Η αξιοπιστία μιας κυβέρνησης έγκειται στη δέσμευσή της να είναι συνεπής στις οφειλές της. Οι εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων στη Δύση φέρνουν το θέμα στο προσκήνιο. Η μάχη που δίνεται στην Ευρώπη για να κρατηθεί η Ελλάδα στην Ευρωζώνη και αντιστοίχως, στην άλλη ακτή του Ατλαντικού, η διαμάχη για την αύξηση των ορίων δανεισμού των ΗΠΑ θέτει τους επενδυτές προ μη ελκυστικών επιλογών: να αγοράσουν το νόμισμα μιας χώρας που ίσως αναγκαστεί σε στάση πληρωμών ή εκείνο που πιθανόν να… αποσυντεθεί;
Οταν άρχισε η οικονομική κρίση, οι δυτικοί ηγέτες κατέβαλαν προσπάθειες να ξεκαθαρίσουν μια κατάσταση για την οποία ευθύνονταν μερικώς. Σήμερα είναι οι πολιτικοί που αποτελούν το πρόβλημα. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, η συμπεριφορά τους θα μπορούσε να μετατρέψει την κρίση σε στασιμοπληθωρισμό. Οι δυτικοί ηγέτες δεν προτίθενται να λάβουν γενναίες αποφάσεις. Το ξέρουν πλέον όλοι, οι αγορές, οι ηγέτες των αναπτυσσόμενων κρατών, οι τράπεζες, ακόμη και οι ψηφοφόροι τους. Το γεγονός ότι η ημιτελής προσπάθεια διάσωσης της Ελλάδας, με τις αποφάσεις της 21ης Ιουλίου, προκάλεσε ανακούφιση, αποτελεί απόδειξη του πόσο μικρές είναι πλέον οι προσδοκίες όλων. Οταν τυπωνόταν το τρέχον τεύχος του The Economist, δεν γνωρίζαμε ακόμη με ποιους όρους θα αυξανόταν το όριο δανεισμού των ΗΠΑ και ποια θα ήταν η διάρκεια της σχετικής πρόβλεψης. Ακόμη και αν ελεγχθούν ή αποφευχθούν οι κρίσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα, ο πραγματικός κίνδυνος παραμένει υπαρκτός: το πολιτικό σύστημα στη Δύση αδυνατεί να λάβει τις απαραίτητες αποφάσεις για την ανάκαμψη από την κρίση και για τη διασφάλιση της μελλοντικής ευημερίας.
Εχουμε σχετική εμπειρία από το παρελθόν, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ιαπωνίας. Πριν από δύο δεκαετίες εξερράγη η φούσκα τιμών που είχε δημιουργηθεί εκεί. Εκτοτε, οι ηγέτες της ολιγωρούν. Αυτή η ολιγωρία έχει κοστίσει στη χώρα πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι υπερβολές της δεκαετίας του ’80. Το χρέος της, ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι σήμερα το υψηλότερο στον κόσμο. Η περιφερειακή επιρροή της είναι δραστικά μειωμένη. Ασφαλώς, οι Κινέζοι, με τα ταμεία τους γεμάτα χρήμα και έχοντας κερδίσει τη φήμη ότι είναι αποτελεσματικοί (αν και δεν τους αξίζει πλήρως), αισθάνονται ότι το μέλλον τούς ανήκει. Ασφαλώς επίσης, η κρίση στην Ευρώπη οφείλεται σε διαφορετικούς παράγοντες από εκείνη στις ΗΠΑ. Υπάρχει όμως ένας κοινός παρονομαστής. Αυτοί που πρωταγωνιστούν αρνούνται να δουν την πραγματικότητα.
Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, υπό την ηγεσία της καγκελαρίου Μέρκελ, προσπαθούν γελοιωδώς να αρνηθούν δύο γεγονότα: πρώτον, ότι η Ελλάδα έχει πτωχεύσει και, δεύτερον, ότι οι εταίροι της του Βορρά θα χρειαστεί να πληρώσουν τουλάχιστον μέρος του λογαριασμού, είτε μεταφέροντας κεφάλαια στον Νότο είτε διοχετεύοντάς τα στις δικές τους τράπεζες, για να τις στηρίξουν. Απέτυχαν να αναδιαρθρώσουν αποτελεσματικά το ελληνικό χρέος και η χώρα συνεχίζει να μην έχει ουσιαστική ευκαιρία ανάκαμψης. Τόσο η ίδια όσο και άλλες χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης θα χρειαστούν και άλλη βοήθεια, αργά ή γρήγορα.
Η υπόθεση των ΗΠΑ έχει περισσότερα θεατρικά στοιχεία. Το δημοσιονομικό δίλημμα των Αμερικανών δεν είναι άμεσο. Τώρα χρειάζεται να δαπανήσουν για να ενισχύσουν την οικονομία τους. Είναι μεσοπρόθεσμο. Το περίπλοκο φορολογικό σύστημά τους αποδίδει πολύ λίγα έσοδα και η ραγδαία αύξηση του μέσου όρου ηλικίας του πληθυσμού τους θα οδηγήσει τα ασφαλιστικά ταμεία σε πτώχευση. Ο πρόεδρος Ομπάμα δημιούργησε μια επιτροπή για να μελετήσει το πρόβλημα, αλλά μέχρι πρόσφατα επέλεγε να αγνοεί τα λογικά πορίσματά της. Και όμως, η κυβέρνησή του λάμπει συγκριτικά με την αμερικανική Δεξιά, που στο παρελθόν έδινε παγκοσμίως τον τόνο όταν επρόκειτο για την αναδιάρθρωση του κράτους.
Τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, οι ψηφοφόροι μοιράζονται. Υπάρχουν εκείνοι που χαίρουν προνομίων και σχετικής ασφάλειας και οι άλλοι, οι άνεργοι, οι ημιαπασχολούμενοι, οι ανασφάλιστοι. Υπάρχουν τα συνδικάτα των δημοσίων υπαλλήλων, τροχοπέδη στην όποια πρόοδο. Ακόμη σημαντικότερο όμως, υπάρχουν οι συνταξιούχοι ή όσοι βρίσκονται κοντά στη σύνταξη, που απαιτούν να προστατεύουν τα κεκτημένα τους, και οι νέοι, που πρέπει να βρουν τρόπο να τα χρηματοδοτούν. Υπάρχει λύση; Ασφαλώς και είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγματα της ταχύτητας με την οποία επιβλήθηκε στις Δημοκρατίες της Βαλτικής και στη Βρετανία. Δεν απαιτείται μόνον αναδιάρθρωση του χρέους των κρατών της περιφέρειας της Ευρωζώνης, αλλά και σοβαρή αναδόμηση των οικονομιών τους που τις οδηγούν σε αναπτυξιακά αδιέξοδα.