Σε όλες τις βαριά χρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης που καλούνται να συμβάλουν στη διάσωση του διπλανού τους, αρχίζει να διαγράφεται ένας εφιάλτης. Και όσο το πρόβλημα ήταν περιορισμένο στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, που αντιπροσωπεύουν μικρά ποσοστά της ευρωπαϊκής οικονομίας, η κατάσταση ήταν σχετικώς διαχειρίσιμη. Ομως, τώρα άνοιξε ο ασκός του Αιόλου για την Ιταλία και την Ισπανία… Το μοιραίο λάθος στη συμφωνία των Βρυξελλών ήταν ότι οι ηγέτες της Ευρωζώνης -παρασύροντας και τον Τρισέ- παραδέχθηκαν ότι είναι δυνατόν χώρες -όπως η Ελλάδα- να κηρύξουν έστω και μερική πτώχευση.
Σήμερα που οι αγορές ποντάρουν στο γκρέμισμα της Ιταλίας και της Ισπανίας, η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία θεωρούνται απλές «αψιμαχίες». Η Ιταλία και η Ισπανία διαφέρουν τόσο σε κλίμακα όσο και σε φερεγγυότητα. Οι αποφάσεις των Βρυξελλών θεωρούνται ανεπαρκείς, με συνέπεια η κρίση του ευρωπαϊκού χρέους να τείνει να ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Οι κίνδυνοι που απειλούν το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης θα γίνουν τόσο μεγάλοι, που θα προκαλέσουν την τέλεια παγκόσμια συστημική καταιγίδα.Ναι, υπάρχουν κίνδυνοι που υπερβαίνουν κατά πολύ την Ελλάδα. Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους που αποφασίστηκε στις Βρυξέλλες, γεννά εύλογη ανησυχία για μετάδοση της κρίσης στους πάντες και ιδιαίτερα στους συντηρητικούς επενδυτές που σπεύδουν να ξεφορτωθούν τα κρατικά ομόλογα. Ιδίως από τη στιγμή που η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν ήδη προσφύγει στον μηχανισμό της τρόικας και πιθανότατα θα χρειασθούν κι αυτές αναδιάρθρωση.
Η οικονομική στήριξη -όπως τα δάνεια στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία- απλώς απέτρεψε το κύμα πτωχεύσεων στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Δεν καθησυχάζει, όμως, τους φόβους για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση χωρών όπως η Ελλάδα, ούτε επιλύει το ζήτημα διακυβέρνησης της Ευρωζώνης. Ο τρόπος ούτως ώστε να δοθεί τέλος στην κρίση είναι να πεισθούν οι επενδυτές ότι τα χρέη είναι βιώσιμα, ακόμη αναζητείται. Ο περιβόητος μηχανισμός EFSF λειτουργεί απλώς ως ένα ανάχωμα. Το μοιραίο ήταν ότι οι ηγέτες της Ευρωζώνης παραδέχθηκαν πως είναι δυνατόν χώρες να κηρύξουν στάση πληρωμών και ότι θα πρέπει να υπάρξει τακτική αντιμετώπισή της.
Αν δεν διακυβεύονταν τόσο πολλά, η ανεπάρκεια των Ευρωπαίων στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης θα ήταν κωμική. Οι ισχυροί της Ευρωζώνης εξαναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν ότι η κρίση χρέους δεν είναι ελληνικό ή έστω μεσογειακό, αλλά πανευρωπαϊκό πρόβλημα. Δυστυχώς, όμως, το έκαναν υπό την εφιαλτική εποπτεία των απανταχού κερδοσκόπων.
Η κρίση έφερε στην επιφάνεια τη νευρικότητα, τη διχόνοια και την αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ενωσης να δράσει και οι αγορές άρπαξαν την ευκαιρία να το εκμεταλλευτούν. Η τραγωδία της Ελλάδας ανέδειξε ότι η γερμανική ισχύς επιτρέπει στο Βερολίνο να καθορίζει τους όρους του παιχνιδιού. Ομως, η συνταγή ήταν ακραία. Η Ευρωζώνη δεν είναι ριάλιτι, όπου τα μέλη της μπορούν να διώχνουν τον πιο αδύναμο κρίκο, σπρώχνοντάς τον στον οικονομικό Αρμαγεδδώνα. Αν οι άρρωστες οικονομίες υιοθετήσουν και άλλα μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα, τότε θα προκληθεί αναμφίβολα κοινωνική έκρηξη, που θα θέσει όλα τα άλλα ζητήματα σε δεύτερη μοίρα.
Η Ευρωζώνη απειλείται (!) και το επιχείρημα ότι χρειάζεται οικονομική διακυβέρνηση α λα γερμανικά κερδίζει έδαφος. Απλώς, αντιλαμβάνεται ο καθείς ότι η αφορμή και η πραγματική αιτία τής υπερθετικά ωμής γερμανικής αδιαλλαξίας είναι η πρόθεσή της να φρονηματίσει όλες τις «απείθαρχες» δημοσιονομικά χώρες.
Ομως η Ελλάδα αντιμετωπίζει ήδη ένα άκρως επώδυνο πρόγραμμα λιτότητας, και δικαίως σκέφτονται ότι, μετά τους Ελληνες, είναι πολύ πιθανό να έρθει η δική τους σειρά να σταθούν στο γκισέ του ΔΝΤ για δάνειο. Η σημερινή κρίση δίνει τη δυνατότητα στην Ε.Ε. να ξεφύγει από αυτόν τον φαύλο κύκλο και να αναδείξει τα ισχυρά σημεία της Ευρώπης, να αναπτύξει τόσο τους θεσμούς όσο και την αλληλεγγύη της και να οικοδομήσει τη φεντεραλιστική προοπτική της. Η ευρωπαϊκή ενότητα άλλωστε βασίστηκε τόσο στην οικονομική ανάγκη όσο και σε ένα πολιτικό ιδεώδες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, η Ε.Ε. πέρασε περίοδο ομφαλοσκόπησης. Ομως, το ιδεώδες της ευρωπαϊκής ενότητας υπονομεύεται από τη διάκριση ανάμεσα σε «καλούς» και «κακούς» Ευρωπαίους.
Το σύστημα διαχείρισης κρίσεων χρέους της Ευρωζώνης με τη συμφωνία των Βρυξελλών, ήδη αποδοκιμάζεται από τις αγορές. Οι επενδυτές αμφισβητούν την πολιτική δέσμευση των ισχυρότερων μελών της Ευρωζώνης, ώσπου να εκδοθούν υπερεθνικά ευρωομόλογα για λογαριασμό των χωρών-μελών. Η δυσκολία είναι ότι τα ομόλογα αυτά μπορεί να εγκαινιάσουν μια «συγκαλυμμένη δημοσιονομική ένωση», όπως το έθεσε ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ Οτμαρ Ισινγκ. Αυτό θα πυροδοτούσε λαϊκή απόρριψη του ευρώ. Η λύση των ευρωομολόγων δεν «πέρασε», εφόσον «καλοί και κακοί» θα εκδίδουν το ίδιο ομόλογο. Τώρα το σκέπτονται αλλιώς… Εντάξει.