιάζει τα 90 τρισ. δολάρια, όταν το ΑΕΠ όλου του πλανήτη μόλις ξεπερνά τα 63 τρισ. δολάρια. Τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ ξεπερνούν τα 31 τρισ. δολάρια και είναι υπερδιπλάσια του ΑΕΠ της.
Από τις βαθμολογίες εξαρτώνται οι αποδόσεις παραγωώων προϊόντων, όπως είναι τα ασφάλιστρα κινδύνου (CDS) και άλλων σύνθετων επενδυτικών οχημάτων («δομημένα» κ.λπ.) τρισ. δολαρίων. Από αυτές επίσης επηρεάζονται τα διεθνή χρηματιστήρια και εν τέλει οι οίκοι επηρεάζουν αποφάσεις κυβερνήσεων, εποπτικών αρχών και οικονομικής και νομισματικής πολιτικής.
Οι οίκοι αξιολόγησης έχουν δεχθεί αυστηρή κριτική πανταχόθεν για τον ρόλο τους στην πρόσφατη πιστωτική κρίση των subprimes, αλλά και για την τρέχουσα στην Ευρωζώνη, με αποκορύφωμα, ίσως, την αναβάθμιση των προοπτικών της Ιρλανδίας από τη Fitch λίγο πριν προσφύγει η χώρα στον… μηχανισμό στήριξης!
Υπενθυμίζεται η κριτική του προέδρου της Ευρωπαϊκή Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, προς τη Moody’s που υποβάθμισε πρόσφατα την Πορτογαλία, αλλά και τα πυρά προς τους οίκους αξιολόγησης από τον ΟΟΣΑ και τον επικεφαλής της ΕΚΤ, Ζαν-Κλοντ Τρισέ.
Μεγάλες αντιδράσεις προκάλεσε, επίσης, πρόσφατα η Moody’s όταν σε έκθεσή της ισχυρίστηκε ότι το 8-10% των δανείων προς οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης των κινεζικών τραπεζών είναι επισφαλές. Πέραν της αντίδρασης του Πεκίνου και των αγορών, η αμερικανική Bank of America – Merryll Lynch αμφισβήτησε δημοσίως τη μεθοδολογία της Μoody’s.
Αλλά οι αστοχίες των οίκων αξιολόγησης δεν τελειώνουν εδώ. Ας θυμηθούμε μερικές από την τελευταία δεκαετία:
Πρώτον, οι οίκοι αξιολόγησης δεν προέβλεψαν το σκάσιμο της φούσκας των εταιρειών νέας τεχνολογίας και Ιντερνετ (dot com) στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Δεύτερον, αξιολογούσαν με Baa1 (Moody’s) τον ενεργειακό κολοσσό Εnroπου κατέρρευσε εν μια νυκτί το 2001, όταν αποκαλύφθηκε το επί ετών λογιστικό μαγείρεμα των ισολογισμών του μέχρι τότε ενεργειακού κολοσσού.
Τρίτον, έδιναν υψηλές βαθμολογίες («επενδυτικού βαθμού») στα subprimes, δηλαδή στα «τοξικά» ή αλλιώς ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου, που προκάλεσαν την παγκόσμια πιστωτική κρίση το 2008, με αφετηρία την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς ακινήτων. Ωστόσο, οικονομολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουμπινί, προειδοποιούσαν από το 2006 για την επερχόμενη καταιγίδα.
Τέταρτον, έδιναν υψηλές -σχεδόν άριστες- βαθμολογίες στις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες που κατέρρευσαν το 2008, λόγω της πιστωτικής κρίσης, ή που δέχθηκαν κρατικά κεφάλαια για να επιβιώσουν. Ενδεικτικά αναφέρεται η LehmaBrothers, η οποία είχε βαθμό «Α» τρεις μέρες πριν… χρεοκοπήσει. Με βαθμό «Α-» κατέρρευσε ο ασφαλιστικός κολοσσός AIG το 2008 και με τον ίδιο βαθμό διασώθηκε επίσης με κρατικά κεφάλαια η βρετανική ΝotherRock.
Πέμπτον, η Ισλανδία χρεοκόπησε το 2008 με βαθμολογία «Α1».