Ενας από τους μεγάλους μύθους που πλέχτηκε κυρίως το τελευταίο διάστημα και μάλιστα με αρκετές δόσεις συνωμοσιολογίας είχε να κάνει με τα λεγόμενα CDS. Δηλαδή τα ασφάλιστρα κινδύνου (credit default swaps) που αγοράζουν οι επενδυτές προκειμένου να εξασφαλιστούν από τον κίνδυνο της χρεοκοπίας μιας χώρας. Αυτά τα παράγωγα προϊόντα υποτίθεται ότι θα «έσκαγαν», δηλαδή θα έπρεπε να πληρώσουν (κάτι σαν αποζημίωση) τους κατόχους τους, στην περίπτωση που οι οίκοι αξιολόγησης χαρακτήριζαν την όποια λύση για το ελληνικό χρέος ως «πιστωτικό γεγονός». Με άλλα λόγια είχαν πλεχτεί μύθοι με πολλές παραλλαγές και με πρωταγωνιστές – κερδοσκόπους που αγόραζαν CDS, ποντάροντας στην πραγματική ή τεχνική χρεοκοπία της ελληνικής οικονομίας.
Μία άλλη έκδοση των μύθων έλεγε ότι τα κεφάλαια που έχουν επενδυθεί σε CDS είναι τόσο μεγάλα που η όποια απόφαση για το ελληνικό χρέος θα έπρεπε να τα λάβει σοβαρά υπ’ όψιν, διότι θα προκαλούνταν αλυσιδωτές και ίσως ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Τίποτα από αυτά δεν ισχύει.
– Πρώτον, το συνολικό ποσό που έχει επενδυθεί από διεθνή επενδυτικά κεφάλαια σε CDS ελληνικών ομολόγων δεν ξεπερνά τα 5 δισ. δολάρια. Το ποσό αυτό είναι σχεδόν το μισό της 6ης δόσης που θα λάβει η Ελλάδα από την τρόικα τον Σεπτέμβριο και αρκετά μικρότερο από τα αποθέματα χρυσού της Τραπέζης της Ελλάδος. Επίσης, είναι μικρότερο από τις καταθέσεις που έφυγαν προς το εξωτερικό τον περασμένο Μάιο υπό τον πανικό της υποτιθέμενης χρεοκοπίας και της απειλής τω… CDS.
– Δεύτερον, το ποσό των 5 δισ. ευρώ που έχουν επενδυθεί σε CDS ελληνικών ομολόγων, στην περίπτωση χρεοκοπίας, δεν θα το πλήρωνε η Ελλάδα ούτε οι ελληνικές τράπεζες. Θα το πλήρωναν ξένοι οίκοι που πουλούν τέτοια προϊόντα.
– Τρίτον και κυριότερον: τελικά δεν συνέβη τίποτα! Δεν υπήρξε πιστωτικό γεγονός, η Ελλάδα δεν χρεοκόπησε και η φιλολογία του εάν η αξιολόγηση selective default των ξένων οίκων θα ενεργοποιούσε τις πληρωμές CDS διαψεύστηκε. Αντίθετα, στη Σύνοδο Κορυφής ελήφθη μία συνολική απόφαση για την Ελλάδα και τις οικονομίες της περιφέρειας προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κρίση χρέους.
– Τέταρτον, οι «κακοί κερδοσκόποι» δεν την πάτησαν επειδή η Ελλάδα δεν χρεοκόπησε, αλλά διότι απλά δεν υπήρξαν. Η συνωμοσιολογία, προφανώς, δεν έλαβε υπ’ όψιν της κάτι πολύ απλό: όσοι «παίζουν» σε τέτοια προϊόντα και επενδύουν τεράστια ποσά ποντάροντας στη χρεοκοπία μιας χώρας, προφανώς δεν είναι αφελείς ούτε υποτιμούν το γεγονός ότι η κρίση χρέους ελάμβανε ευρωπαϊκές διαστάσεις, καλώντας την Ευρώπη να παρέμβει δραστικά και άμεσα.
Τι είναι
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι, πού πωλούνται και πόσο κοστίζουν τα CDS;
Τα CDS είναι παράγωγα προϊόντα, δηλαδή συμβόλαια, με τα οποία καλύπτεται ένας επενδυτής ομολόγων από τον κίνδυνο να χρεοκοπήσει το κράτος που έχει εκδώσει τα ομόλογα. Κάθε συμβόλαιο έχει μία τιμή, η οποία διαμορφώνεται ανάλογα με τη ζήτηση. Η τιμή αγοράς των CDS για τα ελληνικά 5ετή ομόλογα ήταν στις 27 Ιουλίου στις 1.712 μονάδες βάσης. Αυτό σημαίνει ότι ένας επενδυτής που θέλει να ασφαλίσει ελληνικά 5ετή ομόλογα αξίας 10 εκατ. δολαρίων θα πρέπει να πληρώσει ασφάλιστρα 1.712.000 δολαρίων για ένα έτος.
Οσο πιο «επικίνδυνο» θεωρείται ένα ομόλογο τόσο υψηλότερη είναι η τιμή του CDS. Ο βαθμός επικινδυνότητας διαμορφώνεται από διάφορους παράγοντες. Ενας από αυτούς είναι οι τιμές και οι αποδόσεις στις δευτερογενείς (οργανωμένες) αγορές. Σημειώνεται ότι τα CDS δεν αποτελούν αντικείμενα διαπραγμάτευσης σε οργανωμένες αγορές (π. χ. χρηματιστήρια), αλλά είναι συμβόλαια που κατά κύριο λόγο αγοράζονται και πωλούνται «χέρι με χέρι» μεταξύ οίκων και επενδυτών.
Ετσι, όταν η τιμή ενός ομολόγου πέφτει και η απόδοση αυξάνεται, τότε μεγαλώνει το spread, δηλαδή η διαφορά απόδοσης από τα αντίστοιχα γερμανικά. Οσο αυξάνεται το spread τόσο αυξάνεται η τιμή του CDS. Διότι τα μεγάλα spread σημαίνουν ότι οι επενδυτές ζητούν μεγαλύτερες αποδόσεις σε σχέση με τα γερμανικά προκειμένου να προτιμήσουν κάτι με μεγαλύτερο ρίσκο.